 |
| Ο μητροπολίτης Νικόδημος (1824-1886) |
Ο Νικόδημος Κωνσταντινίδης
Μητροπολίτης
Έδεσσας
και Προύσας
Για μια ολοκληρωμένη μελέτη της ζωής και του έργου του Νικόδημου θα απαιτούνταν ολόκληρη μονογραφία, καθώς στα 27 περίπου χρόνια της αρχιερατείας του αντιμετώπισε πολλά και δύσκολα προβλήματα αλλά και δημιούργησε έργο σημαντικό και ποικίλο.
Σε ένα άρθρο περιοδικού σαν το παρόν η καταγραφή του βίου και της πολιτείας του ιεράρχη θα είναι κατ’ ανάγκην επιγραμματική, επιμένοντας στα ουσιώδη, χωρίς όμως να παραλείπει σημαντικές πτυχές του βίου του.
Ο Νικόδημος γεννήθηκε στην Τένεδο το 1824 από ευσεβείς και ενάρετους γονείς.
Ο πατέρας του ονομαζόταν Κων/νος Κωνσταντινίδης και η μητέρα του Άννα. Τα πρώτα μαθήματα έλαβε στο νησί του. Νεότατος διορίστηκε διάκονος του μητροπολίτη Διδυμοτείχου Βησσαρίωνα.Αφού διέμεινε εκεί αρκετά χρόνια, μετέβη για σπουδές στη Θεολογική Σχολή Χάλκης, όπου διακρίθηκε για την επιμέλεια και τη σύνεσή του, για τις οποίες πολύ τον αγαπούσε και εκτιμούσε ο δάσκαλός του Κωνσταντίνος, μητροπολίτης Σταυρουπόλεως.
Ο Νικόδημος αποφοίτησε από τη Θεολογική το 1851, αφού έμεινε στη Χάλκη συνολικά 5 χρόνια.1 Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έγραψε έναν ύμνο με τίτλο «Ύμνος εις την αναγόρευσιν των δέκα διδασκάλων».2
Το 1856 δημοσίευσε στο περιοδικό Θελξινόη της Κων/πολης (τ. 1, αρ. 10-11) θεολογική μελέτη μεταφρασμένη από τα Γαλλικά.
Είχε τόσο ευρεία παιδεία ώστε να τον αναγνωρίζουν ακόμη και οι αντίπαλοί του, όπως ο Κ. Δερζήλοβιτς, που αγωνιζόταν για την επικράτηση του βουλγαρισμού στη Μακεδονία.3
Ο Νικόδημος αποφοίτησε από τη Θεολογική το 1851, αφού έμεινε στη Χάλκη συνολικά 5 χρόνια.1 Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έγραψε έναν ύμνο με τίτλο «Ύμνος εις την αναγόρευσιν των δέκα διδασκάλων».2
Το 1856 δημοσίευσε στο περιοδικό Θελξινόη της Κων/πολης (τ. 1, αρ. 10-11) θεολογική μελέτη μεταφρασμένη από τα Γαλλικά.
Είχε τόσο ευρεία παιδεία ώστε να τον αναγνωρίζουν ακόμη και οι αντίπαλοί του, όπως ο Κ. Δερζήλοβιτς, που αγωνιζόταν για την επικράτηση του βουλγαρισμού στη Μακεδονία.3
Επίσης και η εφημερίδα της Κων/πολης «Ανατολικός Αστήρ» στις 31 Ιουλίου 1862 τον χαρακτηρίζει «πεπαιδευμένον, τρόφιμον της Θεολογικής Σχολής».
Η ίδια εφημερίδα στις 3/15 Ιουλίου 1867 τον θεωρεί συνετό και πεπαιδευμένο ιεράρχη. Ο Δ. Αργυριάδης εξάλλου το 1867 γράφει για τον Νικόδημο ότι είναι άξιος επαίνου για τη φιλομάθεια και τη δραστηριότητά του.4
Ο Νικόδημος στην Αδριανούπολη και στη Χαλκηδόνα
Μετά την αποφοίτησή του από τη Θεολογική προσελήφθη ως ιεροδιδάσκαλος στην Αδριανούπολη, όπου διδάσκοντας και κηρύττοντας άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Μετά την προαγωγή του μητροπολίτη Αδριανούπολης Γερασίμου το 1853 στη μητρόπολη Χαλκηδόνας, ο Νικόδημος ανέλαβε αρχιδιάκονος της μητροπόλεως αυτής.
Εκεί έμεινε αρκετά χρόνια, όπου συνέβαλε στη βελτίωση των κοινοτικών και εκπαιδευτικών ζητημάτων, παρευρισκόμενος συχνά ο ίδιος στις εξετάσεις και κάνοντας ό,τι χρειαζόταν.5
Εκεί έμεινε αρκετά χρόνια, όπου συνέβαλε στη βελτίωση των κοινοτικών και εκπαιδευτικών ζητημάτων, παρευρισκόμενος συχνά ο ίδιος στις εξετάσεις και κάνοντας ό,τι χρειαζόταν.5
Από την αλληλογραφία του Νικόδημου με τον σχολάρχη και δάσκαλό του στη Χάλκη Κωνσταντίνο Τυπάλδο, μητροπολίτη Σταυρουπόλεως, λαβαίνουμε αρκετές πληροφορίες για τη ζωή του.
Στις 25 Σεπτεμβρίου 1851 γράφει ότι δεν αποδέχτηκε τη θέση του σχολάρχη στην Αδριανούπολη, επειδή πίστευε πως δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει και τα δύο καθήκοντα, τη σχολαρχία και το κήρυγμα στην εκκλησία.
Έτσι, όταν ήλθε άλλος δάσκαλος να τον αντικαταστήσει, αποφασίστηκε να διαμένει στη μητρόπολη και να παραδίδει μαθήματα ως τακτικός δάσκαλος καθώς και να κηρύττει στις εκκλησίες της Αδριανούπολης.
Για τα διδακτικά του καθήκοντα θα ελάμβανε τον μισό μισθό από τη σχολή και τον άλλο μισό από τη μητρόπολη για τα κηρύγματά του.
Μετά την τακτοποίηση του ζητήματός του άρχισε να παραδίδει σε δύο τάξεις τα μαθήματα της Ιεράς Κατήχησης, της Ιεράς Ιστορίας, της Γενικής Ιστορίας, της Πολιτικής Γεωγραφίας και της Αριθμητικής.
Στις 19 Ιανουαρίου 1854 γράφει ότι ο μητροπολίτης του έχει μετατεθεί στη Χαλκηδόνα και αναμένεται να τον ακολουθήσει κι ο ίδιος. Αναφέρει ότι εκτελεί τα διπλά καθήκοντά του όχι όπως πρέπει αλλά όσο μπορεί, καθώς πρέπει να κηρύττει σε 12 εκκλησίες, και δεν προλαβαίνει να προετοιμαστεί, πηγαίνοντας σχεδόν «απρομελέτητος». Προσθέτει τέλος ότι του στέλνει 4,5 οκάδες καπνό και ένα κουτί σαπούνια.
Στις 31 Ιανουαρίου 1855 ο Νικόδημος βρίσκεται στο Φανάρι.
Στις 30 Ιουλίου 1856 από την Κων/πολη γράφει στον δάσκαλό του ότι του στέλνει τον καπνό που παρήγγειλε με τον Νικόλα, 33 οκάδες προς 30 γρόσια την οκά., ενώ στις 20 Φεβρουαρίου 1858 ότι είχε τον τίτλο του αρχιδιάκονου του μητροπολίτη Χαλκηδόνας Γερασίμου.
Στις 4 Φεβρουαρίου 1859 αναφέρει ότι εξελέγη μητροπολίτης Βοδενών. Η ημερομηνία όμως είναι εσφαλμένη, γιατί η επιστολή ελήφθη στις 3 Φεβρουαρίου. Επίσης συμπληρώνει ότι την ίδια μέρα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον άγιο Αδριανουπόλεως, αν και διακαής πόθος του ήταν να λάβει το αξίωμα της ιεροσύνης από τον σχολάρχη του, τον οποίο παρακαλεί να τον χειροτονήσει επίσκοπο με τον σεβάσμιο γέροντά του.6
 |
| Η υπογραφή του Νικόδημου Μητροπολίτη Βοδενών |
Μητροπολίτης Βοδενών (Έδεσσας): 3-2-1859 έως 2-4-1870
Την 1 Φεβρουαρίου 1859 πέθανε ο μητροπολίτης Βοδενών Άνθιμος (1848-1859).
Στις 3 Φεβρουαρίου εκλέγεται μητροπολίτης Βοδενών ο Νικόδημος.
Για τη συμπλήρωση του κενού στη μητρόπολη Βοδενών αρχικά υπήρχαν σχέδια να γίνει η εκλογή με το παλιό σύστημα, αλλά η Εθνοσυνέλευση επέμεινε στην απόφαση να γίνει σύμφωνα με τον Κανονισμό, όπως υποστήριξε ο εκπρόσωπος της Μακεδονίας, όπου ανήκει η επαρχία.
Αλλά και έγγραφο της Κυβέρνησης έδινε εντολή οι διορισμοί των αρχιερέων να γίνονται στο εξής σύμφωνα με τα πρακτικά της Εθνικής Συνέλευσης.
Έτσι εκλέχτηκε ο Νικόδημος, έχοντας πλήρως όλα τα απαιτούμενα από τον Κανονισμό προσόντα, και χειροτονήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1859.
Για τη συμπλήρωση του κενού στη μητρόπολη Βοδενών αρχικά υπήρχαν σχέδια να γίνει η εκλογή με το παλιό σύστημα, αλλά η Εθνοσυνέλευση επέμεινε στην απόφαση να γίνει σύμφωνα με τον Κανονισμό, όπως υποστήριξε ο εκπρόσωπος της Μακεδονίας, όπου ανήκει η επαρχία.
Αλλά και έγγραφο της Κυβέρνησης έδινε εντολή οι διορισμοί των αρχιερέων να γίνονται στο εξής σύμφωνα με τα πρακτικά της Εθνικής Συνέλευσης.
Έτσι εκλέχτηκε ο Νικόδημος, έχοντας πλήρως όλα τα απαιτούμενα από τον Κανονισμό προσόντα, και χειροτονήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1859.
Την 1 Απριλίου αναχώρησε για την επαρχία του.7
Διοίκησε τη μητρόπολη ως Νικόδημος Α΄ επί 11 έτη και 2 μήνες, αντιπαλεύοντας τον ουνιτισμό, ιδρύοντας σχολεία και συντηρώντας αυτά με δικές του δαπάνες αλλά και διδάσκοντας ως καθηγητής.8
Το 1861-62 με την πρωτοβουλία του κτίστηκε στην Έδεσσα νέο λιθόκτιστο σχολικό κτήριο διώροφο, όπου στεγαζόταν η αλληλοδιδακτική και η ελληνική σχολή.
Φοιτούσαν 50 μαθητές στην ελληνική σχολή και 300 στην αλληλοδιδακτική.
Επίσης στα Γιαννιτσά ίδρυσε αλληλοδιδακτικό σχολείο.
Για την ανοικοδόμηση του σχολείου στην Έδεσσα δαπανήθηκαν 108.296,30 γρόσια, τα περισσότερα από τα οποία από προσφορές Εδεσσαίων.
Πάνω από την κεντρική θύρα του κτηρίου σε μαρμάρινη πλάκα υπήρχε επίγραμμα που έγραψε ο ποιητής Ηλ. Τανταλίδης με χρονολογία το 1862.9
Η Αδελφότητα Νέων των Βοδενών με επιστολή τους στις 30 Ιανουαρίου 1862 ζητούν από τον Νικόδημο την άδεια και βοήθεια για τη δημιουργία νοσοκομείου, με την επωνυμία «Νοσοκομείον της εν Βοδενοίς Αδελφότητος», όπου θα νοσηλεύονται άποροι συμπολίτες τους αλλά και ξένοι που περνούν από την πόλη τους.
Στην απάντησή του ο μητροπολίτης στις 7 Φεβρουαρίου 1862, αφού επαινεί την πρωτοβουλία τους, δηλώνει ότι χορηγεί προς το παρόν 1000 γρόσια για την ίδρυση του νοσοκομείου και ανακοινώνει την εκ μέρους των δημογερόντων δωρεά ενός σπιτιού κατάλληλου για τη στέγαση του νοσοκομείου, που ανήκε στην εκκλησία της Αγ. Υπαπαντής.10
Εκτός τούτων ο Νικόδημος έκανε και ορισμένα κοινωφελή έργα, όπως η μεταφορά πόσιμου νερού στην Έδεσσα, η κατασκευή δύο λιθόστρωτων δρόμων, που συνέδεαν την Έδεσσα με τη μονή Αγ. Τριάδας και την περιοχή Λόγγος, όπου οι Εδεσσαίοι είχαν τα κτήματά τους.
Επίσης φρόντισε για την ανέγερση πολλών εκκλησιών: της Κοίμησης της Θεοτόκου, της Αγ. Παρασκευής στο χωριό Αρσένι, της Αγ. Κυριακής στο χωριό Βρυτά, του Αγ. Ιωάννου Προδρόμου στο Λιπαρό, της Αγ. Τριάδας στην Έδεσσα, του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο χωριό Νησί, της Κοίμησης της Θεοτόκου στα Γιαννιτσά και του Αγ. Αθανασίου στο χωριό Παραλίμνη. Επίσης ανακαινίστηκαν οι ναοί του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου και των Αγίων Πέτρου και Παύλου στην Έδεσσα.11
Για τη μεγάλη δραστηριότητα που αναπτύσσει στην Έδεσσα ο τότε οικουμενικός πατριάρχης Γρηγόριος ΣΤ΄ τον κάλεσε το 1867 ως συνοδικό μέλος της εκκλησίας μέχρι τις 12 Ιουλίου 1869. Παράλληλα ήταν και έφορος της Θεολογικής Σχολής Χάλκης.12
Επίσης διακριθείς για την άψογη εκτέλεση των καθηκόντων του με πρόταση του πατριάρχη τον Νοέμβριο του 1867 τιμήθηκε με βασιλικό διάταγμα με το παράσημο Μετζιτιέ Γ΄ τάξεως. Με το ίδιο παράσημο τιμήθηκαν άλλοι έξι μητροπολίτες.13 Ο Νικόδημος είχε επίσης τιμηθεί με τον Ελληνικό Σταυρό των Ταξιαρχών.14
Το 1868 ο Νικόδημος εξελέγη μέλος της 6μελούς επιτροπής της Κεντρικής Εκπαιδευτικής Αδελφότητας του πατριαρχείου.15Όταν ήταν συνοδικός στο πατριαρχείο, συνέβη ένα περιστατικό στο ορθόδοξο νεκροταφείο της Αγ. Τριάδας στο Ταξίμ της Κων/πολης.
Στις 12 Νοεμβρίου 1867 πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε στο νεκροταφείο, όπου γκρέμισε τον περίβολο για να συμπεριλάβει και το γειτονικό οικόπεδο στο οποίο η Δημαρχία είχε σκοπό να κτίσει εργαστήρια, ενώ είχε δοθεί το μέρος αυτό για δημόσιο καλλωπισμό και διεύρυνση της οδού. Έτσι άρχισε μια αλληλογραφία αλλά και προσωπική επαφή μεταξύ Δημαρχίας και Πατριαρχείου, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη διευθέτηση της διαφοράς. Στις 23 Απριλίου 1868 ο Νικόδημος ύστερα από εντολή του οικουμενικού πατριάρχη μετέβη στο Σταυροδρόμι Κων/πόλεως για να μιλήσει στον κλήρο, στις επιτροπές και στον λαό υπογραμμίζοντας ότι πρέπει να ευγνωμονούν την κραταιά βασιλεία του Αμπντούλ Αζίζ, γιατί μόνον έτσι αποκτούν δικαιώματα υψηλής εύνοιας και πατρικής κηδεμονίας.16
Τα προβλήματα της επαρχίας του
Μόλις ήλθε στην Έδεσσα βρέθηκε ενώπιον πολλών προβλημάτων εκτός από τα συνήθη θρησκευτικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά κ.ά. Τα σοβαρά θέματα17 που είχε να αντιμετωπίσει ήταν τα εξής:
 |
| Δημήτριος Μιλαντίνοφ Димитар Миладинов |
1) Βουλγαρική επίθεση
 |
| Τα "Βουλγάρικα τραγούδια" των αδελφών Μιλαντίνοφ 1861 |
Δύο χρόνια πριν ο Νικόδημος μεταβεί στην Έδεσσα είχε πάει εκεί ο Μιλαντίνοφ και προσπάθησε να δημιουργήσει διαχωρισμό των συνειδήσεων των κατοίκων, οι οποίοι αργότερα χωρίστηκαν σε Εξαρχικούς (οι λιγότεροι) και Πατριαρχικούς (οι περισσότεροι).
Όταν έφτασε ο Νικόδημος στην Έδεσσα άρχισε σιγά σιγά μια αντίδραση και δυσαρέσκεια προς το πρόσωπό του για να προετοιμαστεί το έδαφος για τη δημιουργία βουλγαρικής εξαρχίας.
Οι κατηγορίες των Βουλγάρων επικεντρώνονται στα εξής:
α) Εμπλοκή του Νικοδήμου στην Επισκοπή Πολυανής:
ο Νικόδημος μαζί με άλλους δύο μητροπολίτες είχε διοριστεί έξαρχος από το οικουμενικό πατριαρχείο για να εξετάσουν τη δραστηριότητα του επισκόπου Παρθενίου.
Τα πνεύματα εκεί ήταν εξημμένα και οι κάτοικοι του Κιλκίς υποδέχτηκαν εχθρικά τους πατριαρχικούς εξάρχους.
Ο Παρθένιος, που ήταν Βούλγαρος, κατηγορείται για οικονομικούς κι όχι θρησκευτικούς λόγους, καθώς δεν εισπράττει χρήματα από τον λαό σε αντίθεση με τους Έλληνες, υποστηρίζουν οι βουλγαριστές.
Όταν έφτασε ο Νικόδημος στην Έδεσσα άρχισε σιγά σιγά μια αντίδραση και δυσαρέσκεια προς το πρόσωπό του για να προετοιμαστεί το έδαφος για τη δημιουργία βουλγαρικής εξαρχίας.
Οι κατηγορίες των Βουλγάρων επικεντρώνονται στα εξής:
α) Εμπλοκή του Νικοδήμου στην Επισκοπή Πολυανής:
ο Νικόδημος μαζί με άλλους δύο μητροπολίτες είχε διοριστεί έξαρχος από το οικουμενικό πατριαρχείο για να εξετάσουν τη δραστηριότητα του επισκόπου Παρθενίου.
Τα πνεύματα εκεί ήταν εξημμένα και οι κάτοικοι του Κιλκίς υποδέχτηκαν εχθρικά τους πατριαρχικούς εξάρχους.
Ο Παρθένιος, που ήταν Βούλγαρος, κατηγορείται για οικονομικούς κι όχι θρησκευτικούς λόγους, καθώς δεν εισπράττει χρήματα από τον λαό σε αντίθεση με τους Έλληνες, υποστηρίζουν οι βουλγαριστές.
β) Φορολογία: ο Νικόδημος κατηγορείται από τους Βουλγάρους και τις βουλγαρικές εφημερίδες της Κων/πολης “Makedonija” και του Βελιγραδίου “Dunavski Lebed” ότι επέβαλε υψηλούς φόρους στο ποίμνιό του.
Στην υβριστική επιστολή που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Makedonija» στις 27 Μαΐου 1867 ο Νικόδημος κατηγορείται ότι εξαπάτησε το ποίμνιό του, αφού τους προσέφερε γεύμα και πήρε τις υπογραφές τους σε κείμενο προς την Μ. Εκκλησία που ο ίδιος συνέταξε, για να μεταβεί στην Κων/πολη συνοδικός με αυξημένο κύρος.
Ο επιστολογράφος τον κατηγορεί επίσης ότι κέρδισε σε λίγα χρόνια 2.000.000 γρόσια και ζητεί την απομάκρυνσή του.
Στις κατηγορίες απάντησαν με δική τους επιστολή οι 10 δημογέροντες της Έδεσσας στις 12 Ιουνίου 1867, με την οποία υπερασπίζονται τον Νικόδημο, περιγράφοντας τη συγκινητική εκδήλωση που έγινε προς τιμήν του με την ευκαιρία της μετάβασής του ως συνοδικού στην Κων/πολη και υπογραμμίζοντας ότι ο ηθικός του πλούτος αξίζει περισσότερο από τα 2 εκατ. για τα οποία τον κατηγορούν Βούλγαροι και βουλγαρίζοντες και παρακαλούν να επανέλθει ο Νικόδημος στην Έδεσσα.
Στη βουλγαρική εφημερίδα απάντησε και ο «Ανατολικός Αστήρ» στις 3/15-6-1867 αναφέροντας ότι ο Νικόδημος όταν ανακοίνωσε ότι προσκλήθηκε ως συνοδικός στην Κων/πολη, οι Εδεσσαίοι λυπήθηκαν και εξέφρασαν την επιθυμία τους προς το πατριαρχείο να επιστρέψει το γρηγορότερο ο ποιμενάρχης τους και σε καμιά περίπτωση να μην αντικατασταθεί από άλλον.
Η εφημερίδα προσθέτει ότι εκτός από τους Χριστιανούς αναφορές προς το πατριαρχείο έστειλαν και τα τοπικά οθωμανικά συμβούλια αλλά και της Θεσσαλονίκης εκφράζοντας την ευαρέσκειά τους υπέρ του Νικόδημου.
Μήπως κι αυτές τις συνέταξε ο Νικόδημος; διερωτάται η εφημερίδα. Για τα χρήματα εξάλλου που λέγεται ότι κέρδισε ο Νικόδημος, ζητεί η εφημερίδα από τον συντάκτη της «Makedonija» να φέρει συγκεκριμένα στοιχεία, γιατί ο μητροπολίτης ίσως διατηρούσε το ταμείο του αρχιερέα που δεν ήταν προφανώς προσωπικό κτήμα του.
Ο «Ανατολικός Αστήρ» στις 1/13-7-1867 αναφέρει επίσης και τις εκθέσεις των κατοίκων της Έδεσσας με τις οποίες εκφράζουν την αγανάκτησή τους για την επίθεση προς τον Νικόδημο, δηλώνοντας ότι είναι απόλυτα ευχαριστημένοι από τον ιεράρχη τους.
Όσα γράφονται για τα περιουσιακά στοιχεία του Νικοδήμου δεν είναι αληθή, όπως προκύπτει από την αναφορά που έκανε μετά τον θάνατό του στην Προύσα η «Επιτροπή επί των αρχιερατικών περιουσιών εν τοις Πατριαρχείοις».
Σύμφωνα με αυτή τα χρήματα που βρέθηκαν από την πώληση αρχιερατικών, βιβλίων και άλλων πραγμάτων ανέρχονταν στα 105.986,20 γρόσια, ενώ τα χρέη του μητροπολίτη ήταν 36.350 γρόσια. Από το περίσσευμα το ένα τρίτο περιήλθε στο Εθνικό Ταμείο και τα υπόλοιπα δύο τρίτα διατέθηκαν κατά νόμο.
γ) Απαγόρευση χρήσης της βουλγαρικής γλώσσας:
ο Νικόδημος κατηγορείται επίσης από τις βουλγαρικές εφημερίδες ότι δεν επιτρέπει τη χρήση της βουλγαρικής γλώσσας στην εκκλησία ούτε στα σχολεία και ζητείται να φύγει και να έλθει βούλγαρος μητροπολίτης.
Στις κατηγορίες της εφημερίδας «Makedonija», στις 27 Μαΐου 1867, απαντά ο «Ανατολικός Αστήρ» στις 3/15 Ιουνίου 1867, υπενθυμίζοντας ότι οι Εδεσσαίοι έχουν γλώσσα, την ελληνική, κι αυτήν έχουν στις εκκλησίες και τα σχολεία τους που είναι ελληνικότατα.
Πέραν τούτου ο Βούλγαρος Ποπώφ το 1938, σε αντίθεση με όσα έγραφαν οι βουλγαρικές εφημερίδες, αναφέρει ότι ο Νικόδημος κήρυττε στα Βουλγαρικά από το 1859 έως το 1869 και εμψύχωνε τον λαό.
Αλλά και ο Βούλγαρος Γ. Καντιλάρωφ το 1944 γράφει ότι το εκκλησιαστικό πρόβλημα στην Έδεσσα ξεκίνησε το 1863, όταν ζήτησαν να διαβάζεται στις εκκλησίες ο «απόστολος» και το «ευαγγέλιο» στη βουλγαρική γλώσσα, και ο μητροπολίτης Νικόδημος το επέτρεψε.
Μάλιστα ο ίδιος επεχείρησε να μιλήσει στην εκκλησία στη βουλγαρική γλώσσα, που με χαρά τον άκουσαν οι Χριστιανοί.
Γενικά ο Νικόδημος ήταν ανεκτικός στη σλαβονική λειτουργική γλώσσα.
Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες τις Κυριακές της Μ. Σαρακοστής ο Νικόδημος ο ίδιος τελούσε τον εσπερινό στη σλαβονική γλώσσα για να γίνεται κατανοητός ο λόγος του Ευαγγελίου από το αμόρφωτο σλαβόφωνο τμήμα του ποιμνίου του.
δ) Απαγόρευση λειτουργίας βουλγαρικού σχολείου:
ο Βουλγαρικός Σύλλογος Κων/πόλεως έστειλε στην Έδεσσα έναν βούλγαρο δάσκαλο για να δημιουργήσει ένα σχολείο, αλλά ο Νικόδημος δεν του επέτρεψε να παραμείνει στην πόλη ούτε μια εβδομάδα.
Τον ανέφερε μάλιστα στην τουρκική διοίκηση, συνελήφθη, βασανίστηκε, φυλακίστηκε και οδηγήθηκε στη Θεσσαλονίκη, απαγορεύοντάς του να διδάξει στην Έδεσσα.
Εναντίον του Νικόδημου στρέφεται και ο έλληνας δάσκαλος στην Έδεσσα Δ. Πλαταρίδης, ο οποίος τον θεωρεί υπεύθυνο για δυσάρεστα γεγονότα μεταξύ Εξαρχικών και Πατριαρχικών.
Ο επιστολογράφος τον κατηγορεί επίσης ότι κέρδισε σε λίγα χρόνια 2.000.000 γρόσια και ζητεί την απομάκρυνσή του.
Στις κατηγορίες απάντησαν με δική τους επιστολή οι 10 δημογέροντες της Έδεσσας στις 12 Ιουνίου 1867, με την οποία υπερασπίζονται τον Νικόδημο, περιγράφοντας τη συγκινητική εκδήλωση που έγινε προς τιμήν του με την ευκαιρία της μετάβασής του ως συνοδικού στην Κων/πολη και υπογραμμίζοντας ότι ο ηθικός του πλούτος αξίζει περισσότερο από τα 2 εκατ. για τα οποία τον κατηγορούν Βούλγαροι και βουλγαρίζοντες και παρακαλούν να επανέλθει ο Νικόδημος στην Έδεσσα.
Στη βουλγαρική εφημερίδα απάντησε και ο «Ανατολικός Αστήρ» στις 3/15-6-1867 αναφέροντας ότι ο Νικόδημος όταν ανακοίνωσε ότι προσκλήθηκε ως συνοδικός στην Κων/πολη, οι Εδεσσαίοι λυπήθηκαν και εξέφρασαν την επιθυμία τους προς το πατριαρχείο να επιστρέψει το γρηγορότερο ο ποιμενάρχης τους και σε καμιά περίπτωση να μην αντικατασταθεί από άλλον.Η εφημερίδα προσθέτει ότι εκτός από τους Χριστιανούς αναφορές προς το πατριαρχείο έστειλαν και τα τοπικά οθωμανικά συμβούλια αλλά και της Θεσσαλονίκης εκφράζοντας την ευαρέσκειά τους υπέρ του Νικόδημου.
Μήπως κι αυτές τις συνέταξε ο Νικόδημος; διερωτάται η εφημερίδα. Για τα χρήματα εξάλλου που λέγεται ότι κέρδισε ο Νικόδημος, ζητεί η εφημερίδα από τον συντάκτη της «Makedonija» να φέρει συγκεκριμένα στοιχεία, γιατί ο μητροπολίτης ίσως διατηρούσε το ταμείο του αρχιερέα που δεν ήταν προφανώς προσωπικό κτήμα του.
Ο «Ανατολικός Αστήρ» στις 1/13-7-1867 αναφέρει επίσης και τις εκθέσεις των κατοίκων της Έδεσσας με τις οποίες εκφράζουν την αγανάκτησή τους για την επίθεση προς τον Νικόδημο, δηλώνοντας ότι είναι απόλυτα ευχαριστημένοι από τον ιεράρχη τους.
Όσα γράφονται για τα περιουσιακά στοιχεία του Νικοδήμου δεν είναι αληθή, όπως προκύπτει από την αναφορά που έκανε μετά τον θάνατό του στην Προύσα η «Επιτροπή επί των αρχιερατικών περιουσιών εν τοις Πατριαρχείοις».
Σύμφωνα με αυτή τα χρήματα που βρέθηκαν από την πώληση αρχιερατικών, βιβλίων και άλλων πραγμάτων ανέρχονταν στα 105.986,20 γρόσια, ενώ τα χρέη του μητροπολίτη ήταν 36.350 γρόσια. Από το περίσσευμα το ένα τρίτο περιήλθε στο Εθνικό Ταμείο και τα υπόλοιπα δύο τρίτα διατέθηκαν κατά νόμο.
γ) Απαγόρευση χρήσης της βουλγαρικής γλώσσας:
ο Νικόδημος κατηγορείται επίσης από τις βουλγαρικές εφημερίδες ότι δεν επιτρέπει τη χρήση της βουλγαρικής γλώσσας στην εκκλησία ούτε στα σχολεία και ζητείται να φύγει και να έλθει βούλγαρος μητροπολίτης.
Στις κατηγορίες της εφημερίδας «Makedonija», στις 27 Μαΐου 1867, απαντά ο «Ανατολικός Αστήρ» στις 3/15 Ιουνίου 1867, υπενθυμίζοντας ότι οι Εδεσσαίοι έχουν γλώσσα, την ελληνική, κι αυτήν έχουν στις εκκλησίες και τα σχολεία τους που είναι ελληνικότατα.
Πέραν τούτου ο Βούλγαρος Ποπώφ το 1938, σε αντίθεση με όσα έγραφαν οι βουλγαρικές εφημερίδες, αναφέρει ότι ο Νικόδημος κήρυττε στα Βουλγαρικά από το 1859 έως το 1869 και εμψύχωνε τον λαό.
 |
| Ευαγγέλιο Κουλακιάς 1863 "Γραμμένο στην Βουλγαρική γλώσσα, στο εδώ ομιλούμενεο ιδίωμα της Βαρδαρίας" |
 |
| Ευαγγέλιο Κονίκοβο 1852 Επαρχία Βοδενών "τώρα νέο εκτυπωμένο στην Βουλγαρική γλώσσα" |
Μάλιστα ο ίδιος επεχείρησε να μιλήσει στην εκκλησία στη βουλγαρική γλώσσα, που με χαρά τον άκουσαν οι Χριστιανοί.
Γενικά ο Νικόδημος ήταν ανεκτικός στη σλαβονική λειτουργική γλώσσα.
Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες τις Κυριακές της Μ. Σαρακοστής ο Νικόδημος ο ίδιος τελούσε τον εσπερινό στη σλαβονική γλώσσα για να γίνεται κατανοητός ο λόγος του Ευαγγελίου από το αμόρφωτο σλαβόφωνο τμήμα του ποιμνίου του.
δ) Απαγόρευση λειτουργίας βουλγαρικού σχολείου:
ο Βουλγαρικός Σύλλογος Κων/πόλεως έστειλε στην Έδεσσα έναν βούλγαρο δάσκαλο για να δημιουργήσει ένα σχολείο, αλλά ο Νικόδημος δεν του επέτρεψε να παραμείνει στην πόλη ούτε μια εβδομάδα.
Τον ανέφερε μάλιστα στην τουρκική διοίκηση, συνελήφθη, βασανίστηκε, φυλακίστηκε και οδηγήθηκε στη Θεσσαλονίκη, απαγορεύοντάς του να διδάξει στην Έδεσσα.
Εναντίον του Νικόδημου στρέφεται και ο έλληνας δάσκαλος στην Έδεσσα Δ. Πλαταρίδης, ο οποίος τον θεωρεί υπεύθυνο για δυσάρεστα γεγονότα μεταξύ Εξαρχικών και Πατριαρχικών.
2) Ουνία και καθολικισμός
Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ο Νικόδημος ήταν η Ουνία. (Θρησκευτικοπολιτικό σχήμα, που επινοήθηκε από τον Παπισμό για την υποταγή της χριστιανικής Ανατολής στην εξουσία του πάπα.
Διατηρεί τα λατρευτικά και άλλα έθιμα των Ορθοδόξων).
Από την ανάληψη των καθηκόντων του στην Έδεσσα ο Νικόδημος διαπίστωσε ότι στα Γιαννιτσά υπήρχε δραστηριότητα των Ουνιτών.
Οι προσηλυτιστικές προσπάθειες οφείλονταν στη καθολική μονή Λαζαριστών της Θεσσαλονίκης.
Οι Βούλγαροι ισχυρίζονταν ότι ο Νικόδημος μόλυνε την επαρχία με τον ουνιτισμό, η απάντηση όμως από τους δημογέροντες ανέφερε ότι ο Νικόδημος αντίθετα ελάττωσε τους ουνίτες σε 20.
Η ουνιτική εμφάνιση στα Γιαννιτσά, όπως αναφέρει σε έκθεσή του προς το πατριαρχείο ο μητροπολίτης Πρεσλάβας Άνθιμος και μετέπειτα Έξαρχος της βουλγαρικής εκκλησίας, άρχισε εξαιτίας της διαμάχης των κατοίκων των Γιαννιτσών με τον Νικόδημο για τα εξής ζητήματα: την επιβάρυνση των κατοίκων με 400.000 γρόσια για την ανέγερση κεντρικού ναού, με 15.000 γρόσια για τους ετήσιους μισθούς των δασκάλων και την άρνηση του Νικόδημου να απομακρύνει έναν προστατευόμενό του ιερέα που δημιούργησε προβλήματα στους κατοίκους.
Σύμφωνα με την εφημερίδα των Αθηνών «Εθνοφύλαξ» η εξάπλωση του Παπισμού στα Γιαννιτσά οφείλεται στη ραθυμία και αδιαφορία του μητροπολίτη Νικόδημου.
Αντιθέτως η εφημερίδα «Ανατολικός Αστήρ» στις 31-7-1862 γράφει ότι αδίκως υβρίζεται ο Νικόδημος στον οποίο οφείλεται η μείωση του Ουνιτισμού στην επαρχία του.
Διατηρεί τα λατρευτικά και άλλα έθιμα των Ορθοδόξων).
Από την ανάληψη των καθηκόντων του στην Έδεσσα ο Νικόδημος διαπίστωσε ότι στα Γιαννιτσά υπήρχε δραστηριότητα των Ουνιτών.
Οι προσηλυτιστικές προσπάθειες οφείλονταν στη καθολική μονή Λαζαριστών της Θεσσαλονίκης.
Οι Βούλγαροι ισχυρίζονταν ότι ο Νικόδημος μόλυνε την επαρχία με τον ουνιτισμό, η απάντηση όμως από τους δημογέροντες ανέφερε ότι ο Νικόδημος αντίθετα ελάττωσε τους ουνίτες σε 20.
Η ουνιτική εμφάνιση στα Γιαννιτσά, όπως αναφέρει σε έκθεσή του προς το πατριαρχείο ο μητροπολίτης Πρεσλάβας Άνθιμος και μετέπειτα Έξαρχος της βουλγαρικής εκκλησίας, άρχισε εξαιτίας της διαμάχης των κατοίκων των Γιαννιτσών με τον Νικόδημο για τα εξής ζητήματα: την επιβάρυνση των κατοίκων με 400.000 γρόσια για την ανέγερση κεντρικού ναού, με 15.000 γρόσια για τους ετήσιους μισθούς των δασκάλων και την άρνηση του Νικόδημου να απομακρύνει έναν προστατευόμενό του ιερέα που δημιούργησε προβλήματα στους κατοίκους.
Σύμφωνα με την εφημερίδα των Αθηνών «Εθνοφύλαξ» η εξάπλωση του Παπισμού στα Γιαννιτσά οφείλεται στη ραθυμία και αδιαφορία του μητροπολίτη Νικόδημου. Αντιθέτως η εφημερίδα «Ανατολικός Αστήρ» στις 31-7-1862 γράφει ότι αδίκως υβρίζεται ο Νικόδημος στον οποίο οφείλεται η μείωση του Ουνιτισμού στην επαρχία του.
Είναι προφανές ότι η εμφάνιση της Ουνίας στα Γιαννιτσά δεν οφείλεται σε θρησκευτική κοσμοθεωρία αλλά στην αντίδραση των κατοίκων προς τον Νικόδημο για την είσπραξη υπέρογκων ποσών και την υπόσχεση των Καθολικών ότι θα τους απάλλασσαν από τα βάρη της οθωμανικής φορολογίας. Η υπόσχεση αυτή φαίνεται και από επιστολή των κατοίκων των Γιαννιτσών προς το πατριαρχείο, στην οποία αναφέρουν ότι οι Καθολικοί εξαπατούν τους κατοίκους, λέγοντας ότι όποιος γίνει Παπικός θα απολαμβάνει ειδικά προνόμια στους φόρους. Σύμφωνα με στατιστική του 1897 υπήρχαν στα Γιαννιτσά 13 ουνιτικές οικογένειες. Η κοινότητα αυτή υφίσταται μέχρι σήμερα.
Ο Νικόδημος μέσα στα πλαίσια του αγώνα του εναντίον της Ουνίας εκδίδει στη Θεσσαλονίκη το 1862 έναν λίβελο με τίτλο «Αντίδοτον Ορθόδοξον εις τον θεοκάπηλον Ιησουϊτισμόν»
(Οι Ιησουίτες είναι το τάγμα που επέδειξε τη μεγαλύτερη ίσως δραστηριότητα υπέρ της παποσύνης από όλα τ’ άλλα και κατά των Προτεσταντών και κατά των Ορθοδόξων),
ως απάντηση σε άρθρο ανωνύμου που δημοσιεύτηκε στο υπ’ αριθ. 612 φύλλο της αγγλόφωνης εφημερίδας της Κων/πολης «Ανατολικός Ταχυδρόμος» (Levant Herald).18
Μητροπολίτης Προύσας: 2-4-1870 έως 22-1-1886
Στις 2 Απριλίου 1870 ο Νικόδημος προάγεται στον θρόνο της μητρόπολης Προύσας, διαδεχθείς τον αποβιώσαντα Κωνστάντιο.
Τον Αύγουστο του 1874 έγινε συνοδικό μέλος, αλλά μετά από επτά περίπου μήνες αναχώρησε για την επαρχία του ύστερα από επίμονη παράκληση των κατοίκων της Προύσας. Επί πατριάρχη Ιωακείμ του Γ΄ υπήρξε ανελλιπώς συνοδικό μέλος από τις 7 Σεπτεμβρίου 1881 μέχρι τις 12 Απριλίου 1883.19
Ο Νικόδημος διατηρούσε αλληλογραφία με τον διάδοχό του στη μητρόπολη Βοδενών Αγαθάγγελο και τον βοηθούσε στο δύσκολο έργο του.
Υποστηρίζεται όμως ότι με την υποστήριξη συγχρόνως ορισμένων αντιπάλων του υπέθαλπε τη διχόνοια μεταξύ των ελλήνων κατοίκων της πόλεως.20
Τον Αύγουστο του 1874 έγινε συνοδικό μέλος, αλλά μετά από επτά περίπου μήνες αναχώρησε για την επαρχία του ύστερα από επίμονη παράκληση των κατοίκων της Προύσας. Επί πατριάρχη Ιωακείμ του Γ΄ υπήρξε ανελλιπώς συνοδικό μέλος από τις 7 Σεπτεμβρίου 1881 μέχρι τις 12 Απριλίου 1883.19
 |
| Μητροπολίτης Βοδενών Άγαθάγγελος |
Υποστηρίζεται όμως ότι με την υποστήριξη συγχρόνως ορισμένων αντιπάλων του υπέθαλπε τη διχόνοια μεταξύ των ελλήνων κατοίκων της πόλεως.20
Στην Προύσα εργάστηκε με αυταπάρνηση για το ποίμνιό του κτίζοντας εκκλησίες και σχολεία και αγωνιζόμενος νυχθημερόν για τη μόρφωση των Χριστιανών της επαρχίας του.
Ο Νικόδημος υπήρξε ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Γενικής εκπαιδευτικής Εταιρείας Βιθυνίας.
Μέσα σε 13 χρόνια ιδρύθηκαν τα παρθεναγωγεία Καγιαμπασίου (Kayabaşı), Δεμιρκαπίου (Demirkapı), Συγής (Siği ή Kumkaya), Τρίγλιας (Zeytinbağı), Σουσουρλουκίου (Susurluk), Τεπετζικίου (Tepecik köyü), Νεοχωρίου (Yeniköy), η Κεντρική Εκκλησιαστική Σχολή Προύσας και η τριπλή σχολή στα Μουδανιά, που περιλάμβανε το παρθεναγωγείο, το ελληνικό και το δημοτικό. Επίσης ιδρύθηκε η δημοτική σχολή στους Ελεγμούς (Kurşunlu). Κτίστηκαν επίσης οι εκκλησίες Βαλούκ Παζαρίου (Balıkpazarı), Μουδανιών και Αλβανιτοχωρίου (Yıldıztepe). Η εκπαιδευτική κατάσταση της επαρχίας Προύσας ήταν πολύ ικανοποιητική χάρη στους κατοίκους της, προ πάντων όμως στον ευπαίδευτο ιεράρχη της Νικόδημο.21
Ο Νικόδημος υπήρξε ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Γενικής εκπαιδευτικής Εταιρείας Βιθυνίας.
Μέσα σε 13 χρόνια ιδρύθηκαν τα παρθεναγωγεία Καγιαμπασίου (Kayabaşı), Δεμιρκαπίου (Demirkapı), Συγής (Siği ή Kumkaya), Τρίγλιας (Zeytinbağı), Σουσουρλουκίου (Susurluk), Τεπετζικίου (Tepecik köyü), Νεοχωρίου (Yeniköy), η Κεντρική Εκκλησιαστική Σχολή Προύσας και η τριπλή σχολή στα Μουδανιά, που περιλάμβανε το παρθεναγωγείο, το ελληνικό και το δημοτικό. Επίσης ιδρύθηκε η δημοτική σχολή στους Ελεγμούς (Kurşunlu). Κτίστηκαν επίσης οι εκκλησίες Βαλούκ Παζαρίου (Balıkpazarı), Μουδανιών και Αλβανιτοχωρίου (Yıldıztepe). Η εκπαιδευτική κατάσταση της επαρχίας Προύσας ήταν πολύ ικανοποιητική χάρη στους κατοίκους της, προ πάντων όμως στον ευπαίδευτο ιεράρχη της Νικόδημο.21
Το 1884 ήταν υποψήφιος για τον πατριαρχικό θρόνο με ψήφους 9, στον οποίο εκλέχτηκε τελικά ο Ιωακείμ Δ΄, κατά κόσμον Νικόλαος Κρουσουλούδης (1884-1886).22
Για όλα αυτά απόλαυσε την ειλικρινή αγάπη των Χριστιανών της πόλης επί 16 έτη που διοίκησε τη μητρόπολη.
Πέθανε στις 22 Ιανουαρίου 1886 σε ηλικία 62 ετών ύστερα από υποτροπή της ασθένειάς του, που έπαθε από τον υπερβολικό ζήλο του για να συμπληρώσει τις ελλείψεις ενός σχολείου που ο ίδιος ίδρυσε.23
Πέθανε στις 22 Ιανουαρίου 1886 σε ηλικία 62 ετών ύστερα από υποτροπή της ασθένειάς του, που έπαθε από τον υπερβολικό ζήλο του για να συμπληρώσει τις ελλείψεις ενός σχολείου που ο ίδιος ίδρυσε.23
Μεγαλοπρεπής υπήρξε η κηδεία του Νικόδημου.
Θα αναφέρουμε ορισμένες λεπτομέρειες της τελετής που αποκαλύπτουν το κύρος και την αξία του ιεράρχη.
Τα σχολεία έμειναν κλειστά επί 5 μέρες, τα εργαστήρια των ομογενών επίσης, ενώ οι σημαίες του ελληνικού και ρωσικού προξενείου ήταν μεσίστιες.
Κατά την εκφορά της σορού προηγούνταν τα κορίτσια των παρθεναγωγείων, κρατώντας έξι στεφάνια και ακολουθούσαν αυτοί που κρατούσαν τα δύο παράσημά του, ο αντιπρόσωπος του γενικού διοικητή, ο διερμηνέας της γενικής διοίκησης, οι πρόξενοι Ρωσίας, Ελλάδος, Γαλλίας και Ιταλίας, Γερμανίας και Αγγλίας, Αυστροουγγαρίας, ο διευθυντής του μονοπωλίου των καπνών με όλους τους υπαλλήλους, ο διευθυντής της αυτοκρατορικής οθωμανικής τράπεζας, οι αντιπρόσωποι των δύο φιλεκπαιδευτικών σωματείων Βιθυνίας και Προύσας, οι διευθυντές και οι δάσκαλοι των σχολείων, πολυάριθμοι πρόκριτοι, ομογενείς και ξένοι, διάφοροι απεσταλμένοι πόλεων και χωριών και άπειρο πλήθος.
Τη νεκρώσιμη ακολουθία τέλεσε ο μητροπολίτης Δεβρών και Βελισσού Ανθιμος. Παρών ήταν και ο επίσκοπος των Αρμενίων, ως εκπρόσωπος του μητροπολίτη, συνοδευόμενος από ιερείς και προκρίτους καταθέτοντας στεφάνι από σπάνια λουλούδια.
Τη νεκρώσιμη ακολουθία την επανέλαβε και ο Αρμένιος μαζί με όλους τους ιερείς. Έπειτα εκφώνησε επικήδειο λόγο ο ιερέας των Μουδανιών Νικόλαος, ακολούθησε ο αρμένιος εκπρόσωπος και πολλοί άλλοι, όπως ο διευθυντής της κεντρικής ελληνικής σχολής Θ. Νεστορίδης, ο δάσκαλος και αντιπρόσωπος της κοινότητας Τρίγλιας Γ. Κυριακίδης, η διευθύντρια του παρθεναγωγείου Καγιαμπασίου, ο δάσκαλος της ισραηλιτικής κοινότητας στα Γαλλικά και τέλος ο δάσκαλος της ενορίας Μπαλουκπαζαρίου Α. Δημητριάδης.
Ο ενταφιασμός έγινε στον περίβολο του μητροπολιτικού ναού δίπλα στο ιερό βήμα. Επιτάφιο λόγο εκφώνησε ο δάσκαλος της κεντρικής ελληνικής σχολής Αν. Αποστολίδης. Τελευταίος μίλησε ο μητροπολίτης Δεβρών ευχαριστώντας εκ μέρους του οικουμενικού πατριαρχείου όσους τίμησαν με την παρουσία τους τη μνήμη του Νικόδημου. Ύστερα από λίγο προσήλθε και ο αρμένιος μητροπολίτης Προύσας Βαρθολομαίος, ο οποίος έκανε τρισάγιο στον τάφο του εκλιπόντος. Παρών στην κηδεία ήταν και ο δυτικός κλήρος. Ο μητροπολίτης Δεβρών επιστρέφοντας στο πατριαρχείο μετέφερε με ειδικό ρυμουλκό ατμόπλοιο την περιουσία του Νικόδημου, όπως συνηθιζόταν. Μαζί του ήταν και ο υπογραμματέας της Ιεράς Συνόδου Κων/νος Χατζηαποστόλου, ανεψιός του Νικόδημου, που αποφοίτησε από τη Θεολογική Χάλκης το 1880.24
Γενική αξιολόγηση της προσωπικότητας και του έργου του
Ο Νικόδημος κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για να αντιμετωπίσει τα σοβαρά προβλήματα στη μητρόπολη Έδεσσας, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με τη δημιουργία εκκλησιαστικών, εκπαιδευτικών και κοινωφελών έργων. Ήταν μια πολύ δύσκολη περίοδος για τον Νικόδημο.
Οι αντίπαλοί του εκμεταλλεύτηκαν τα σοβαρά αυτά προβλήματα αλλά και ορισμένες ανθρώπινες αδυναμίες του. Τον κατηγόρησαν για μεγάλη φορολογία που επέβαλε στο ποίμνιό του και σκληρά μέτρα που λάβαινε για τη συγκέντρωσή της.
Για στενότητα αντιλήψεων τον κατηγορούσε και ο Δ. Πλαταρίδης, γραμματέας του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Βοδενών, ότι δεν δέχτηκε τον διορισμό ενός ακόμη δασκάλου, επικαλούμενος έλλειψη οικονομικών πόρων, ενώ στην πραγματικότητα πίστευε ότι οι νέοι για τις εργασίες τους στην πατρίδα δεν έχουν ανάγκη από ευρεία παιδεία και επιστημονικές γνώσεις, που «γεμίζουν το μυαλό τους με αέρα».
Εφάρμοζε, ισχυρίζεται ο Πλαταρίδης, και στην πράξη τις ιδέες του αυτές, εμποδίζοντας όσους ήθελαν να μεταβούν στο εξωτερικό για ανώτερες σπουδές.
Αυτά ωστόσο έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την αναφορά του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης προς το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος στις 27 Μαΐου 1870.
Στην αναφορά βλέπουμε ότι παρά την προσπάθεια της βουλγαρικής προπαγάνδας, οι κάτοικοι έμειναν αδιάφθοροι και αρμονικά συνυπάρχοντας με την εκκλησιαστική αρχή, επιδόθηκαν στη δημιουργία σχολείων, καλλιέργησαν τα ελληνικά γράμματα, αρκετοί νέοι μετέβησαν στην Αθήνα και στην Ευρώπη για ανώτερες σπουδές, με αποτέλεσμα η Έδεσσα να θεωρείται η δεύτερη πόλη μετά τη Θεσσαλονίκη σε πρόοδο στα φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά.
Η αναφορά όμως αυτή λέγεται ότι συντάχθηκε σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδωσε ο ίδιος ο Νικόδημος κατά την επίσκεψή του στο προξενείο.
Εντούτοις από δύο ανώνυμες επιστολές συνδρομητών που επισκέφτηκαν την Έδεσσα και δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες της Κων/πολης «Τηλέγραφος του Βοσπόρου & Βυζαντίς» και «Ομόνοια» προκύπτει ότι ο Νικόδημος όχι μόνο φρόντισε για την ανάπτυξη της παιδείας στην επαρχία του αλλά και συμμετείχε ο ίδιος προσωπικά στην εξέταση των μαθητών.25
Μπορεί να δυσκολεύτηκε, παρά τις προσπάθειές του, να επιτύχει την ενότητα των χριστιανικών συνειδήσεων του τόπου, λόγω μιας αντιπαλότητας που σχετίζεται με το λεγόμενο «βουλγαρικό ζήτημα», όμως άφησε σημαντικό έργο στην Έδεσσα.
Οι Εδεσσαίοι τιμώντας τον ονόμασαν μια κεντρική οδό της πόλης σε οδό Αρχιερέως Νικοδήμου.26
Το τεράστιο εκπαιδευτικό έργο του, τέλος, στη μητρόπολη Προύσας έρχεται να αναιρέσει πλήρως τις κατηγορίες που του προσάπτουν ότι αδιαφορούσε για την εκπαίδευση των νέων.
Οι αντίπαλοί του εκμεταλλεύτηκαν τα σοβαρά αυτά προβλήματα αλλά και ορισμένες ανθρώπινες αδυναμίες του. Τον κατηγόρησαν για μεγάλη φορολογία που επέβαλε στο ποίμνιό του και σκληρά μέτρα που λάβαινε για τη συγκέντρωσή της.
Για στενότητα αντιλήψεων τον κατηγορούσε και ο Δ. Πλαταρίδης, γραμματέας του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Βοδενών, ότι δεν δέχτηκε τον διορισμό ενός ακόμη δασκάλου, επικαλούμενος έλλειψη οικονομικών πόρων, ενώ στην πραγματικότητα πίστευε ότι οι νέοι για τις εργασίες τους στην πατρίδα δεν έχουν ανάγκη από ευρεία παιδεία και επιστημονικές γνώσεις, που «γεμίζουν το μυαλό τους με αέρα». Εφάρμοζε, ισχυρίζεται ο Πλαταρίδης, και στην πράξη τις ιδέες του αυτές, εμποδίζοντας όσους ήθελαν να μεταβούν στο εξωτερικό για ανώτερες σπουδές.
Αυτά ωστόσο έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την αναφορά του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης προς το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος στις 27 Μαΐου 1870.
Στην αναφορά βλέπουμε ότι παρά την προσπάθεια της βουλγαρικής προπαγάνδας, οι κάτοικοι έμειναν αδιάφθοροι και αρμονικά συνυπάρχοντας με την εκκλησιαστική αρχή, επιδόθηκαν στη δημιουργία σχολείων, καλλιέργησαν τα ελληνικά γράμματα, αρκετοί νέοι μετέβησαν στην Αθήνα και στην Ευρώπη για ανώτερες σπουδές, με αποτέλεσμα η Έδεσσα να θεωρείται η δεύτερη πόλη μετά τη Θεσσαλονίκη σε πρόοδο στα φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά.
Η αναφορά όμως αυτή λέγεται ότι συντάχθηκε σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδωσε ο ίδιος ο Νικόδημος κατά την επίσκεψή του στο προξενείο.
Εντούτοις από δύο ανώνυμες επιστολές συνδρομητών που επισκέφτηκαν την Έδεσσα και δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες της Κων/πολης «Τηλέγραφος του Βοσπόρου & Βυζαντίς» και «Ομόνοια» προκύπτει ότι ο Νικόδημος όχι μόνο φρόντισε για την ανάπτυξη της παιδείας στην επαρχία του αλλά και συμμετείχε ο ίδιος προσωπικά στην εξέταση των μαθητών.25
Μπορεί να δυσκολεύτηκε, παρά τις προσπάθειές του, να επιτύχει την ενότητα των χριστιανικών συνειδήσεων του τόπου, λόγω μιας αντιπαλότητας που σχετίζεται με το λεγόμενο «βουλγαρικό ζήτημα», όμως άφησε σημαντικό έργο στην Έδεσσα.
Οι Εδεσσαίοι τιμώντας τον ονόμασαν μια κεντρική οδό της πόλης σε οδό Αρχιερέως Νικοδήμου.26
Το τεράστιο εκπαιδευτικό έργο του, τέλος, στη μητρόπολη Προύσας έρχεται να αναιρέσει πλήρως τις κατηγορίες που του προσάπτουν ότι αδιαφορούσε για την εκπαίδευση των νέων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου