Βησσοτσάνη-Ξηροπόταμος Δράμας: O Μακεδονομάχος Ιωάννης Σαμαράς (1878-1911)

Της Αγγελικής Χ.Κιουρτσή-Μιχαλοπούλου.

Κύριε Πρόεδρε, κυρίες, κύριοι Σύνεδροι, Κυρίες, Κύριοι.

Πρώτ’ απ’ όλα θέλω να ευχαριστήσω θερμά την Οργανωτική Επιτροπή της Β' Επιστημονικής Συνάντησης Δράμας, γιατί δέχτηκε και τη δική μου ανακοίνωση ανάμεσα στις τόσες αξιόλογες.
 Έτσι μου έδωσε την ευκαιρία να νιώσω τη χαρά της προσφοράς στην Ιστορία του αγαπημένου αυτοί μαρτυρικού τόπου που λέγεται Νομός Δράμας.

Εισαγωγικά

Ένας πολύτιμος χειρόγραφος Κώδικας “τής έν Βησσοτσάνη Ίεράς ’Εκκλησίας τού 'Αγίου Γεώργιον' του έτους 1906 στάθηκε η αφορμή να ασχοληθώ με το μακεδονομάχο Ιωάννη Σαμαρά.

 Έπεσε στα χέρια μου το 1984, όταν προσπαθούσα να συγκεντρώσω στοιχεία για μια ερευνητική μου εργασία σχετική με τον καπετάν Τσάρα .
Τον Κώδικα με ευχαρίστηση μου είχε παραχωρήσει τότε ο γιος του Ιωάννη Σαμαρά, Δημήτριος.

Διαβάζοντάς τον, πρόσεξα ότι ο Ιωάννης Σαμαράς διοριζόταν από το μητροπολίτη Δράμας Εφοροεπίτροπος της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου για έξι συνεχή χρόνια, από το 1906 μέχρι το 1911. οπότε και δολοφονήθηκε από τους Τούρκους.

Η προσφορά του αυτή τυπικά φαίνεται θρησκευτική, ουσιαστικά όμως είναι εθνική, αφού, όπω; ξέρουμε όλοι, την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα 

η ορθοδοξία ταυτίζεται με την Ελλάδα,


ενώ το σχίσμα με τη Βουλγαρία.

 Όποιος είναι ορθόδοξος, Πατριαρχικός, είναι Έλληνας, Γραικομάνος, 
ενώ όποιος είναι σχισματικός είναι Βούλγαρος.

Έτσι έφθασα στα βήματα του μακεδονομάχου και θέλησα ν’ ασχοληθώ με την προσωπικότητά του.

Πηγές

1.     Ο χειρόγραφος Κώδικας της εκκλησίας του Αγίου Γ εωργίου Βησσοτσάνης.
2. Οι προφορικές μαρτυρίες του Δημητρίου Σαμαρά, ηλικίας τότε, το 1984,80 ετών.
3. Το “Άναμνηστικόν Μετάλλων τοΰ Μακεδονικού Αγώνος” του Ιωάννη Σαμαρά.
4. Αφηγήσεις ηλικιωμένων συγγενών άλλων μακεδονομάχων της Βησσοτσάνης:
 α) του Εκκλεμέ ή Κιουμουρτζή Αντωνίου, ηλικίας 68 ετών, γιου του μακεδονομάχου Εκκλεμέ ή Κιουμουρτζή Ιωάννη,
 β) του Σολάκη Αθανασίου, ηλικίας 73 ετών, γιου του μακεδονομάχου Σολάκη Νικολάου.

Περιγραφή τον Χειρόγραφον Κώδικα “τής έν Βησοοτσάνη Ίεράς ’Εκκλησίας τοϋ Άγιον Γεωργίου”
Πριν προχωρήσω στο κυρίως θέμα, θεωρώ απαραίτητο να αναφερθώ στον Κώδικα, που αποτελεί άγιο κειμήλιο του έθνους μας.

Καθιερώθηκε από τον τότε μητροπολίτη Δράμας και μετέπειτα εθνομάρτυρα Σμύρνης Χρυσόστομο ο οποίος γράφει στο πρώτο Πρακτικό (2-2-1906): “...ούτε Κώδικα είχομεν εύρόντες ούτε έστάθη δυνατόν έως τής ώρας ταύτης νά καθιερώσωμεν τοιούτον ήμείς, είμή τον παρόντα”.
Είναι ο μοναδικός κώδικας της Βησσοτσάνης που σώζεται υφασματόδετος, χάρτινος, χειρόγραφος, με διαστάσεις 35.5 x 17.5 εκ.
Οι σελίδες του είναι αριθμημένες από 1 μέχρι 178.

Πριν απ’ αυτές και αμέσως μετά το εξωτερικό κάλυμμα υπάρχουν δύο φύλλα.
 Στην πρώτη σελίδα του πρώτου φύλλου, έχει χρώμα ροζ, είναι γραμμένη η φράση: “'Ιερός Ναός 'Αγίου Γεωργίου Ξηροποτάμου” στο είναι γραμμένα τα λόγια:

Κώδιξ τής έν Βησσοτσάνη Ίεράς ’Εκκλησίας τοΰ 'Αγίου Γεωργίου” καθιερωθείς πρός τό καταγράφεσθαι έν αϋτφ τούς έτησίους Ισολογισμούς τής ’Εκκλησίας καί πάσαν έπίσημον πράξιν.
Έν Βησσοτσάνη τή 2 Φεβρουάριου 1906 (Υπογραφή του μητροπολίτη Χρυσοστόμου)

Από τη σελίδα 1 αρχίζουν οι πράξεις και οι λογαριασμοί της εκκλησίας, που φτάνουν ως τη σελίδα 105. Μάλιστα η ανάμειξη αυτή, πράξεων και λογαριασμών, θεωρείται “πράγμα άτοπον” από το μητροπολίτη: “...οι τίμιοι Έφοροεπίτροποι έργασθέντες μετά ζήλου καί αύταπαρνήσεως, καί
τηρήσαντες τακτικά βιβλία (μέ μόνην την άταξίαν  ότι κατεχώρισαν τούς καθημερινούς λ/σμούς
εν τω παρόντι Κώδικι, πράγμα άτοπον) κατώρθωσαν...” (Πρ. 28-1-1907). Στη συνέχεια παρεμβάλλονται άγραφες σελίδες και τελευταία είναι γραμμένη η σελίδα 112.

Σελίδες με πρακτικά είναι οι εξής: 1,2,27,30,38,39,42,43,46,47,50,51,56,57,58,62,63,66, if. 72,73.
Σελίδες με πρακτικά και λογαριασμούς συγχρόνως: 32,33,34,35.
Άραφές: οι σελίδες 3,31,53,59,80,81. ιπόλοιπες σελίδες είναι με λογαριασμούς.

Μερικά βιογραφικά

Ιωάννης Σαμαράς γεννήθηκε το 1878 στη Βησσοτσάνη Δράμας.
Πατέρας του ήταν ο Αντώνιος Σαμαράς, προεστώς του χωριού.
Σε μικρή ηλικία έμεινε ορφανός από μητέρα. Ο πατέρας του νυμφεύθηκε άλλες δύο φορές, με άσχημες για το γιο του συνέπειες.

Τελείωσε το Γυμνάσιο Σερρών, όπου μάλιστα είχε συμμαθητή του το μετέπειτα καπετάν-Δουκα.
Εκεί μυήθηκε στο Μακεδονικό Αγώνα, τον οποίο με αυτοθυσία υπηρέτησε. Γνώριζε πολύ καλά τη γαλλική και τουρκική γλώσσα.

Νυμφεύθηκε τη Γλυκερία Καλαϊτζή, από την Πλεύνα, σημερινή Πετρούσα Δράμας.
Ανήκε κι αυτή σε οικογένεια μακεδονομάχων.

 Ο ένας αδελφός της, ο Μιλτιάδης Καλαϊτζής, έζησε και τιμήθηκε με το Αναμνηστικόν Μετάλλιον Μακεδονικού Άγώνος”, ενώ ο άλλος, ο Αριστοτέλης Καλαϊτζής, επίσης μακεδονομάχος, πέθανε όμηρος στη Βουλγαρία.


Απέκτησαν τέσσερα παιδιά, το Δημήτριο, τον Ανδρέα, τη Χρυσάνθη και την Αφροδίτη, τα οποία ο Ιωάννης Σαμαράς άφησε ορφανά, όταν δολοφονήθηκε από τους Τούρκους στις 6 Σεπτεμβρίου 1911 σε ηλικία 33 ετών.

Τόπος δράσης και συνεργάτες τον Ιωάννη Σαμαρά

Μέσα σε μια ατμόσφαιρα φορτισμένη από τα ανίερα συμφέροντα του πανσλαβισμού, ο οποίος διεκδικούσε τη Μακεδονία μας και δημιουργούσε έναν άνισο ανταγωνισμό Βουλγάρων και Τούρκων απ’ τη μια - Μακεδόνων μόνο από την άλλη, ανέπτυξε τη δραστηριότητά του ο Ιωάννης Σαμαράς αδιαφορώντας για τους κινδύνους που παραμόνευαν γύρω του.

Η παρουσίαση, έστω και σε γενικές γραμμές, της ατμόσφαιρας αυτής μας δίνει τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε καλύτερα το μέγεθος της προσφοράς του μακεδονομάχου.

 Οι παρατηρήσεις είναι στηριγμένες στα Πρακτικά του Κώδικα:

1. Η Κοινότητα Βησσοτσάνης είχε το 1906 “έκατόν τριάκοντα οΐκογενείας ορθοδόξους, έξήκοντα οίκογενείας βουλγαρικάς καί πεντήκοντα περίπου οθωμανικός” (Πρ. 2-2-1906). Και μόνο έπειτα από μεγάλο αγώνα των Ελλήνων, το 1911 έχει τροποποιηθεί κάπως ο αριθμός αυτός, οπότε γίνονται “'Υπέρ τάς έκατόν τριάντα πέντε οίκίαι” των ομογενών, “έως 55” των Βουλγάρων σχισματικών και “άχρι πεντήκοντα” των Μουσουλμάνων.

2. Πολλοί από τους Έλληνες αγνοούσαν τη μητρική τους γλώσσα, την ελληνική. Ακόμη και το θείο κήρυγμα στην ελληνική εκκλησία, για να γίνεται κατανοητό, γινόταν τουρκιστί, σύμφωνα με μαρτυρία του μητροπολίτη Χρυσοστόμου: “...ϋπάρχουσιν όμως και ούκ ολίγοι έκ των ευλογημένων ημών Χριστιανών, οϊτινες ώς έκ τών καιρικών περιστάσεων δεν ήδυνήθησαν νά μάθωσι την αθάνατον ήμών προγονικήν 'Ελληνικήν γλώσσαν” (Πρ. 7-6-1911) και αλλού: “έν τή ιερά έκκλησία τοΰ άγιου Γεωργίου άνηκούση τοΐς ήμετέροις ένταΰθα Έλλησιν Όρθοδόξοις έκηρύξαμεν τον θειον λόγον Τουρκιστί” (Πρ. 7-1-1911). Η ίδια κατάσταση εξακολουθεί να επικρατεί και το 1912: “έν τώ σημερινω κηρύγματι έν έκτάσει ελληνιστί καί τουρκιστί άνεπτύξαμεν” (Πρ. 8-1-1912).

3. Το βουλγαρικό σχίσμα είχε προκαλέσει διχασμό των κατοίκων της Βησσοτσάνης και έντονες προστριβές μεταξύ τους με αποτέλεσμα το κλείσιμο της ορθόδοξης εκκλησίας.

Η επαναλειτουργία της το 1906 έδινε τη δυνατότητα στους Έλληνες να αγωνιστούν πιο συντονισμένα για τη διατήρηση της ελληνικότητας της περιοχής: “...παραγενόμενοι τότε μετά τών τιμίων προκρίτων Δράμας καί πολλοΰ πλήθους ορθοδόξων ήνεωξαμεν τους κεκλεισμενους ναούς τοΰ Θεοϋ καί έδοξολογήσαμεν τον Θεόν... Έτέθησαν εις τάξιν τά πρότερον έν παραλυσία ευρισκόμενα, ώς έκ τοΰ διεγερθέντος έκκλησιαστικοΰ σάλου κοινοτικά, έκκλησιαστικά καί σχολειακά πράγματα” (Πρ. 2-2-1906).

Μέσα σ’ αυτήν την προσπάθεια της αποκατάστασης των “έν παραλυσία ευρισκομένων” εντάσσεται και η σωστή επιλογή από τη μητρόπολη Δράμας Εφοροεπιτρόπων των εκκλησιών.

 Η προσφορά τους είναι μεγάλη γιατί αυτοί, παράλληλα με τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, εργάζονται κυρίως για εθνικούς στόχους.

 Η βουλγαρική προπαγάνδα οργιάζει σε βάρος του ελληνικού πληθυσμού, τον οποίο προσπαθεί να εκβουλγαρίσει με κάθε τρόπο: προσηλυτισμό, υποχρεωτική παρακολούθηση μαθημάτων σε βουλγαρικά σχολεία, ωμές βιαιότητες και διάθεση υπέρογκων χρηματικών ποσών που τα διαθέτει στις εξαθλιωμένες οικονομικά ελληνικές οικογένειες, οι οποίες στερούνται και αυτά τα αναγκαία για επιβίωση αγαθά.

Έτσι παίρνει διαφορετικές διαστάσεις η σωστή διαχείριση του “ίεροΰ τής Κοινότητος χρήματος”, στην οποία συμμετέχουν και οι “τίμιοι Έφοροεπίτροποι” (Πρ. 27-1-1907) γίνεται ένα θετικό επίτευγμα, που επαινείται από το Μητροπολίτη, επειδή αυξάνονται οι πόροι της Κοινότητας, οι οποίοι διατίθενται “εις ό,τι άφορα την προαγωγήν καί την πρόοδον τής καλής ταύτης Κοινότητος, έν ή τό καλλίκαρπον τής ορθοδοξίας δένδρον ευρέως έκτείνει όσημέρας τους κλάδους αύτοΰ, ϊνα περιλάβη ύπό την εύργετικήν αύτοΰ σκιάν πάντας τους έκ τής αληθινής μάνδρας άποπλανηθέντας άδελφοΰς ημών, εις οΰς αί ύλικαί υποσχέσεις κατίσχυσαν τού ευαγγελικοί} διδάγματος, “τι ωφελήσει άνθρωπον, έάν κερδίση τον κόσμον όλον και ζημιωθή την ψυχή αύτοΰ;” (Πρ. 10-1-1910).

Το κοινοτικό χρήμα είναι αυτό που διατίθεται για τη συντήρηση της εκκλησίας (Πρ. 28-1-1907),
διά τήν έπισκευήν τοϋ Σχολείου” (Πρ. 2-2-1906), για την ανέγερση νέας Σχολής (Πρ. 8-1-1912), ναθώς και την οικονομική ενίσχυση των φτωχών Ελλήνων, ώστε να μη δελεάζονται από τα άφθονα χρήματα της βουλγαρικής προπαγάνδας και γράφονται Βούλγαροι.

Κάτω από τις δύσκολες αυτές συνθήκες που προαναφέρθηκαν, ο Ιωάννης Σαμαράς στο πρώτο κιόλας Πρακτικό του Κώδικα (Πρ. 2-2-1906), το οποίο υπογράφεται από τον τότε μητροπολίτη Δράμας Χρυσόστομο, ορίζεται Εφοροεπίτροπος της Εκκλησίας και η θητεία του ανανεώνεται στο εξής κάθε χρόνο μέχρι τέλους της ζωής του.

Από τη θέση αυτή, με κάλυψη που του εξασφάλιζε η ιδιότητά του, μπορούσε να συνεργάζεται με τη Μητρόπολη Δράμας, κέντρο τότε του Μακεδονικού Αγώνα της περιοχής, και να έρχεται σε επαφή με πολλούς από τους κατοίκους, ώστε να τους ενημερώνει και να τους συντονίζει.

“Ήρχουνταν ο μακαρίτ’ς ο Χρυσόστομος στο σπίτι μας, όταν λειτουργούσε”, λέει ο γιος του.
“Ο Μαυρομιχάλης έρχονταν επίσης ταχτικά, για να οργανώσουν το χωριό, γιατί δεν είχε οπλισμό. Σιγά-σιγά όμως εξοπλίστηκε. Οι χωριανοί είχαν 5-6 γκράδες (=όπλατης εποχής). Τις νύχτες φύλαγαν περίπολο με τα όπλα. Ήταν μαζί κι ένας Ιωάννης Εκκλεμές -αναφέρεται και στον Κώδικα αυτός- στενός συνεργάτης του πατέρα μου”, λέει ο Δημήτριος Σαμαράς.

Άλλοι μακεδονομάχοι συνεργάτες του ήταν οι εξής:

Κων.Μανδρατζής, Νικ. Σολάκης, Θεοδ. Τότσιος, Βασ. Θεολογίδης.  

Μάνδρατζης Δημήτριος του Αθανασίου (η υπογραφή του υπάρχει και στον Κώδικα)
Θεολογίδης Βασίλειος του Γεωργίου
Σολάκης Νικόλαος
Τότσος Αθανάσιος


Ηλιάδου Ρόιδα, σύνδεσμος της Μητρόπολης Δράμας και των μακεδονομάχων.

Φυσικά υπάρχουν και άλλοι αγωνιστές, μάρτυρες και ήρωες, συνεργάτες του, των οποίων δυστυχώς τα ονόματα δεν είναι πια σήμερα γνωστά, εξαιτίας των ιστορικών περιπετειών της περιοχής.

Ο Δημήτριος Σαμαράς ζωντανεύει με την αφήγησή του τρία περιστατικά, χαρακτη ριστικά της δράσης του πατέρα του:

α) “Μετά το 1903 έπεσε βουλγαρική προπαγάνδα που έλεγε: -Γραφείτε Βουλγάρ’ και δε θα πληρών’τε παπαδικά και άλλους φόρους. (Μέχρι τότες τους παπάδες, τους δάσκαλους τους πλιέρωνε η Μητρόπολις. Αφού ήταν τουρκική κυβέρνηση, ποιος θα τους πλιέρωνε;). Μερικοί Έλληνες το πίστευαν και γράφουνταν, αλλά ύστερα το μετάνιωναν, γιατί τους γύρευαν κι αυτοί φόρους. Ποιο κράτος μπορεί να σταθεί χωρίς φόρους;

Η τουρκική πάλ’ προπαγάνδα δούλευε διαφορετικά.
Ο μπαμπάς μου βλέποντας όλ’ αυτήν την κατάσταση, επειδή ήξερε τα τουρκικά φαρσί, είπε στους χωριανούς του:

- Από σήμερα και πέρα μην πάτε στον Τούρκο αξιωματούχο (ιμάμ) να σας κάν’ τα χαρτιά σας (διάφορα πιστοποιητικά, δικαιολογητικά για απαλλαγή απ’ το στρατό κλπ.). Να έρχεστε σε μένα για να σας τα κάνω εγώ δωρεάν. Κι από τότες οι Τούρκ’ άναψαν περισσότερο και τον κυνηγούσαν, μέχρι που τον σκότωσαν”.

β) “Πολλές φορές οι Τούρκοι κυνηγούσαν τον πατέρα μου.
Αν ήταν στη Δράμα ο πατέρας μου και ρωτούσαν οι Τούρκ’ ντη μάνα μ’ πού είναι, αυτή έλεγε στην Προσωτσάν’ ή αλλού, γιατί οι Τούρκοι ήθελαν να του στήσουν παγίδα.”

 γ) “Μια βραδιά μας περικύκλωσαν το σπίτ’ εννιά Τούρκ’. Η εξυπνάδα του πατέρα μ’μας έσωσε τότε. Επειδής ο παππούς μας, Αντώνης Σαμαράς, ήταν κοτζάμπασης, πρόεδρος των χριστιανών, όταν ήρχουνταν κανένας Τούρκος χωροφύλακας, για να μην επιβαρύνονται οι Τούρκοι, τον έφερναν στο σπίτι μας για φιλοξενία.

Λέει, λοιπόν, ο πατέρας μου στη μητέρα μ’ -έγκυος ήταν τότε:
- Σωτηρία δεν έχ’. Θα παίξουμε ένα στρατήγημα, μήπως και γλυτώσουμε. Εγώ θα φωνάζω: - Τσαμπούκ (—γρήγορα) τσαούς αφέντη. Να νομίσουν ότι είναι ’δω μέσα στο σπίτ’, Τούρκος χωροφύλακας. Συ με τα ποδάρια θα χτυπάς, για να νομίσουν ότι είμαστε πολλοί.
Και κείν’ ντη βραδιά έτσ’ μας γλίτωσε ο Θεός”.

Το τέλος του Ιωάννη Σαμαρά

Ο Δημήτριος Σαμαράς με πολλή συγκίνηση μου διηγήθηκε λεπτομερέστατα το τέλος του πατέρα του. Παραθέτω απόσπασμα:

“Ο παππούς μου, Αντώνιος Σαμαράς, ήταν μεγάλος γαιοκτήμονας με περιουσιακά στοιχεία στη Βησσοτσάνη και στη Δράμα. Αλλά ήταν κακός χαρακτήρας, σκληρός, ταμαχκιάρ’ς (=πλεονέκτης) και εκμεταλλευόταν το μοναχογιό του. Ο πατέρας μου πήγαινε στις δουλειές, αν και δεν ήταν μαθημένος, αλλά τον ήλεγε:

- Πατέρα, να δουλέψω όσο θέλ’ς. Τη νύχτα όμως μη με βγάζεις έξω.
Αφού ήξερε ότι τον κυνηγούσαν.
Λοιπόν, εκείνο το βράδ’ (6 Σεπτεμβρίου), όταν χάλασαν (=μάζεψαν) τα καλαμπούκια, τον λέει ο παππούς μου:
- Αντε πάνε κάτ’ στ’ αλών’.
- Σ’ είπα, λέει ο πατέρας μου, τη μέρα όπου θέλ’ς να πάω, τη νύχτα με πειράζ’.
Εκείνο ήταν. Αν δεν τον βίαζε, δεν θα σκοτώνονταν. Το βράδ’ εκείνο είχαν πολύ καλαμπόκ’ μές στο αλών’. 4.000 οκάδες περίπου έβγαλαν.
Στο χωριό μάζευαν βοηθούς για να ξεφλουδίσουν, ένα τραπέζ’ τους έφκιαναν και τους τάιζαν. Στο σπίτ’ μας, εκεί στο τζάκ’, η μητριά του πατέρα μ’ μαγέρευε για τους εργάτες.
- Θα πάω μέχρι τ’ αλών’, λέει.
- Γιαγιά, μην πας, λέω εγώ, φοβάμαι να μείνω μοναχός μου. Ήμουν οχτώ χρονών, εγώ τότε.
- Καλά, θα πάω στην αποθήκ’ να φέρω ξύλα και θα ’ρθω.
Και φεύγει και πηγαίν’ στ’ αλών’ με κακό σκοπό. Όπως ήταν κόσμος γύρω-γύρω στο σωρό και ξεφλούδιζε το καλαμπόκ’ -μηχανές ξεφλουδίσματος δεν υπήρχαν τότε - βάζ’ ντη γκαζόλαμπα, της προδοσίας, απάν’ στο καλαμπόκ’, στο μέρος που ήταν ο μπαμπάς μου, απέναντι απ’ το δρόμο, για να φέγγ’ και να μη χτυπήσουν άλλον οι Τούρκ’ του Κομιτάτου. Kat τότες, όπως διηγούνταν η μητέρα μ’, όλ’ φοβήφ’καμε και κατέβασαμε το κεφάλ’ κάτ’. Σ’κώθ’κε ο παππούς μου όρθιος.
- Ποιος είν’ αυτός που παίζ’ απέναντι στο δρόμο με τα όπλα; λέει.
Τότες πήρα θάρρος εγώ, λέει η μητέρα μ’, γυρίζω προς τον μπαμπά σ’ (τον Ιωάννη Σαμαρά), βλέπω καπνίλα.
- Τρέχα, μπαμπά, λέω, σκότωσαν ντο Γιάνν’.

Έτσι δολοφόνησαν τον πατέρα μου”.

Τρία ήταν τα αίτια της δολοφονίας κατά τη γνώμη του Δημητρίου Σαμαρά:

α) Η κακιά δεύτερη μητριά του που είχε φιλοτουρκική συνείδηση. “Τουρκόπιασμα ήταν σχεδόν. Απ’ την Ανάσταση έφευγε, στους Τούρκους πήγαινε”, λέει ο ίδιος.

β) Ο κακός χαρακτήρας του πατέρα του, Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος επηρεαζόταν άσχημα από την τρίτη γυναίκα του σε βάρος του παιδιού του.

γ) Τό κυριότερο, ο σωβινισμός του Νεοτουρκικού Κομιτάτου.

Τα δύο από τα παραπάνω αίτια αναφέρονται και στο Πρακτικό με ημερομηνία 8-1-1912, το οποίο υπογράφει ο μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος και του οποίου απόσπασμα παραθέτω:

“Δυστυχώς τη 6 Σεπτεμβρίου 1911 ή ευλογημένη αΰτη Κοινότης (τής Βησσοτσάνης) άπώλεσεν άνάνδρως δολοφονηθέντα έπίλεκτον αυτής μέλος, τον Ίωάννην Αντωνίου Σαμαράν, έτών 33, οικογενειάρχην, πατέρα τεσσάρων άνηλίκων τέκνων.
 Εις την δολοφονίαν, ήν έγράψαμεν λεπτομερέστατα εις τό Σεπτόν Πατριαρχεΐον ημών, ένέχεται κα'ι ό έπάρατος σωβινισμός τοϋ Νεοτουρκικού Κομιτάτου, ό διαπράξας τήν δολοφονίαν την μαρτυρικωτάτην τού διαδόχου ημών άοιδήμου Έθνομάρτυρος Μητροπολίτου Γρεβενών, Αίμιλιανοϋ τού Λαζαρίδου και σωρείαν άλλων δολοφονιών, ιδία έν Λαγκαδά, Γευγελή, κ.τ.λ.

Ό άοίδημος ’Ιωάννης Α. Σαμαράς ήν φιλογενέστατος, λόγιος σχετικώς, ικανός καί μετά τοϋ άλλου καλλίστου κ. Ανδρέου Λουκίδου άπετέλουν τό στήριγμα καί κόσμημα τής Κοινότητος ταύτης. 

Α. Λουκίδης

Δυστυχώς άφορμήν εις τήν μυσαράν πράξιν παρέσχεν ή οικιακή μετά τής μητρυιάς φιλονεικία, εις ήν άποδίδονται, πράξεις άπάδουσαι τή ηλικία.
Τό βέβαιον όμως εινε, ότι ήτο τό κάρφος εις τούς οφθαλμούς τούς πονηρούς τοϋ άνιέρου σωβινισμού τοϋ Νεοτουρκικού Κομιτάτου, όπερ έπισήμως καταρρέει καί έντελώς θά καταρρεύση έπ’ άγαθώ τής Συνταγματικής ημών Πατρίδος”.

Το Νεοτουρκικό Κομιτάτο φρόντισε να απαλλαγεί από τον Ιωάννη Σαμαρά που δούλευε ενάντια στους σκοπούς του.
 Η Μακεδονία μας είχε δώσει στην Ελλάδα ακόμη έναν εθνομάρτυρα.


Ο χαρακτηρισμός τον Ιωάννη Σαμαρά μέσα από τα Πρακτικά τον Κώδικα

Για πρώτη φορά αναφέρεται το όνομα του Ιωάννη Σαμαρά στο πρώτο Πρακτικό του Κώδικα: “Ώρίσαμεν Επιτρόπους καί Εφόρους τούς κυρίους Γιάννην Παράσχου, ταμίαν, Άγγελον Αρναούτην παγκαρτζήν, καί Ίωάννην Σαμαράν μετά τοϋ Ανδρέου Αγγέλου Λούκα, δστις έσται ώς Γραμματεύς” (Πρ. 2-2-1906).
Από τότε η θητεία του ως Εφοροεπιτρόπου στην εκκλησία του χωριού είναι συνεχής για έξι συναπτά έτη, ένδειξη της αξιοσύνης του σχετικά με το “έκκλησιαστικόν υπούργημα” (Πρ. 6-1-1911). Διαφορετικά δε θα γινόταν η ανανέωσή της.
Και ας σημειωθεί ότι η ανανέωση αυτή γίνεται “κοινή έπιδοκιμασία” (Πρ. 23-3-1908), “έν άγαστή όμονοία καί άνευ ούδεμιάς άντιρρήσεως” (Πρ. 10-1-1910), “τή κοινή πάντων έπιθυμία” (Πρ. 7-1- 1911).
Εκτός όμως από τη διαπίστωση αυτή μας δίνεται η δυνατότητα να παρακολουθήσουμε μέσα από τον Κώδικα την από κοινού με τους άλλους Εφοροεπιτρόπους προσφορά του, για την οποία σχεδόν σε όλα τα Πρακτικά υπάρχει η αναγνώριση από τον εκάστοτε μητροπολίτη Δράμας.

Επιβράβευση του έργου του

Η Πατρίδα τίμησε τον άξιο Μακεδονομάχο απονέμοντας στην οικογένειά του δίπλωμα:

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟΝΕΜΕΤΑΙ

ΤΟ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟΝ ΜΕΤΑΛΛΙΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ

Εις τον ’Ιδιώτην Σαμαράν Ίωάννην 

Διά τάς έξαιρετικάς υπηρεσίας του εις τον άγώνα τούτον, δι’ ας ένεγράφη εις την

 ’Επετηρίδα τών Μακεδονομάχων 1903-1909 εις την κατηγορίαν τών φονευθ. όργάν. 

πρακτόρων Γ' τάξεως νπ αΰξ. άριθ. πίνακος 202.

’Εν Άθήναις τή 29 Μαΐου 1937

Ο

ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟΝ                                             ΕΠΙ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΤΟ                                Ίωάν. Μεταξάς

                         ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓ.

                                   ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ

                                         (υπογραφή)

Κυρίες, Κύριοι

Πριν λίγες μέρες, δέκα χρόνια μετά την πρώτη μου έρευνα στο χωριό, ξαναγύρισα και περιπλανήθηκα στους δρόμους του Ξηροποτάμου.

Δεν είδα σε κανέναν απ’ αυτούς το όνομα του ήρωα μακεδονομάχου Ιωάννη Σαμαρά ή κάποιου συνεργάτη του.

Έσκυψα με ευλάβεια στο Ηρώο του ακριτικού αυτού χωριού, ψάχνοντας να βρω το όνομά του και τα ονόματα των ντόπιων συνεργατών του.

Η αναθηματική στήλη ήταν αδειανή, τοποθετημένη σε μια πλατεία ακριβώς μπροστά στο σπίτι του, που θα μπορούσε ή μάλλον θα έπρεπε να έχει το όνομα του δολοφονημένου μακεδονομάχου Ιωάννη Σαμαρά.

Ζήτησα κατάλογο μακεδονομάχων από το Γραμματέα της Κοινότητας- μου είπε ότι δεν υπάρχει.

Σκέφτηκα με λύπη ότι τίποτε πια σήμερα δε θυμίζει το ηρωικό πέρασμα των ντόπιων μακεδονομάχων του Ξηροποτάμου.

Και τότε ήρθε να με διαψεύσει η φωνή μιας ογδοντάχρονης απλοϊκής, αγράμματης γριούλας, που ούτε καταλάβαινε καλά-καλά τα ελληνικά.

 Στην ερώτησή μου αν ξέρει να μου πει κάτι για τους μακεδονομάχους του Ξηροποτάμου, παρανοώντας τη σημασία της λέξης “μακεδονομάχος” (=αυτός που μάχεται τη Μακεδονία), απάντησε οργισμένη:
- Εμείς τέτοιους στο χωριό δεν είχαμι. Όλ’νοι ιδώ είμαστε Μακεδόν’, να, Έλληνοι. Οι Βούλγαρ’ και οι Τούρκ’, που ζούσαν εδώ, έφυγαν στα μέρη τους, όταν ελευθερώθ’καμε. Εμείς όλ’ εδώ έμειναμι Μακεδόν’, Έλληνοι, κακιαυτό (καθεαυτό) Έλληνοι.

Και ο νους μου γύρισε χρόνια πίσω, στον Ιωάννη Σαμαρά και στους υπέροχους εκείνους συντοπίτες του, τους μακεδονομάχους της Βησσοτσάνης, οι οποίοι μπορεί βέβαια, όπως και η γριούλα συμπατριώτισσά τους, να μη γνώριζαν καν την ελληνική γλώσσα, είχαν όμως βαθιά ριζωμένη μέσα
τους την ελληνική συνείδηση και γνώριζαν πολύ καλά να αγωνίζονται και να θυσιάζονται στο βωμό της Μακεδονίας μας,

 γιατί ήταν “Μακεδόν’, Έλληνοι, κακιαυτό Έλληνοι”.

Κυρίες, κύριοι Σύνεδροι

Ευχής έργο θα ήταν, αν μπορούσε η Β' Επιστημονική Συνάντηση Δράμας στα πλαίσια της προσφοράς της στον τόπο να υποβάλει πρόταση στην Κοινότητα Ξηροποτάμου, ώστε να στηθεί η προτομή του Ιωάννη Σαμαρά στην πλατεία του χωριού κι ένας δρόμος να φέρει το όνομα του ήρωα μακεδονομάχου.

Θα ήταν ένα δείγμα ευγνωμοσύνης στους ντόπιους ήρωες και ένα παράδειγμα για μίμηση, αφού, όπως γράφει και ο μεγάλος μας ιστορικός Θουκυδίδης, άθλα οίς κεΐται αρετής μέγιστα τοΐς δε καί άνδρες άριστοι πολιτεύουσιν.

Σας ευχαριστώ

Βιβλιογραφία I. Πηγές
1. Χειρόγραφος Κώδικας “τής έν Βησσοτσάνη Ίεράς ’Εκκλησίας τοϋ Αγίου Γεωργίου” του έτους 1906. Φωτοτυπημένα αποσπάσματά του υπάρχουν στο Αρχείο της Α.Χ.Κιουρτσή-Μιχαλοπούλου.
2. Αρχείο Μακεδονικού Αγώνα, Α.Χ. Κιουρτσή-Μιχαλοπούλου, κασέτα Δημητρίου Σαμαρά, Αντωνίου Εκκλεμέ ή Κιουμουρτζή και Αθανασίου Σολάκη.
3. Το “Άναμνηστικόν Μετάλλιον τοϋ Μακεδονικοϋ Άγώνος” του Ιωάννη Σαμαρά.