|
Der heutige Skopje-Staat und das Antike Makedonien. |
Δημ. Κανατσούλη
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΩΣ ΤΟ 1912
ΕΠ. ΑΠΟΣΤ. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Μακεδονική Βιβλιοθήκη Αρ. 63
(οι φωτογραφίες επιλογή Yauna)
|
Χρυσός στατήρας
του Φιλίππου Β΄από το Δίον |
1. Η Μακεδονία από τα προιστορικά χρόνια ως τον Ε' π.Χ. αιώνα
Η Μακεδονία στους αρχαίους χρόνους περιλάμβανε όλα τα εδάφη της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας και τις περιοχές τοϋ Μοναστηρίου, του Τσεπικόβου, του Περλεπέ και του Μοριχόβου της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας.
'Από γεωγραφική καθαρά άποψη διακρινόταν σε τρία μεγάλα γεωγραφικά διαμερίσματα- την "Ανω Μακεδονία, την Κάτω Μακεδονία και την Ανατολική Μακεδονία, που υποδιαιρούνταν σ τις λεγόμενες φυλετικές χώρες (= διοικητικές υποδιαιρέσεις).
Η Άνω Μακεδονία περιλάμβανε έξι τέτοιες χώρες:
την Έλιμιώτιδα (ή Ελίμεια),
την Όρεστίδα,
την Εορδαία,
τη Λυγκηστίδα,
την Πελαγονία και τη
Δερρίοπο.
Η Κάτω Μακεδονία περιλάμβανε πέντε χώρες:
τη Βοττιαία, την Αλμωπία,
την Πιερία,
την 'Αμφαξίτιν και τη
Μυγδονία- και
η Ανατολική Μακεδονία έξι χώρες:
την Κρηστωνία,
τη Βισαλτία,
τη Σιντική,
την Όδομαντική,
την Ηδωνίδα και την
Πιερίδα.
Η συστηματική έρευνα της προίστορικής Μακεδονίας αρχισε μόλις τα τελευταία χρόνια με τις αρχαιολογικές ανασκαφές που γίνονται συνεχώς.
Η προίστορία της περιλαμβάνει μια περίοδο πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια και φτάνει ως τα μέσα της 4ης π.Χ. χιλιετίας.
Η περίοδος αυτή, ως την εμφάνιση των Μακεδόνων η καλύτερα τη δωρική εισβολή στις ελληνικές χώρες, υποδιαιρείται από τους αρχαιολόγους στις έξης μικρότερες περιόδους:
στη νεολιθική, τη χαλκολιθική, την παλαιότερη εποχή του χαλκού και τη μεταγενέστερη.
α) Η νεολιθική εποχή διακρίνεται στη νεολιθική I (3500-2500 π.Χ.) και στη νεολιθική II (2500-2000 π.Χ.).
Ο πολιτισμός της νεολιθικής I ήταν δημιούργημα των ανθρώπων της Μεσευρώπης, που κατέβηκαν στη Μακεδονία από τους φυσικούς δρόμους και οι όποιοι προσαρμόστηκαν στο καινούργιο περιβάλλον και αρχισαν να άσχολούνται με την αλιεία, το κυνήγι, τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Οι κατοικίες τους, που στην αρχή ήταν καλύβες από καλάμια και λάσπη κι αργότερα από τούβλα ψημένα και σε σχήμα ορθογώνιο, δεν βρίσκονταν, όπως διαπιστώνεται από τα ευρήματα, σε υψώματα και λόφους, αλλά σ τις κοιλάδες και σ τις πεδιάδες, πράγμα που φανερώνει ειρηνική διαβίωση.
Ο νεολιθικός I πολιτισμός διακόπτεται στα μέσα της 3ης χιλιετίας με την εισβολή μικρασιατικών λαών, που ήδη γύρω στα 3000 π.Χ. είχαν καταλάβει τη Νότια και Κεντρική Ελλάδα και τα νησιά ανάμεσα στη Μικρά Ασία και την Ελλάδα. "Ο νεολιθικός II πολιτισμός σε σύγκριση με τον προηγούμενο παρουσιάζει οπισθοδρόμηση και σημαντικές κοινωνικές μεταβολές. ' Η τέχνη των αγγείων της εποχής αυτής είναι κατώτερη από της προηγούμενης. Ο πληθυσμός, μή βρίσκοντας ασφάλεια στους ανοιχτούς τόπους, αναγκάζεται να οχυρώσει τις κατοικίες του.
β)
Η αρχή της χαλκολιθικής εποχής (2000-1580 π.Χ.) συμπίπτει με την κάθοδο των ελληνικών φύλων, που κατέβηκαν από βορρά και εισέβαλαν στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία, όπου υπέταξαν τους προελληνικούς πληθυσμούς η τους απώθησαν στις περιφερειακές περιοχές.
Τήν εποχή αυτή διαδίδεται όλο και περισσότερο η χρήση του χαλκού, χωρίς να εκτοπισθεί όμως οριστικά η χρήση του λίθου. Περιορισμένη είναι η χρήση του ορειχάλκου, η οποία παραμένει ως τα μέσα του 15ου αιώνα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, κατά την περίοδο αυτή, η Μακεδονία αναπτύσσει σχέσεις με τις γειτονικές της χώρες προς βορρά και νότο, καθώς και με τη ΒΔ Μ. Ασία, δηλαδή την Τροία.
γ)
Η μετάβαση από τη νεολιθική στην εποχή του χαλκού(1500-1400 π.Χ.) έγινε βαθμιαία.
Επίσης, βαθμιαία υπήρξε και η επικράτηση του ορειχάλκου την εποχή αυτή, αφούτα πρώτα 130 χρόνια κυριαρχούσε ο απλός χαλκός. Μόλις στα μέσα του 15ου π.Χ. αιώνα, με την εξάπλωση του μυκηναίκούπολιτισμούστη Θεσσαλία και Μακεδονία, επικράτησε τελικά ο ορείχαλκος. Τήν επίδραση του μυκηναίκούπολιτισμούστη Μακεδονία μαρτυρούν όχι μόνο τα μυκηναίκά αγγεία που βρέθηκαν στό μακεδόνικο έδαφος (τούμπες), αλλά και τα άφθονα εγχώρια αγγεία, που φανερά μιμούνται τα μυκηναίκά, αν και κάπως άτεχνα.
δ)
Στη μεταγενέστερη εποχή του χαλκού(1400-1200 π.Χ.) παρατηρούμε, κυρίως κατά τον 13ο αιώνα η στις αρχές του επόμενου, σημαντικές μεταβολές: οι πληθυσμοί, που είχαν κατοικίες κοντά στις τούμπες, μετατοπίζονται σε έπιπεδοειδή υψώματα (οί αρχαιολόγοι τα λένε τράπεζες), σε μικρή απόσταση από τις τούμπες, η συνδέονται με αυτές. Η μετακίνηση αυτή των κατοίκων σε πιό οχυρά μέρη θεωρείται ως αποτέλεσμα της δωρικής εισβολής, που είχε αρχίσει στη Βόρεια Ελλάδα. Συνέπεια της εισβολής αυτής ήταν και η κατάρρευση του μυκηναίκούπολιτισμού, αλλά και το τέρμα της εποχής του χαλκούκαι η αρχή της εποχής του σιδήρου. Μαζί με τους Δωριείς εμφανίζονται και οι Μακεδόνες, οι όποιοι υποτάσσουν τους παλαιότερους πληθυσμούς.
Οι Μακεδόνες ανήκουν στους Δωριείς με τους οποίους τους συναντούμε στα τέλη της 2ης χιλιετίας στην περιοχή γύρω από την Πίνδο.
Είχαν τις ίδιες στρατιωτικές και πολιτικές αρετές με τους νότιους "Ελληνες:
έδειξαν την ίδια προσαρμοστική ικανότητα για έναν ανώτερο πολιτισμό, τον ελληνικό, τον όποιο και διέδωσαν σε όλο τον κόσμο, είχαν την ίδια θρησκεία και διαμόρφωσαν τους θεσμούς και το καθεστώς τους, όπως και οι αρχέγονες ελληνικές κοινωνίες• μιλούσαν διάλεκτο ελληνική, πιθανώς συγγενική με τη θεσσαλική και είχαν ανέκαθεν ελληνικά ονόματα.
Μετά την κάθοδο των Ιλλυριών και άλλων λαών κατά τη 12η η την 11η εκατονταετία π.Χ. οι Δωριείς, κάτω από την πίεση των λαών αυτών, κατέβηκαν στον νότο, και το μεγαλύτερο μέρος τους εγκαταστάθηκε στην Πελοπόννησο, ενώ οι Μακεδόνες ακολούθησαν άλλο δρόμο και εγκαταστάθηκαν στη Δυτική Μακεδονία.
Στους ιστορικούς χρόνους διακρίνουμε εκεί τα εξής φύλα:
τους Έλιμιώτες, τους 'Ορέστες και τους Αυγκηστές.
Στις αρχές του 7ου π.Χ. αιώνα ένα από τα φύλα αυτά ήλθε στην Κάτω Μακεδονία και κατέλαβε τη φρυγική "Εδεσσα και κοντά σ' αυτήν ίδρυσε τις οχυρές Αίγες, που νεώτεροι ερευνητές τις τοποθετούν στη σημερινή Βεργίνα, όπου βρέθηκαν βασιλικοί τάφοι.
Τις Αίγες έκανε πρωτεύουσα και ορμητήριο για τις παραπέρα κατακτήσεις του.
|
Περδίκκας Β΄ 451-413 π.Χ. |
Ιδρυτής και αρχηγέτης της δυναστείας του φύλου αυτού, των Άργεαδών, σύμφωνα με την επίσημη μακεδόνικη παράδοση, γνωστή και στον Ηρόδοτο και στον Θουκυδίδη,
ήταν ο Περδίκκας Α'.
Δυστυχώς όμως όλη αυτή η περίοδος από την ίδρυση του κράτους ως το τέλος του 6ου π.Χ. αίώνα, δηλαδή ως την εποχή του Αμύντα Α' (548-518 π.Χ.), είναι σκοτεινή και καλύπτεται από μύθους.
Πάντως είναι βέβαιο ότι, κατά τη σκοτεινή αυτή περίοδο, οι Μακεδόνες όχι μόνο σταθεροποιήθηκαν στην Κάτω Μακεδονία, αλλά και έβαλαν τις βάσεις για την παραπέρα εξέλιξη του κράτους. Πέτυχαν να αποκρούσουν όλους τους εξωτερικούς εχθρούς και να έπεκταθούν σταθερά ως τον Αξιό ποταμό και πέρα από αυτόν. Δεν πρόλαβαν όμως να ολοκληρώσουν τίς κατακτήσεις τους στην περιοχή ανατολικά του Άξιου, γιατί τους βρήκε η περσική κατάκτηση.
Τό 513/2 π.Χ. ο στρατηγός Μεγάβαζος κατέστησε τους Μακεδόνες φόρου υποτελείς στον βασιλιά των Περσών. Η υποτέλεια όμως αυτή δεν είχε ως αποτέλεσμα εδαφικές απώλειες η άλλες πολιτικές μεταβολές μέσα στη Μακεδονία.
Αντίθετα, οι Μακεδόνες είχαν κάποια ελευθερία στις εξωτερικές τους σχέσεις. "Ετσι ο βασιλιάς τους Αμύντας Α' διατήρησε αγαθές σχέσεις με τους Πεισιστρατί-δες, όπως και προηγουμένως με τον Πεισίστρατο.
2. Η Μακεδονία κατά τον 5ο και 4ο αιώνα
Δεν πέρασε πολύς χρόνος από την υποδούλωση τους και οι Μακεδόνες αποτίναξαν την περσική κυριαρχία,
όταν ο γιός και διάδοχος του Αμύντα,
ο Αλέξανδρος Α' (498-454 π.Χ.),
αρνήθηκε να πληρώσει στους Πέρσες το φόρο υποτέλειας.
Τότε, το 494 π.Χ., ο Δαρείος έστειλε τον γαμπρό του Μαρδόνιο στη Θράκη, για να σταθεροποιήσει εκεί τις περσικές κτήσεις, και αυτός κατέλαβε τη Μακεδονία και επέβαλε την περσική κυριαρχία.
"Ετσι, κατά την εκστρατεία του Ξέρξη στην Ελλάδα, ο Αλέξανδρος αναγκάστηκε να τον ακολουθήσει, χωρίς να πάψει όμως να είναι ψυχικά με το μέρος των Ελλήνων.