Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΣΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ

Αμαλία Οικονόμου
Γόνος αρχοντικής οικογένειας του Μελένικου,
της Βυζαντινής Πολιτείας της Μακεδονίας μας.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΠΑΡΑΦΕΝΤΙΔΟΥ

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ

1960

Μέσα στην πανανθρώπινη ιστορία η Ελλάδα υψώνεται σύμβολο των πιο υψηλών άξιών. 

Αναντίρρητα στην κορυφή της πυραμίδας των ανθρωπίνων άξιών, στέκει η ελευθέρια και η αξεδιάλυτα δεμένη μ’ αυτήν αγάπη για την πατρίδα. 

Όμως για τις υψηλές αυτές αξίες που αποτελούν και το βάθρο πάνω στο όποιο στηρίζεται το Εθνικό μας οικοδόμημα απ’ τα πανάρχαια χρόνια, ως τις μέρες μας, αδιάκοπα αγωνίζονται οι Έλληνες. Άντρες και γυναίκες ο ένας δίπλα στον άλλο, με αλύγιστο φρόνημα όπως στη ζωή, έτσι και στους αγώνες, πορεύονται στο δρόμο του χρέους. 

Στις μεγάλες Ιστορικές στιγμές, 

η αδύναμη γυναίκα γιγαντώνεται 

και μπορεί να κορυφωθή σε πράξεις επικού μεγαλείου. 

Στους αδιάκοπους Εθνικούς μας Αγώνες παρακολουθούμε σε μια αλληλουχία εικόνων την Ελληνίδα αλύγιστη να προσφέρη ολοκαύτωμα τον εαυτό της στο βωμό των αιώνιων αξιών. 

Απ’ την Ιφιγένεια, ως τις γυναίκες της Πίνδου μια ατέλειωτη σειρά ηρωίδων οδεύει με απτόητο φρόνημα, ατσάλινη θέληση και θάρρος προς τη θυσία. 

Σε κάθε ιστορικό σταθμό του Εθνικού μας βίου και νέες ηρωίδες. Χωρίς τη συμβολή της γυναίκας, έμμεση και άμεση, δεν είναι δυνατό να διεξαχθή κανένας αγώνας.

Μια από τις πιο λαμπρές σελίδες της Νεοελληνικής Ιστορίας είναι αναμφισβήτητα ο Μακεδονικός 'Αγώνας που με σιγουριά χάραξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Μακεδονικής γης. Τούτες τις μέρες που έκλεισε ο κύκλος πενήντα χρόνων από την ευλογημένη εκείνην ώρα της Απελευθερώσεως, η σκέψη μας στρέφεται με ευλάβεια και ιερή συγκίνηση προς τους επώνυμους άλλα και τους ανώνυμους εργάτες του επικού εκείνου αγώνα. 

Και σ’ αυτόν τον Αγώνα, όπως στους προηγούμενους και στους επόμενους, πλατειά πήρε μέρος η Ελληνίδα. Πολύπλευρη και πολύμορφη η συμμετοχή της. 

Στον πνευματικό και στον υλικό τομέα. 

Χωρίς την συμβολή της θα ήταν προβληματική, αδύνατη, η διεξαγωγή του. 

Κάθε σπίτι, κάθε οικογένεια και ένα οχυρό. 

Τα γυναικεία στελέχη του διαδραματίσανε από τους πιο σοβαρούς ρόλους. 

Κυρίως στην εξαπάτηση των κομιτατζήδων και των Τούρκικων αρχών μέσα από τα χέρια τους ξεγλιστρούσαν. 

Με χίλιες επινοήσεις και μαστοριές έξυπνες, φυγάδευαν η αποκρύβαμε τους αντάρτες. 

Περιθάλπανε τους τραυματίες, έκρυβαν και μεταφέρανε πολεμοφόδια, εμπιστευτικά έγγραφα και κάθε είδους υλικό. 

Έραβαν στολές, φρόντιζαν για τον επισιτισμό των ανταρτικών σωμάτων, χρησίμευαν σαν σύνδεσμοι.

Στην πρωτοπορία των Ελληνίδων που αναμίχθηκαν ενεργά στον Αγώνα τοποθετείται η δασκάλα. 

Αυτή καταλαμβάνει ξεχωριστή θέση ανάμεσα στα στελέχη του. 

Ξέρουμε πως ο Αγώνας κατευθύνονταν από το Ελληνικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγάζονταν, όπου σήμερα το 43ο Δημοτικό Σχολείο (προβλέπεται να στεγασθή εκεί το Μουσείον του Μακεδονικού Αγώνα), δίπλα στη Μητρόπολη που βρίσκονταν σε στενή συνεργασία κι’ αυτή με τους Προξενικούς παράγοντες. 

Στυλοβάτες του Αγώνα, βασικοί, καθώς ήταν οι Εκπαιδευτικοί, που διαθέτανε το κύριο όπλο την πνευματική και εθνική διαφώτιση του Μακεδονικού λαού διορίζονταν από το Προξενείο και είχαν αποβεί ο κύριος στόχος των Κομιτατζήδων. 

Κατά δεκάδες προγράφουνταν από το Βουλγαρικό Κομιτάτο. 

Και όταν γύρω από το 1904 έφθασε ο Αγώνας στο άποκορύφωμα της έντασής του, ένα μεγάλο ποσοστό από το φόρο του αίματος που πληρώθηκε στο βωμό του, προέρχεται από τους Εκπαιδευτικούς, από τις φωτισμένες και απτόητες εκείνες δασκαλίτσες που πλαισιώναν τα σχολεία της Μακεδονικής υπαίθρου. 

Παρ’ όλη την επίγνωση των κινδύνων που διέτρεχεν η ζωή τους, 

οι κοπελίτσες  αυτές των 17, 18, 20, 25 χρόνων, 

άφηναν τη θαλπωρή του πατρικού σπιτιού
για να προωθηθούν, 

ύστερα από ένα τρομερά ταλαιπωρημένο και επικίνδυνο ταξίδι

στον τόπο του προορισμού τους. 

Μουλάρια, νταλίκες, εξαντλητική πεζοπορεία, αυτά ήταν τα μεταφορικά μέσα της εποχής που μεταβάλανε τις μικρές αποστάσεις του καιρού μας σε Οδύσσεια.

Εκεί τις περίμενε η απειλή του Κομιτάτου, το βόλι η ο τυραννικός θάνατος από τον αμείλικτο κομιτατζή. 

Το χρέος που είχανε να επιτελέσουνε, διπλό. 

Η διάδοση της Ελληνικής παιδείας και τον Εθνικών Ιδανικών, 

από το ένα μέρος,

 η εξυπηρέτηση των στρατιωτικών σκοπών του αγώνα, 

από το άλλο. 

Απτόητες, με υψηλό φρόνημα στέκουν στις επάλξεις του καθήκοντος, έτοιμες σε κάθε στιγμή, να προσφέρουν ολοκαύτωμα τη ζωή τους. 

Έτσι δημιουργεί καινούργιους θρύλους, υψώνει νέα σύμβολα φωτεινά η γυναίκα της Μακεδονίας μέσα στα άφεγγα της σκλαβιάς χρόνια, η ηρωίδα αυτή του χρέους.

 Χρέος μας και μείς σήμερα να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας μερικές από τις θρυλικές αυτές Ελληνίδες που στο πάνθεο του επικού αυτού Αγώνα καταλαμβάνουν ξεχωριστή θέση. 

Αβασίλευτο πολικό αστέρι η πίστη για το δίκαιο του Αγώνα, φωτίζει την ψυχή τους ως την ώρα του φριχτού τους μαρτυρίου.

 Άλλες προδομένες δολοφονήθηκαν άνανδρα τη στιγμή που εκτελούσαν κάποια αποστολή. 

Άλλες, γιατί δεν υποκύανε στην ιταμή απαίτηση του κομιτατζή, να εγκαταλείψουνε τη θέση τους υπεβληθήκανε σε τρομερά βασανιστήρια από τους δήμιούς τους, όπως η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου, μια από τις ηρωικότερες μορφές του Αγώνα που κάηκε ζωντανή από το Βοεβόδα Άποστόλ, στο χωριό Γκραιζίτσα της Γευγελής.

Το 1904, όπως θυμούνται συμπολίτες που ζουν ακόμη, η πόλη μας θρήνησε την αδικοσκοτωμένη στο Γραδεμπόρι Βελίνα Τράικου, που της έγινε παλλαϊκή κηδεία από την Ελληνική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης.

Καρτερικά δέχεται το θάνατο, το Δεκέμβρη του 1906 και η Αγγελική Φιλιππίδου δασκάλα στην Καρατζόβα. 

Ψυχωμένες και ατσαλωμένες από μια ακατανίκητη θέληση, οδεύουν όλες αυτές οι νέες κοπέλες στο δρόμο του μαρτυρίου. Κάποτε τολμούν και να αναμετρηθούν άκόμη με τους τρομερούς διώκτες τους.  Άλλωστε, οι περισσότερες οπλοφορούν. 

Το Ελληνικό Προξενείο συχνά τις εφοδιάζει με περίστροφα.

 Το αίμα που καθημερινά ποτίζει την Μακεδονική γη, δυναμώνει τον Αγώνα. 

Στο κάλεσμα του Προξενείου και των Μητροπόλεων, που συνεργάζονται, πληθαίνουν οι Μακεδονοπούλες δασκάλες που δίνουν το «παρών» για να υπηρετήσουν στα πιο απομακρυσμένα χωριά, σε κακοτράχαλα βράχια και θανατερούς βάλτους, στις πιο επικίνδυνες σφηκοφωληές των κομιτατζήδων. 

Ιέρεια του πνεύματος και Πρόμαχος  Αθηνά, η Μακεδονοπούλα δασκάλα εκείνης της εποχής, είναι έτοιμη για κάθε θυσία.

Πόσες και πόσες μορφές δεν έσβυσε η βροχή του χρόνου απ΄ τον πίνακα της θύμησης.

 Πολλές απ’ αυτές που αξιώθηκαν την ανείπωτη χαρά να δουν λεύτερη τη Μακεδονική γη, αναπαύονται σήμερα στην αιώνια γαλήνη. 

Ελάχιστες αξιώθηκαν να ζήσουν τα πενηντάχρονα της απελευθέρωσης. 

Ανάμεσα σ’ αυτές, είναι οι συμπολίτιδες Καλλιόπη Δημητριάδου και Αγγελική Μεταλλινού. 

Καί οι δύο εργάσθηκαν στα Γιανιτσά όπου αναπτύξανε μεγάλη δράση. 

Η πρώτη διηύθυνε πολλά χρόνια το οικοτροφείο Εδέσσης τιμήθηκε και με βραβείο της Ακαδημίας.

Η Αγγελική Μεταλλινού είναι η πρώτη συγγραφεύς στη Θεσσαλονίκη που ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. 

Ανήκει και αυτή στη φωτισμένη πλειάδα των εκπαιδευτικών πού στελέχωσαν στις μεγάλες εκείνες ώρες τα σχολείο της Μακεδονίας. 

Υπηρέτησε στα Γιανιτσά και στο χωριό Μεσημέρι, της  Έδεσσας. Οπλοφορούσε.

 Για τη δράση της προγράφτηκε από το Βουλγαρικό Κομιτάτο και από θαύμα ξέφυγε το θάνατο πού σε κάθε της βήμα την παραφύλαγε. 

Τιμήθηκε για τις πολύτιμες υπηρεσίες της με το μετάλλιο του αγωνιστού.

 

Αγλαία Σχοινά,
Διευθύντρια από το 1917 του Εκπαιδευτηρίου που
ίδρυσε στα 1906 ο Στέφανος Νούκας.

Στη στρατιά των πνευματικών εργατών του Μακεδονικού Αγώνα ανήκει και η συμπολίτιδα φωτισμένη παιδαγωγός Αγλαΐα Σχοινά, διευθύντρια του Προτύπου Παρθεναγωγείου, από το 1905. 

Το Παρθεναγωγείο αυτό Ιδρύθηκε στην πόλη μας από το σοφό ιερομόναχο Στέφ. Νούκα με σκοπό να δώσει Ελληνοπρεπή αγωγή στα κορίτσια των πλουσίων οικογενειών πού ξεστράτιζαν από τα Ελληνοχριστιανικά Ιδανικά φοιτώντας σε ξένα σχολεία όπου παραφύλαγε η προπαγάνδα. 

Χριστίνα Παπαθεοδώρου

Πρώτη διευθύντριά του διετέλεσε η διηγηματογράφος της Πόλης Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου.

 Άλλες δασκάλες πού προσφέρανε πολύτιμες υπηρεσίες στον Αγώνα είναι η Χριστίνα Παπαθεοδώρου από τον Κολινδρό Πιερίας. 

Πέθανε το 1946 (σύζυγος Τρωγιάνου). 

Υπηρετούσε ως σύνδεσμος και πληροφοριοδότης.

 Επανειλημμένα πυροβολήθηκε από τούς κομιτατζήδες. 

Οι αδελφές Άννα και Ιουλία Κοτρόνη από τη Θεσσαλονίκη,

η Κλεάνθη Σιμωνίδου, 

η Ελένη Λασκαρίδου, 

η Μαρία Οικονόμου, 

η Ευφημία Πιάτσα, 

η Ελισάβετ Ιατρίδου πού ήταν στενή συνεργάτιδα του Εθνικού πράκτορα και Επιθεωρητού Δημ. Σάρρου,

 η Στρωμνιτσώτισα Πολυξένη Ζωγράφου πού ανήκε στο Επιτελείο των αρχηγών Τσιρογιάννη και Κάκαβου και πήρε μέρος σε εμπιστευτικές αποστολές, 

η Όλγα Σαΐση, 

η Ελένη Σαμαρτζίδου, 

η Κατίνα Πασίλα, 

η Ελένη Ιωάννου.

 Άλλη εξαίρετη Ελληνίδα πού ζει ακόμη ανάμεσα μας και υπήρξε από τα βασικά στελέχη του Αγώνα, προσωπική φίλη της χήρας Μελά, είναι η Αμαλία Οικονόμου. 

Γόνος αρχοντικής οικογένειας του Μελένικου, της Βυζαντινής Πολιτείας της Μακεδονίας μας, που διατήρησε ως τις μέρες μας την παράδοση της Μεσαιωνικής μας Αυτοκρατορίας.

 της είχε ανατεθεί η διεύθυνση της χειροτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης «Άγιος Παύλος» 

πού ιδρύθηκε από τη χήρα του Π. Μελά και την Μ. Δραγούμη 

για την περίθαλψη των ορφανών του Μακεδονικού Αγώνα. 

Πίσω όμως από την προμετωπίδα του Φιλανθρωπικού 'Ιδρύματος 

ολόκληρη στρατιά αγωνιστών είχε στήσει το Επιτελείο της.

 Η Χειροτεχνική Σχολή ήταν το βασικό κρυσφύγετο των ανταρτών στη Μακεδονική πρωτεύουσα.

Πραγματικά χρειαζότανε τόλμη και θάρρος να σταθή μια νέα κοπέλλα στη θέση αυτή, εξάρτημα του Ελληνικού Προξενείου, το οποίο και κρατούσε τα έξοδα της Σχολής.

 Ο «Άγιος Παύλος» διαδραμάτισε ένα από τους πιο σοβαρούς ρόλους για την επιτυχία του Αγώνα. Χρησιμοποιήθηκε σαν είδος Στρατηγικόν από το όποιο διοχετεύονταν προς όλες τις κατευθύνσεις πολύτιμο υλικό και μεταδίδονταν τα συνθήματα του Αγώνα.

 

Ελένη Παπάζογλου
η "Μπουμπουλίνα" του Μακεδονικού Αγώνα.

Στην ενορία του 'Αγ. Αθανασίου Θεσσαλονίκης ζούσε ως πριν λίγα χρόνια μια από τις πιο σημαντικές Μακεδονομάχους, η Ελένη Παπάζογλου. 

Στενή συνεργάτιδα του Προξένου Κορομηλά είχε αποσπάσει το θαυμασμό για την αποκοτιά και τον ενθουσιασμό της. 

Είχε δοθεί ολόψυχα στον Αγώνα. 

Ήταν γνωστή με το ψευδώνυμο «Μπουμπουλίνα» που της απονεμήθηκε για τα μοναδικά της κατορθώματα. 

Μεταμφιεσμένη σε εγκυμονούσα μετέφερε με κάρρα πολεμοφόδια διαβίβαζε εμπιστευτικά έγγραφα από το Προξενείο σε διάφορα κέντρα του εσωτερικού της Μακεδονίας όπου συγκέντρωνε πολύτιμες πληροφορίες.

'Ακόμη και τα παιδιά τους χρησιμοποιούσαν οι μάννες για τις μεταφορές εγγράφων η υγειονομικού υλικού.

Ασφαλώς με όσα αναφέραμε δεν εξαντλείται το θέμα. 

Εκατοντάδες οι ηρωίδες που με άφθαρτη πίστη δόθηκαν στον ιδιότυπο αυτό Αγώνα που είχε μεταβάλει ολόκληρη τη Μακεδονία σ’ ένα απέραντο πεδίο μάχης. 

Κάθε σπίτι ήταν κι  ένα μετερίζι. 

Η εκκλησία και το σχολειό στρατηγείο και ορμητήριο, τα ιδρύματα οπλοστάσια.

Ως τόσο όμως από τη σύντομη τούτη παρουσίαση γυναικείων μορφών του επικού αυτού Αγώνα, γίνεται φανερό ότι μόνο με την πλατειά συμμετοχή της γυναίκας της Μακεδονίας, που νικώντας τη λαχτάρα της ζωής στη σφριγηλή καρδιά της, κορυφώθηκε σε πράξεις υψηλού ηρωισμού και αυτοθυσίας, έγινε μπορετό να φθάση ο Αγώνας στην πραγμάτωση των σκοπών του.

Στάθηκαν στον ιερό του χρέους προμαχώνα, με ατσάλινη πανοπλία και δόρυ την πίστη:

«Ακίνητες, αστέναχτες, δίχως να ρίξουν δάκρυ. . .»