Ανατολική Ρωμυλία. Αρχαία ελληνική παράδοση: Αναστενάρια

Τα Αναστενάρια είναι ένα παραδοσιακό ελληνικό θρησκευτικό έθιμο, το οποίο επικρατούσε στην επαρχία της Σωζοαγαθουπόλεως της Ανατολικής Ρωμυλίας  και συγκεκριμένα στο χωριό Κωστί.

Το 1923, με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, οι κάτοικοι αυτής της περιοχής της Θράκης εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία, όπου και μετέφεραν στοιχεία της λαϊκής τους παράδοσης, όπως τα αναστενάρια.

Οι αναστενάρηδες, φοβούμενοι τις αντιδράσεις, μέχρι το 1943, δεν έδιναν δημοσιότητα στο έθιμο.
Για πρώτη φορά, το 1943 το έθιμο αναβίωσε δημοσίως στη Μαυρολεύκη Δράμας.

 Η ονομασία «αναστενάρια», πάρθηκε από το αναστενάρι, το εικόνισμα που κρατούν σ' όλη τη διάρκεια της γιορτής στα χέρια τους και που θεωρείται ο ανώτατος αρχηγός των αναστενάρηδων.

Η τελετουργία των αναστεναρίων αρχίζει το απόγευμα της 20ης Μαΐου στο κονάκι,

σε ένα χώρο όπου φυλάσσονται οι εικόνες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης,

οι οποίες αποτελούν τα πολυτιμότερα κειμήλια για τους αναστενάρηδες.

Τις ονομάζουν «Χάρες» και «Παππούδες» και τις έχουν σε υφασμάτινη θήκη που ονομάζεται «ποδιά», από όπου κρέμονται κουδουνάκια και πολλά αφιερώματα (η πιο παλιά εικόνα των Αγίων, γνωστή ως Γεροκοτσιανός, μεταφέρθηκε από την Ανατολική Θράκη στο χωριό Μαυρολεύκη το 1923).Στο κονάκι φυλάσσονται και τα «αμανέτεια», μαντήλια που θεωρούνται ιερά, πολύτιμα και αυτά προγονικά κειμήλια.



Στον ίδιο χώρο φυλάσσονται και τα αναστενάρικα όργανα, η λύρα και το νταούλι σήμερα, παλιότερα η γκάιντα.
Το απόγευμα της 20ης Μαΐου, αρχίζουν να συγκεντρώνονται στο κονάκι άντρες και γυναίκες αναστενάρηδες, προσπαθώντας να αυτοσυγκεντρωθούν για να ακολουθήσει ο χορός.

Οι εκλεκτοί αρχίζουν το χορό κρατώντας εικόνες και αμανέτεια. Αργότερα οι συμμετέχοντες, εκστασιασμένοι από την πίστη τους, ρίχνονται στα αναμμένα κάρβουνα και χορεύουν κρατώντας στα χέρια τους ένα εικόνισμα ή ένα Ευαγγέλιο



Την άλλη μέρα, 21 Μαΐου, Εορτή των Ισαποστόλων Αγίων, γίνεται η ζωοθυσία με τη συμμετοχή όλων των Αναστενάρηδων για το καλό όλων.

Ο χορός επαναλαμβάνεται στο κονάκι το απόγευμα της ίδιας ημέρας με τα όργανα μπροστά και με συνεχή χορό.

Εκεί έχουν ήδη ανάψει μία σωρό από ξύλα και πάλι κρατώντας εικόνες και αμανέτια, μπαίνουν στην αθρακιά και συνεχίζουν το χορό τους, χωρίς να δείχνουν πόνο ή κάποια ενόχληση από την πυρά και την υψηλή θερμοκρασία.

Τη στιγμή αυτή πιστεύουν ότι δεσμεύεται κάθε αρρώστια, επιζωοτία , κακοδαιμονία. Ακολουθεί ιεροτελεστικό κοινό δείπνο με κρέας, από το ζώο που θυσιάστηκε το πρωί.

Ο εκστατικός χορός  και η όλη αναστενάρικη τελετουργία τελειώνει με πυροβασία το βράδυ της 23ης Μαΐου.

Από τον Δήμο Προσοτσάνης.