Μακεδόνες Βασιλείς: Αλέξανδρος A', ο «Φιλέλλην»

Αλέξανδρος Α΄ ο Φιλέλλην

  N. Γ. ΚΟΕΜΤΖΟΠΟΥΛΟΥ

Συνήθως, προκειμένου περί αρχαίας Μακεδονίας, ασχολούνται οι απομνηματογράφοι μας με τον Μέγα Αλέξανδρο και το έργο του η με τον πατέρα του, Φίλιππο τον Β'
Άλλα ας ασχοληθούμε και με ένα  προγενέστερο βασιληά της Μακεδονίας, τον Αλέξανδρο Α', τα έργα του οποίου πρέπει να μη αγνοούνται από τους Ελληνας.

Ό Αλέξανδρος Α' (532 - 454 π. X.) ήτο από τις πλέων έξέχουσες φυσιογνωμίες μεταξυ των Μακεδόνων Βασιλέων, επονομασθείς από τους νοτίους Έλληνας  «ό Φιλέλλην», εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης δι’ όσα καλά επραξε για την Ελλάδα.

Έπί των ημερών του, με τους Μηδικούς πολέμους, διεδραματίσθησαν σπουδαία γεγονότα εις την ελληνικήν (βαλκανικήν) χερσόννησον, εις τα οποία συνέδραμε με τον τρόπο του δια την τελική ήττα των Περσών.

Ό Αλέξανδρος Α', ως διάδοχος του Θρόνου.

Γυιός του ’Αμύντα Α', ο Αλέξανδρος, όταν ήταν έφηβος 17 χρόνων, ωργάνωσε κατά τρόπο παιδαριώδη και ασύνετο, αλλά και επικίνδυνο δι΄ εαυτόν και τον βασιλικό οίκο, τον φόνον των Πρέσβεων του ισχυρού Πέρσου βασιλέως Δαρείου Α', του Ύστάσπους.

Δαρείος ο Α΄

Ό Δαρείος, έκστρατεύσας κατά της Σκυθίας εις τον Δούναβιν και λόγω του χειμώνος έπανακάμψας ο ίδιος εις ’ Ασίαν, ειχε διατάξει τον Στρατηγό και ισχυρό Πέρση Μεγιστάνα Μεγάβαζον να διαχειμάση εις Αίμον με τους άνδρας του (ογδόντα χιλιάδες).

Ό Μεγάβαζος, για να εξασφάλιση τα νώτα του, ζητούσε την υποταγή των Μακεδόνων, άλλα οι (επτά) Πρέσβεις του συμπεριεφέρθησαν ως κυρίαρχοι, δηλαδή σαν να είχαν ήδη υποδουλώσει τους Μακεδόνας.

'Αξίωσαν να παρακαθήσουν μαζί τους αι σύζυγοι και Θυγατέρες του Βασιλικού οϊκου εις Αϊγάς (Έδεσσαν) στο συμπόσιο που τους παρέθεσε ο 'Αμύντας, ως φιλόξενος βασιληάς.

Ό 'Αμύντας, άφου δεν κατώρθωσε να πείση  τους Πέρσες ότι δεν συνηθίζεται στο Βασίλειό του να συμμετέχουν αι γυναίκες εις συμπόσια των άνδρών, αναγκάσθηκε να ένδώση.

 Αμέσως οι εν ευθυμία ευρισκόμενοι Πρέσβεις έδειξαν τας κτηνώδεις διαθέσεις των.

Ό 'Αλέξανδρος, αφού παρεκάλεσε τον γέρο πατέρα του να άποσυρθή δι* άνάπαυσιν, ύπεσχέθη στους Πέρσες να στείλη πρώτα τις γυναίκες στο λουτρό και να τις ξαναφέρη ευπρεπισμένες. Οί Πέρσαι δέχθηκαν.

'Έντυσε, λοιπόν, μερικούς φίλους της ηλικίας του με γυναικεία ρούχα και ένα  εγχειρίδιο μέσα στον κόρφο ο καθένας, καθώς και πέπλο στο πρόσωπο σαν βέλο, για να παραπλανήσουν τους μισομεθυσμένους Πέρσες.
'Έτσι ήρθαν και στρώθηκαν δίπλα τους.

Οί Πέρσαι άρχισαν να αποθρασύνωνται και να ερωτοτροπούν.

Σε ένα  σύνθημα του Διαδόχου τα κρυμένα μαχαίρια μπήχθηκαν στα στήθη των Περσών.

Το ϊδιο έγινε και στην άλλη αίθουσα, όπου διασκέδαζαν οι Ύπασπισταί και οι άκόλουθοι των Πρέσβεων.
Αύτά εγιναν περί το 514π.Χ.

Ευτυχώς ο Μεγάβαζος άναγκάσθηκε να έπιστρέψη εις Περσίαν, λόγω μεγάλων φθορών που ύφίστατο ο στρατός του άπό τους Θράκας και τον βαρύ χειμώνα. Τό 507 όμως ο Άμύντας άναγκάσθηκε να δώση «γην και ύδωρ» εις τους νέους Πρέσβεις του Δαρείου. Αύτή τή φορά αρχηγός των Πρέσβεων ήταν ο Βουβάρης, υιός του Μεγαβάζου.

Ό Βουβάρης έρωτεύθηκε την  αδελφή του 'Αλεξάνδρου Γυγαίαν και ο Άμύντας δια λόγους πολιτικής σκοπιμότητος τον δέχθηκε ως γαμβρόν του.
'Ετσι απέκτησε ένα  ισχυρό ύποστηρικτή των συμφερόντων του πλησίον του Δαρείου και τα πράγματα κάπως τακτοποιήθηκαν.

Ό Αλέξανδρος Α' Βασιλεύς της Μακεδονίας.

Μετά τον θάνατον του Άμύντα έξηκολούθησε ο 'Αλέξανδρος να είναι κατά τύπους ύποτελής του Πέρσου Βασιλέως, μέχρι του 479 π. X., οπότε απέκτησε την  πλήρη άνεξαρτησίαν του, ως θά ίδωμεν.

Τό 496 ο ηλικίας 34 ετών και άπω διετίας βασιλεύς 'Αλέξανδρος Α' ελαβε μέρος εις τους 'Ολυμπιακούς 'Αγώνας, τερματίσας πρώτος μαζί με ένα  άλλον Έλληνα εις το αγώνισμα «δρόμον του σταδίου».

«'Επειδή άπέδειξεν ως εϊη Αργείος, 

εκρίθη τε είναι Έλλην 

και άγωνισάμενος στάδιον

 συνέπιπτε τώ πρώτω» 

(Ήροδ. Ε' 22).

Το είχε καύχημα ότι ήτο Έλλην Ήρακλείδης. 

Αυτή η συμμετοχή του εις τους Όλυμπιακούς άποδεικνύει την  Ελληνικότητα του Γένους του.

Ας σημειωθή ότι πολλοί άλλοι Μακεδόνες, κοινοί θνητοί και όχι μόνον εκ της βασιλικής οικογενείας, φέρονται άναγεγραμμένοι ως νικηταί εις τους Όλυμπιακούς 'Αγώνας, εις τους όποιους μόνον ‘Έλληνες είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν 
(π. χ. ο Κλείτων, δια τον όποιον ό/Διόδωρος, (ΧΥΙΙ, 82, I), γράφει το εξής :

 «Όλυμπιάς δ’ ήχθη τρίτη πρός ταίς εκατόν δέκα, καθ' ήν ένίκα στάδιον Κλείτων Μακεδών»).

Εις έπίσκεψίν του εις 'Αθήνας ο 'Αλέξανδρος Α' άνεκηρύχθη
«Πρόξενος και Φίλος»,
δηλαδή αντιπρόσωπος των Αθηναίων εις την  Αυλήν του και προστάτης των συμφερόντων των Αθηνών.

Έπέκτασις των ορίων της Μακεδονίας.

Ένώ οι προ του πατρός του Άμύντα βασιλείς, της Μακεδονίας ήγωνίσθησαν πρός τελειωτικήν άπόκρουσιν των εχθρών των Ιλλυριών, ο Αλέξανδρος, ακόμα και διατελών υποτελής του Πέρσου βασιλέως, είχε επιτύχει την  έπέκτασιν των όρίων του βασιλείου του πρός Ν μέχρι του Όλύμπου και πρός Β μέχρι του Αίμου,
την  υποταγήν των Ηγεμονικών οίκων των
 Λυγκηστών, 
Παιόνων, 
Άγριάνων, 
Όρεστών και 
Τυμφαίων, 
οι όποιοι άνεγνώρισαν αυτόν ως έπικυρίαρχον,
εις δε την  Έλιμιώτιν

 (σήμερον περιοχαι Έλασσόνος, Σερβίων, Κοζάνης, Σιατίστης, Έρατύρας, Νεαπόλεως, Γρεβενών και χωρίου τής δυτικής πλευράς των Πιερίων Νοαών Βεροίας και Κατερίνης),
 έγκατέστησε Ηγεμόνα τον νεώτερον αδελφόν του Άρριδαίον.

Δαρείος και πανωλεθρία του στρατού του εις Μαραθώνα.

Μάχη του Μαραθώνα

Ό Δαρείος είχε βάλει πρόγραμμα να κατακτήση την  Έλλάδα και να τιμωρήση τους Αθηναίους και Έρετριείς, διότι εστειλαν στρατιωτική βοήθεια εις τους Ίωνας, όταν αυτοί έπανεστάτησαν εις Μ. Άσίαν κατά του Δυνάστου.

'Έστειλε, λοιπόν, με επί κεφαλής τον Μαρδόνιον απειροπληθή στρατόν και στόλον, μέσω Θράκης.
 Ό Μαρδόνιος ύπέστη μεγάλας απώλειας εκ μέρους των Θρακών. 'Εκτός τούτου, 300 πλοία έναυάγησαν και 20.000 άνδρες έχά• θησαν, όταν έπεχείρει τον περίπλουν της θυελλώδους θαλάσσης της άκρας του "Αθω.
Κατόπιν αυτής της καταστροφής ο Μαρδόνιος αναγκάσθηκε να έπιστρέψη είς Ελλήσποντον.

Ως αντικαταστάτου του Μαρδονίου ο Δαρείος ώρισε τον ανεψιόν του Άρταφέρνην και τον Δάτιν, Μήδον το γένος.

Είναι γνωστή η πανωλεθρία που υπέστησαν οι Πέρσαι εις τον Μαραθώνα, με την  «τακτική της λαβίδος» που έφήρμοσε ο Στρατηγός των Άθηναίων Μιλτιάδης τον Σεπτέμβριο του 490 π.Χ. με στρατόν μόνον δέκα χιλιάδες Αθηναίους και χιλίους Πλαταιείς.

Έκτοτε ο Δαρείος δέν έπαυσε να ονειρεύεται έκδίκησιν δια την  ήτταν του κοι ετοίμαζε ακόμη μεγαλύτερον στρατόν και στόλον δια να έπιδράμη ο ϊδιος κατά της ‘Ελλάδος. "Ομως δέν έπρόλαβε να πραγματοποίηση το όνειρό του, άποθανών το 486 π. X.

Εκστρατεία Ξέρξου.

Ξέρξης

Ό διάδοχος του Δαρείου Ξέρξης, αφού έχασε μερικά χρόνια, όσο να στερεώση τον θρόνο του, άπεφάσισε να φέρη εις πέρας το ipyov του Δαρείου.
 Έκαμε τεράστιες προπαρασκευές εις στρατόν και στόλον :
Δυόμισυ εκατομμύρια άνδρας μαχίμους και άλλους τόσους ύπηρέτας και δούλους,
 1.207 τριήρεις και
 3.000 μικρότερα πλοία 
(κατά Ηρόδοτον. Άλλοι, νεώτεροι, καταβιβάζουν τον στρατόν του Ξέρξου εις ένα  εκατομμύριο, η και κατά τι όλιγώτερο πάλιν άλλοι).

Ό Ξέρξης, άφου συνέζευξε τον Ελλήσποντο δια γεφύρας και διεπεραιώθη εις Ευρώπην, έβάδισε μέσω Θράκης και Μακεδονίας.

 Έφθασε τον Ιούνιο του 480 εις Θέρμην, ενώ ο στόλος του παρέπλεε τα Θρακικά και Μακεδονικά ακρογιάλια.
Εις τον γαμβρόν του Αλεξάνδρου, Βουβάρη, είχε αναθέσει ο Ξέρξης την  διεύθυνσι των έργασιών για την  τομή της χερσοννήσου του Άθω εις τον λαιμόν που την  ενώνει με την  Χαλκιδική (όπου σώζονται ακόμα καταφανή τα ϊχνη), ώστε να άποφύγη τον επικίνδυνο περίπλουν του Άθω, μετά την  συμφορά που ειχε υποστή ο στόλος του Μαρδονίου εκεί.
 Όμως το έργον εμεινε ημιτελές, καθόσον ο στόλος περιέπλευσε το άκρωτήριο με νηνεμία.

Μαζί με τον Βουβάρη ήλθε και ο υιός αύτου και της Γυγαίας, Άμύντας, (φέρων το όνομα του πάππου του), ο όποιος επίσης ήτο εύνοούμενος του Ξέρξου.

Ό Αλέξανδρος κατ’ άνάγκην άκολούθησε με τον στρατόν του την  στρατιά του Ξέρξου, όπως άλλως τε επραξαν, έκόντες άκοντες, όλοι οι άλλοι υποταγμένοι "Ελληνες και βάρβαροι ήγεμόνες. Έχοντας όμως στενή συγγένεια ο Αλέξανδρος με Μεγιστάνας εύνοουμένους της Περσικής αύλής, απέκτησε την  εμπιστοσύνη του Αρχιστρατήγου και του επιτελείου του.
Κατ’ αύτόν τον τρόπο μπορούσε να μαθαίνη άπόρρητα και να πληροφορή κάθε φορά τους ομοφύλους του Ελληνας, ώστε να προλαμβάνη τους αιφνιδιασμούς,

Συνέδριον των Ελλήνων έν Ισθμώ της Κορίνθου.

Οί άντιπρόσωποι Αθηνών, Σπάρτης και των άλλων συμμάχων πόλεων Πελοποννήσου, Στερεάς και νήσων, είς συνέδριον εις τον Ισθμόν της Κορίνθου,άπεφάσισαν να αντιμετωπίσουν τον εχθρόν, με ήγέτιδα την  Σπάρτην κατά ξηράν και θάλασσαν.
Πρός τούτο εστειλαν δύναμιν έκ δέκα χιλιάδων άνδρών των συμμάχων πόλεων εις τάς παρά τα Τέμπη της Θεσσαλίας όρεινάς διαβάσεις μεταξύ Όλυμπου και Όσσης, υπό τον Σπαρτιάτην Ευαίνετον και τον Άθηναίον Θεμιστοκλέα.

Προειδοποίησις του Αλεξάνδρου πρός τους Έλληνας.

Οι Πέρσαι, τον Αύγουστο του 480, μαθόντες την  κίνησιν των Ελλήνων, έστειλαν μέγα μέρος των δυνάμεών των δια μέσου των διαβάσεων του Όλυμπου και Πιερίων άφ΄ ενός, δηλ. των στενών τής Πέτρας, (Αη Δημήτρη Όλυμπου) και άφ΄ ετέρου των Φυλακών — Βολουστάνας (Βυζαντινά Σέρβια και στένα Πόρτας).

Κατ' αυτόν τον τρόπο οι 'Έλληνες θά άπεκλείοντο ενσφηνωμένοι εις την  κοιλάδα των Τεμπών και θά συνετρίβοντο ϊσως καθ’ ολοκληρίαν, εάν δέν τους ειδοποιούσε περι του κινδύνου ο βασιλεύς των Μακεδόνων Αλέξανδρος Α', δι΄ εμπίστων του άγγελιαφόρων.

Οί Ελληνες στρατηγοί έπείσθησαν περι των αγαθών προθέσεων του «Προξένου και Φίλου» των Αθηνών βασιλέως' και έγκαταλείψαντες τα Τέμπη έπεβιβάσθησαν των πλοίων παρά τάς έκβολάς του Πηνειού και άπέπλευσαν εις Ισθμόν.

Εις την  έπείγουσαν άπόφασιν των Ελλήνων ν' άποσυρθουν συνετέλεσε και η μηδίζουσα στάσις, των Άλευαδών της Θεσσαλίας. Ό Διόδωρος σχετικά γράφει :
«Έπει δέ των Θετταλών και των άλλων Ελλήνων των πλησιόχωρων ταίς παρόδοις εδωκαν οι πλείονες υδωρ τε και γήν τοίς άφιγμένοις άγγέλοις από Ξέρξου, άπογνόντες την  περι τα Τέμπη φυλακήν έπανήλθον εις την  οικίαν».

Μάχη Θερμοπυλών.

Νέον Έθνικόν άνώτατον πολεμικόν συμβούλιον των συμμάχων πόλεων έπέλεξε την  τοποθεσίαν των Θερμοπυλών ως κατάλληλον πρός  άπόκρουσιν του εχθρού.
Είναι γνωστό το ψυχικόν μεγαλείον, το όποιον έπέδειξαν οι ‘Έλληνες εις τάς Θερμοπύλας και ως έκ τούτου δεν θά επέκταθώμεν εις το κεφάλαιον αυτό. 
Ή άνθρωπότης όλη στέκει με θαυμασμόν ενώπιον του :
 «Ω ξείν άγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοίς κείνων ρήμασι πειθόμενοι».

Καταστροφή του στόλου του Ξέρξου έν Σαλαμίνη.

Έπηκολούθησε κατάληψις Λοκρίδος, Φωκίδος, Δωρίδος, Εύβοιας, Βοιωτίας, εισβολή εις 'Αττικήν και δήωσις αύτής. Έν συνεχεία δέ η γνωστή έν Σαλαμίνη ναυμαχία με την ολοσχερή σχεδόν καταστροφή του Περσικού στόλου.
Μετά την ήτταν της Σαλαμίνος ο Ξέρξης εσπευσε να έπιστρέψη εις 'Ασίαν, μή τυχόν προλάβουν οι "Ελληνες και καταστρέψουν την  επί του Ελλησπόντου γέφυραν αυτου, άλλ' άφησε εντολή εις τον επ’ αδελφή γαμβρόν του Μαρδόνιον να διαχειμάση εις Θεσσαλίαν, με στρατιωτικήν δύναμιν άπαρτιζομένην εκ των γενναιότερων και πολεμικωτέρων λαών της 'Ασίας, δια να έπιτεθή εκ νέου την  άνοιξιν με τον ίσχυρόν στρατόν του και καθυποτάξη όριστικώς την  Ελλάδα.

Επιδράσεις Αλεξάνδρου εις αποφάσεις Μαρδονίου και πρόληψις κακών.

Κατά την  κατάληψιν της Βοιωτίας ο Αλέξανδρος έφρόντισε να προλάβη κατά το δυνατόν τάς ζημίας έμφανίζων τους Βοιωτούς εις τον Μαρδόνιον ως Μηδίζοντας.

Τό ίδιο είχε κάμει και δια το Μαντείον των Δελφών, δια το οποίον ο Αλέξανδρος έτρεφε απεριόριστον σεβασμόν.

Άλλά και οι ιερείς των Δελφών τόν περιέβαλλον με ιδιαιτέραν εύνοιαν, προφανώς έχουσαν την  αρχήν της εις την  προστασίαν των ιερών κατά την  κρίσιμον εποχήν και την  άποσόβησιν της καταστροφής των άπό τους βαρβάρους με την  έπέμβασίν του.

Ό Μαρδόνιος, πριν επιχειρήσει νέας εκστρατείας πρός κατάληψιν της 'Ελλάδος, εχων τήν πείραν του προσφάτου παρελθόντος, θέτει εις ενέργειαν διπλωματικά μέσα διασπάσεως της ένότητος των Ελλήνων, διατελών έν γνώσει της άγανακτήσεως των Αθηναίων, διότι οι Σπαρτιάται άπεσύρθησαν όχυρουντες τον Ισθμόν και έγκαταλείποντες τάς Αθήνας εις νέαν καταστρεπτικήν επιδρομή του κοινού εχθρού.

 Άπέστειλε, λοιπόν, τον Αλέξανδρον ως πλέον κατάλληλον δια να διαπραγματευθή με τους 'Αθηναίους χωριστήν ειρήνην και όχι υποταγήν, άλλά συμμαχίαν, με άφθονους προσφοράς εδαφών και άλλων πλεονεκτημάτων.

Εννοείται ότι ο Αλέξανδρος κατετόπισε πλήρως τους 'Αθηναίους περί των δυσχερειών των Περσών και των ενδομύχων δολίων προθέσεων του Μαρδονίου,
καθ  ο Έλλην και δή Πρόξενος και Φίλος των Αθηναίων.

Δηλαδή, ότι έπεδίωκε ο Μαρδόνιος διάλυσιν της συμμαχίας Σπάρτης — 'Αθηνών. Τά τελευταία αυτά, έπιτηδείως διοχετευθέντα εις τους Σπαρτιάτας, συνετέλεσαν ώστε να στείλουν αυτοί εις 'Αθήνας πρεσβείαν ζητουντες να άπορριφθούν αι προτάσεις και υποσχόμενοι πλήρη συνέργασίαν εις κοινήν εκστρατείαν των Ελλήνων ένα ντίον του εισβολέως.
Αυτό έπεδίωκον και οι 'Αθηναίοι έν μυστική συμφωνία με τον 'Αλέξανδρον.

Ή μάχη των Πλαταιών.

Αυτά συνέβαιναν την  άνοιξιν του 479 π. X. 'Αμέσως κατόπιν ο Σπαρτιάτης Στρατηγός Παυσανίας, ανεψιός του ήρωος Λεωνίδα, με τους Πελοποννησίους, ενωθείς εις Ελευσίνα με τους 'Αθηναίους, Πλαταιείς, Μεγαρείς, Αιγινίτας, Κορινθίους κ.λ.π. ως 'Αρχιστράτηγος των Ελληνικών δυνάμεων, έβάδισε εναντίον των πολλαπλασίων μαχητών του Μαρδονίου εις Βοιωτίαν. 'Αρχικώς κατέλαβον οι "Ελληνες τάς όρεινάς διεξόδους μεταξύ ΠάρνηΘος και Κιθαιρώνος, καθόσον έστερουντο ιππικού δια να άντεπεξέλθουν εις πεδινήν εκτασιν κατά του εχθρικού ιππικού.
Άφου κατετρόπωσαν το ίππικόν του Μαρδονίου  εις θέσιν έναντι Ερυθρών και Ύσιών, η στρατιά του Παυσανίου άναλαβουσα θάρρος και αύτοπεποίθησιν προχώρησε πρός δυσμάς εις τον χώρον των Πλαταιών, όπου συνήφθη η ένδοξος ομώνυμος μάχη τον Σεπτέμβριον του 479 π.Χ.
Ή πολλαπλασία της των Ελλήνων στρατιά του Μαρδονίου κατείχε την  άνω πεδιάδα του βοιωτικου 'Ασωπού ποταμού.
Ή πλησίον πόλις των Θηβών, που είχε μηδίσει, ήτο σπουδοίον ερισμα δι' αυτόν.

Αυτοπρόσωποι πληροφορίαι Αλεξάνδρου πρός "Αθηναίους.

Ό Μακεδών βασιλεύς Αλέξανδρος Α', λαβών γνώσιν του επιτελικού σχεδίου του Μαρδονίου και της παρατάξεως δια την  μάχην της επομένης, ήμέρας, εσπευσε αυτοπροσώπως, άφοϋ επεσαν όλοι ν' άναπαυθουν, την  ιδίαν νύκτα εις το έναντι στρατόπεδον -τών 'Αθηναίων με κίνδυνον να άνακαλυφθή υπό των Περσών και κατεπόπισε πλήρως τον 'Αριστείδη και τους άλλους "Ελληνας στρατηγούς, ώστε ούτοι έκριναν έπάναγκες να επιφέρουν αμέσως τάς δεούσας μετακινήσεις στρατευμάτων και να ευρεθουν πανέτοιμοι την  χαραυγήν που ήρχισε η έπίθεσις του Μαρδονίου.

«'Ως δέ πρόσω της νυκτός προελήλατο και ήσυχία έδόκιε είναι άνά το στρατόπεδον και μάλιστα οι άνθρωποι έν υπνω, 

τηλικαυτα προσελάσας ϊππω πρός τάς φυλακάς των 'Αθηναίων 'ΑλέξανδροςΆμύντεω...

 έδίζετο (έζήτη) τοίσι στρατηγουσι εις λόγους ελθείν... έπικομένοισι δέ ελεγε...

Ανδρες 'Αθηναίοι, παρακαταθήκην ύμιν τα έπεα τάδε τίθεμαι, απόρρητα ποιευσάμενος πρός μηδένα λέγειν ύμέας άλλον η Παυσανίην (τον Αρχιστράτηγον), ου γάρ αν ελεγον, ει μή μεγάλως έκηδόμην συναπάσης Ελλάδος. 

Αυτός τε γάρ Έλλην γένος είμί τώρχαίον και άντ’ έλευθερίης δεδουλωμένην ουκ αν έθέλοιμι οράν την  Ελλάδα. 

Λέγω δέ ουν ότι Μαρδονίω... δέδοκται... άμα ήμέρα διαφωσκούση συμβολήν ποιέεσθαι... έθέλω την  διάνοιαν του Μαρδονίου δηλώσαι υμίν, ίνα μή έπιπέσωσιν ύμίν οι βάρβαροι μή προσδοκόμενοι σί κω» (Ήροδ. Θ, 44-45).

Θάνατος του Μαρδονίου εις το πεδίον της μάχης.

Ό Μαρδόνιος διέπραξε το σφάλμα να ταχθή εις το άριστερόν της παρατάξεώς του, έναντι ακριβώς των Σπαρτιατών, έπιδιώκων να άναμετρηθή ο ίδιος εις αγώνα πρός αυτούς.

Γενναίως μαχόμενος, τον Σεπτέμβριον του 479, επεσε εις το πεδίον της μάχης βληθείς την  κεφαλήν δια λίθου ύπό του 'Αειμνήστου («Πυρσός», Τ. I. σελ. 480), ο δέ αντικαταστάτης του Άρτάβαζος με τους 40.000 άνδρας του εύρισκόμενος όπισθεν της μαχομένης στρατιάς του Μαρδονίου, διέφυγε πρός βορράν ακολουθών την  πορείαν του Ξέρξου του προηγουμένου έτους κατ' άντίθετον κατεύθυνσιν, άκολουθούμενος από τα στίφη των ήττηθέντων.

Αδράνεια των Ελλήνων.

Οί "Ελληνες» άφου έχασαν δεκαήμερον και πλέον πρός συλλογήν των λαφύρων («Πυρσός» Τ. I, σελ. 480) και ταφήν των νεκρών, δια να εκδηλώσουν την  ευγνωμοσύνην των πρός τους θεούς που τους συμπαρεστάθησαν εις τον νικηφόρον αγώνα, άνέθηκαν εις τους Δελφούς χρυσουν τρίποδα υψους 6,5 μ. άναγράψαντες επ’ αυτου τα ονόματα των 31 πόλεων, αι όποιαι ελαβον μέρος εις την  μάχην, εις δέ την  βάσιν αυτου το εξής έλεγείον:

«Ελλάδος ευρυχόρου σωτήρες τουδ' άνέθηκαν, δουλοσύνης στυγεράς συσάμενοι πόλιας».

Σύγκρουσις Αλεξάνδρου πρός τους φεύγοντας Πέρσας.

Ό στρατός του Αλεξάνδρου, του απέσχε της μάχης των Πλαταιών, συνεκρούσθη νικηφόρως με τα φεύγοντα τμήματα της στρατιάς του Μαρδονίου.
 Επίσης μεγάλην φθοράν έπέφεραν εις την  στρατιάν του Μαρδονίου οι καταδιώκοντες αυτούς ατακτοι "Ελληνες.

Εύχαριστίαι του Αλεξάνδρου πρός τους θεούς.

Ό Αλέξανδρος Α', δια να διαιώνιση την  συμμετοχήν των Μακεδόνων εις την  νίκην, αφιέρωσε χρυσουν άγαλμα εις τον Πανελλήνιον Δία της Όλυμπίας και ετερον εις Δελφούς, χρησιμοποιήσας το δέκατον των λαφύρων, τα όποια πρέπει να ήσαν πλούσια.

Αί Άθήναι ώνόμασαν τιμής ενεκεν τον 'Αλέξανδρον τον Ά' «Άθηναίον πολίτην».

Τά ορια της Μακεδονίας επί Αλεξάνδρου και όργάνωσις αυτής.

Ό Αλέξανδρος, όχι μόνον έπεξέτεινε τα ορια της Μακεδονίας πρός δλας τάς κατευθύνσεις, άνατολήν, δύσιν, βορράν και νότον, ως εϊπομεν, άλλά και ώργάνωσε το κράτος του διοικητικώς και στρατιωτικώς.
Τους ένδοξοτάτους περι τον βασιλέα ιππείς ώνόμαζε «Εταίρους»,
 τους δέ πεζούς «Πεζεταίρους».

 Τον δέ στρατόν του διήρεσε εις «Λόχους» και «Δεκαρχίας».

Μετά την  προσάρτησιν της Μυγδονίας και Βισαλτίας, εντεύθεν του Στρυμώνος (άνατολική Μακεδονία), προέβη εις την  συστηματικήν εκμετάλλευσιν των μεταλλείων της Πρασιάδος λίμνης και του Δυσόρου όρους, τα όποια άπέδιδον εις αύτόν εν τάλλαντον άργυρίου ήμερησίως (Ήροδ. Ε', 17).

Έθεσε δηλαδή τάς βάσεις δια την  μεγαλειώδη μετέπειτα έπέκτασιν του Μακεδονικού Κράτους έπι Φιλίππου Β' και 'Αλεξάνδρου του Μεγάλου.

Επικοινωνία με Νοτιοέλληνας και Θάνατος Αλεξάνδρου Α'.

Τό 468 π. X. ο 'Αλέξανδρος έδέχθη εις την  χώραν του τους Μυκηναίους μετά την  εκδίωξίν των εκ της καταστραφείσης από των ’Αργείων πόλεώς των (Παυσαν. VII, 25,6).

Ηδη ο πατήρ του ’Αμύντας Α' είχε παραχωρήσει εις τους Πεισιστρατίδας, έκδιωχθέντας εξ Αθηνών το 517 π.Χ., τον Άνθεμούντα (Καλαμαριά).

Eis την  Αυλήν του ο Αλέξανδρος, εις Αίγάς, εκάλει έξοχους άνδρας του ελληνικού πνεύματος.

Μεταξύ αύτών ήσαν ο μέγας Θηβαίος ποιητής Πίνδαρος, ο όποιος έδωσε εις αυτόν το όνομα «Αλέξανδρος ο Φιλέλλην», ο πατήρ της ‘ιστορίας Ηρόδοτος μετά του φίλου του, επίσης ιστορικού Ελλανίκου του Λεσβίου και άλλοι.

Ό Αλέξανδρος προήγαγε τον πολιτισμόν της χώρας του δια της έπιδιωχθείσης ύπ΄ αυτού επαφής των κατοίκων της πρός τον πολιτισμόν και τον πνευματικόν βίον των κυριωτέρων άλλων Ελληνικών Κρατών πόλεων.

Παρά ταύτα και δια λόγους σκοπιμότητος, το 464 π.Χ. ύπεστήριξε κρυφίως τους Θηβαίους έπαναστατήσαντας κατά των Αθηνών
 και τούτο διότι οι Αθηναίοι ήπείλουν να καταλάβουν τα μεταλλεία του Παγγαίου.

Ό Αλέξανδρος άπέθανε το 454 π.Χ. έκ φυσικού θανάτου.

Έν συμπεράσματι ο Αλέξανδρος Α' υπήρξε κύριος θεμελιωτής του ήνωμένου Έλληνομακεδονικού κράτους, το οποίον κατέστησε συμπαγές και ισχυρόν δια της ευφυίας του και της ικανότητάς του πρός έκμετάλλευσιν των περιστάσεων.

Βαθείαν έχον ο ίδιος συνείδησιν της ελληνικής καταγωγής του, την  όποίαν με ύπερηφάνειαν προέβαλλε εις πάσαν εύκαιρίαν, δια κοινών λαμπρών άγώνων κατά των βαρβάρων και δια των στενών σχέσεών του με τους Νοτιοέλληνας, έρριψε τους εως τότε απομονωμένους έκείθεν του Όλύμπου Μακεδόνας πρός τους κόλπους του Ελληνικού κόσμου.

Μεγαλεπήβολος, γενναιόφρων και ρέπων πρός θαρραλέος ηρωισμούς, έθαυμάσθη και έτιμήθη ύπό συγχρόνων του Ελλήνων.

Έν πολλοίς υπήρξε ο δημιουργός των βασικών εκείνων προϋποθέσεων, αι όποίαι άπητούντο δια να ήγεμονεύση της Ελλάδος, ένα  αιώνα άργότερον, ο Μακεδονικός Ελληνισμός, έπι Φιλίππου Β' και να προβή εις την  κατάκτησιν του τότε γνωστού κόσμου έπι "Αλεξάνδρου του Μεγάλου. (Α. Δασκαλάκη, «Ό Ελληνισμός της αρχαίας Μακεδονίας», 1960, σελ. 368).

(Άπό την  ανέκδοτη έργασία του «Ιστορία της Μακεδονίας»).