Πύργοι Δράμας: (ΒΟΒΛΙΤΣΙΟΝ ) Ιστορικά στοιχεία του χωριού. Η ελληνική εκπαίδευση στους Πύργους.

 του Ευάγγελου Παπαθανασίου Αρχαιολόγου

Στο τελευταίο τέταρτο του 17ου αι. θα πρέπει να εξισλαμίζεται ο πληθυσμός του Κόντσιαν, εγκαταλελειμμένου σήμερα οικισμού, βορείως του Βοβλιτσίου και 2 χλμ. απέχοντος αυτού, επί του ίχνους της αρχαίας οδού, η οποία διήρχετο διά μέσου αυτού.

 Έκτοτε το Κόντσιαν συνιστά κυρίως πομακικό χωριό έως την Ανταλλαγή των Πληθυσμών (1923).

Σήμερα διακρίνονται ερείπια των λιθόκτιστων οικιών, του τζαμίου, και τα κατάλοιπα του μουσουλμανικού νεκροταφείου.

Κάποιες μουσουλμανικές οικογένειες είχαν εγκατασταθεί και στο Βομπλίτσι και είχαν συμπήξει την συνοικία Μαχαλά, όπου υπήρχε και τζαμί.

Κάποια στιγμή, κατά την πρώιμη τουρκοκρατία, το εγκαταλελειμμένο ήδη από τα τέλη του 14ου αι., μονύδριο-ασκητήριο της Θεοτόκου της Σπηλαιωτίσσης, ενοριακό εξωκκλήσιο πλέον, κείμενο επί των εδαφικών ορίων των κοινοτήτων Πετρούσης και Προσοτσάνης, και για το οποίο έχουν προφανώς ξεχαστεί τα της συνδέσεώς του με τον όσιο Γερμανό, μετωνομάζεται σε σπήλαιο του Αγίου Μάρκου.
 
Η εορτή του Αγίου Μάρκου, την 25η Απριλίου, συνήθως συμπίπτει, ή μετακινείται, εντός της Διακαινησίμου.

 Συνεπώς, θα μπορούσε να υποτεθεί, πως αιτία της μετωνυμίας αυτής είναι και πάλι το πασχάλιο έθιμο της λιτανευτικής πομπής των κατοίκων της Πετρούσης, ή και της Προσοτσάνης, κατά την οποίαν το σημείο του σπηλαίου θα συνι- στούσε μία εκ των «στάσεων».

Στους πρώτους δυόμισυ αιώνες της Τουρκοκρατίας, η οικονομική, κοινωνική και πνευματική ζωή της περιοχής γενικότερα, υφίσταται μεγάλο πλήγμα.

 Ωστόσο, ήδη από τα μέσα του 17ου αι. εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης.
Σε παλαιά βρύση που σώζεται στην θέση Μάργκοβο, δυτικώς-βορειοδυτικώς του χωριού, υπάρχει η επιγραφή: ΒΟΒΛΙΤΣΙΟΝ 1873.

Η κοινότητα συντηρούσε ελληνικό σχολείο ήδη από του 1885, τουλάχιστον,
 με 275 τότε μαθητές.

Με την έναρξη και την κορύφωση της βουλγαρικής εθνικιστικής προπαγάνδας στην υπόδουλη Μακεδονία, το Βομπλίτσι παραμένει πεισματικά στην Ορθοδοξία, το Πατριαρχείο και τον Ελληνισμό, παρ’ όλους τους κινδύνους, τις πιέσεις, και τις συνεπαγόμενες θυσίες, και παρ’ όλο, που και η ίδια η γεωγραφία δεν το ευνοεί και το αφήνει εκτεθειμένο στις προσβολές των κομιτατζήδων.


Ο ενοριακός ναός της κοινότητος πανηγυρίζει στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος.

Ο ναός καθιερώθηκε στην σημερινή του μορφή από τον τότε Δράμας μητροπολίτη Χρυσόστομο Καλαφάτη (1902-1910), τον εμψυχωτή του Μακεδονικού Αγώνος στην περιοχή, τον μετέπειτα Σμύρνης και εθνομάρτυρα, σύμφωνα με επιγραφή ύπερθεντης δυτικής θύρας εισόδου.

Την εποχή κατά την οποίαν ανεγείρεται ο ναός, εν τω μέσω της οξύτητος του Μακεδονικού Αγώνος, επισκέπτεται το χωριό ο Γ. Χατζηκυριακού, απεσταλμένος του Ελληνικού Προξενείου της Θεσσαλονίκης, σε μυστική αποστολή, και αναφέρει σχετικά στο έργο του:
 Σκέψεις και εντυπώσεις εκ περιοδείας ανά τήν Μακεδονίαν (1905-1906), [11906 Θεσσαλονίκη],


«...Ή είς τά πάτρια πίστις ώθησεν αυτούς [τους Μπομπλιτσιώτες] εις Ίδρυσιν μικράς Ελληνικής σχολής και μικράς εκκλησίας.
Ταύτην μάλιστα, παλαιόν ούσαν και ανεπαρκή, αντικαθίστων δι’ άλλης μεγαλύτερος, ήν τότε έκτιζον επί καλού αρχιτεκτονικού σχεδίου...».

Το σχέδιο πιθανόν να εξεπόνησε ο εξ αθηνών μηχανικός Γ. Χατζημιχαήλ, συνεργάτης του Χρυσοστόμου.

Στα 1910-12 κατασκευάζεται, σε σχέδια γαλλικής εταιρείας και με πρωτομάστορα τον ηπειρώτη Θωμά Σεραφείμ, το υδραγωγείο της Πετρούσσας, μήκους 7 χλμ., εις αντικατάστασιν παλαιοτέρου υδραγωγείου, του 15ου αι., της ιδίας με αυτό πορείας.

Το επιβλητικότερο τμήμα του είναι η πολύτοξη υδατογέφυρα στην θέση «Καμάρες», με τις 12 καμάρες της, συνολικού μήκους 50 περίπου μέτρων, που γεφυρώνει ρέμμα βορείως του Γκράντσεν, και έναντι του χωριού των Πύργων.

Κατά τα τρία έτη (1941 1944) της βουλγαρικής Κατοχής το χωριό υπέστη τεράστια καταστροφή του ζωικού κεφαλαίου του και οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν σε αναγκαστική εργασία (υλοτομία) για τις ανάγκες των αρχών κατοχής και των βουλγάρων εποίκων.

Μετά τον πόλεμο ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού μετανάστευσε για βιοποριστικούς λόγους, κυρίως προς την Γερμανία.

Σήμερα περίπου 450, εκ των ελλήνων μεταναστών της Γερμανίας, έλκουν την καταγωγή τους από το Μπόμπλιτσι.