της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη.
Φιλολόγου
"Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία"
(1453-1940 μ.Χ.)
Θεσσαλονίκη 1992
Ναταλία Μελά
Ποιός είν’ άξιος κι άγλήγορος, άξιος και παλληκάρι
να πάει να πει της Παύλαινας, της μικροπαντρεμένης,
να μη αλλάξει τη Λαμπρή, φλουριά να μη φορέσει.
Τόν Παύλο τον σκοτώσανε, τον πρώτο καπετάνιο.
Μαύρα πουλιά τον τρώγανε, τ’ άσπρα τον τραγουδούνε.
(Δημοτικό)
Ή Παύλαινα, όπως την ονοματίζει η λαϊκή Μούσα, η Ναταλία, κόρη του Στεφάνου Δραγούμη κι άξια σύντροφος του Παύλου Μελά, υπήρξε μια σεμνή και μεγάλη ηρωική μορφή, που σφράγισε με πράξεις φιλοπατρίας και θυσιών την εθνική μας ζωή στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα μας.
Γεννήθηκε την 29ην Νοεμβρίου 1871 κι οι ρίζες της οικογένειας της, που έδωσε θαυμαστούς βλαστούς στο έθνος, βυθίζονται στην ιστορία του Βογατσικού.
’Αδελφή του ’Ίωνα και του Φιλίππου Δραγούμη,
έλαβε λαμπρή μόρφωση και ανατροφή και γαλουχήθηκε με τα υψηλά ιδανικά της φιλοπατρίας, της θρησκείας και της λευτεριάς, που είχαν γίνει ιερή παράδοση στην οΐκογένειά της.
Προσωπικό δάσκαλό της είχε τον Θεσσαλονικέα παιδαγωγό Θεοχάρη Πεντζίκη κι εκτός από τα ελληνικά -αρχαία και νέα έγραφε και μιλούσε γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά, ενώ έπαιζε πιάνο και ζωγράφιζε με δεξιοτεχνία.
Ψηλή, αεράτη και καλλιεργημένη, η αρχοντοπούλα Ναταλία χωρίς να είναι εκρηκτικά ωραία, ήταν συμπαθέστατη και ουδέποτε περνούσε απαρατήρητη.
Γιαυτό κι ό Παύλος Μελάς, απόφοιτος τότε της Σχολής Ευελπίδων, όταν την είδε σε ένα φιλανθρωπικό χορό το καλοκαίρι του 1891, την ξεχώρισε, αγόρασε από το τραπεζάκι της ένα σημειωματάριο και έγραψε:
