Χωριστή -Τσατάλτζα : Μαρτυρική Κωμόπολη

Τρεις πνευματικοί φάροι της Χωριστής:

Εκκλησία (1903-1906),

Αναγνωστήριο (1903-1906),

Σχολείο πάνω στο λόφο (1912-1920).

Κτίστικαν με δαπάνες των Μακεδονομάχων κατοίκων της Χωριστής τότε Τσατάλτζας - και με τη θερμογόνο καθοδήγηση
του εθνο-ιερο-μάρτυρα   Μητροπολίτη  Δράμας Χρυσοστόμου (1902-1910)
και του ισάξιου διαδόχου του,
Μητροπολίτη Αγαθάγγελου Β' (1910-1922).

Ο Κώδικας της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητας Τσιατάλτζιας (1842-1916), 
που διασώθηκε από τις τρεις βουλγαρικές κατοχές,
μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τη
θρησκευτική,
εθνική,
κοινωνική και πολιτιστική ζωή

στη Χωριστή από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Είναι η περίοδος που αρχίζει η συστηματική καλλιέργεια του καπνού,
οπότε η ελληνικότατη Τσατάλτζα,
ιδιαίτερα από τις αρχές του 20ου αιώνα, με την έλευση του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου στη Δράμα και την έναρξη του Μακεδόνικου Αγώνα, γίνεται πολιτιστικό και εθνικό κέντρο της περιοχής.
Τη δράση της αυτή θα την πληρώσει με 800 περίπου θύματα κατά τις τρεις βουλγαρικές κατοχές που ακολούθησαν.

Ύστερα από 60 χρόνια, με το Πρ. Διάταγμα 140/5-8-2005, η Χωριστή ανακηρύσσεται

επιτέλους ως ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ κωμόπολη.

Αναγνώριση που της όφειλε η Πολιτεία από το 1945!
Από τότε, δηλαδή, που το ναρκαλιευτικό πλοίο «ΤΣΑΤΑΛΤΖΑ» αφιερωμένο στη μαρτυρική Χωριστή, αρμένιζε στα γαλάζια νερά του Αιγαίου.

Η φωτογραφία είναι από το ημερολόγιο του Μουσικοδραματικού συλλόγου Χωριστής

«Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙΣΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

που κυκλοφόρησε το 2006 για τα 100 χρόνια από της ιδρύσεως του.
Τα κείμενα και η επιμέλεια είναι του συμπολίτη μας Δημητρίου Πασχαλίδη δασκάλου - συγγραφέα.