Ανατέμνοντας τη Ελληνική Λαϊκή Ψυχή: "Το αβγό στη Λαογραφία μας".

 Του κ. Γ.Κ.Χατζόπουλου.

Η παρουσία του αβγού, αυτής της πλήρους ζωικής τροφής, είναι διάχυτη στην ελληνική κοινωνική ζωή.
 Η αρχή της ανάγεται στην Ελληνική μυθολογία, γεγονός που καταδεικνύει πόσο σημαντική υπήρξε η τροφή αυτή του Έλληνα, γι’ αυτό και φρόντισε να την ενησχύσει με διάφορους συμβολισμούς, οι οποίοι απηχούν τη στάση του απέναντι της.


Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, που τη διασώζουν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς στα έργα τους, η Λήδα, η κόρη του βασιλιά της Αιτωλίας, τράβηξε την προσοχή, λόγω του κάλλους της, του πατέρα των Θεών και των ανθρώπων Δία.


 Ο μουρντάρης αρχιθεός για να αποφύγει τις σκηνές ζήλειας της μέγαιρας γυναίκας του, της Ήρας, μεταμορφώθηκε σε κύκνο κι έτσι συνευρέθηκε με την πανέμορφη Λήδα.

Από την συνεύρεση εκείνη η Λήδα γέννησε ένα αβγό, ενώ σύμφωνα με άλλους συγγραφείς γέννησε δυο αβγά.

 Από το ένα βγήκε η Ελένη η γυναίκα του Μενέλαου και πέτρα του σκανδάλου του Τρωικού πολέμου, ενώ από το άλλο, που είχε μέσα δύο σπέρματα, ήταν δηλαδή δίκροκο, γεννήθηκαν ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, οι Διόσκουροι, δηλαδή τα παιδιά του Δία.

Η παρουσία του αβγού ντύνεται με πλούσιο συμβολισμό και από το χριστιανικό κόσμο.

Ετσι την παραμονή της έναρξης της Μεγάλης Σαρακοστής παλιότερα στην ελληνική ύπαιθρο κρεμούσαν από το ταβάνι ένα αβγό και, όταν αποτρώγανε, καθώς κάθονταν γύρω στο τραπέζι του δίνανε μια κουτουλιά κι εκείνο στριφογύριζε γύρω από το τραπέζι και ο καθένας δοκίμαζε να το πιάσει με το στόμα του.

 Ετσι κλείνανε με το αβγό το στόμα για όλη τη Σαρακοστή για να το ξανανοίξουνε τη Λαμπρή με το κόκκινο αβγό.
Κάποιοι μάλιστα κάνανε και την ακόλουθη ευχή:
 «Με το αβγό, Θεέ μου, κλείω το στόμα μου, με τ’ αβγό αξίωσέ με να το ανοίξω», δηλαδή να είμαι γερός μέχρι το Πάσχα και να φάω το κόκκινο αυγό.


Την παρουσία του αβγού τη συναντάμε και το Σάββατο του Λαζάρου. Και σήμερα ακόμη σε αρκετά μέρη της πατρίδος μας την ημέρα αυτή ομάδες παιδιών περιέρχονται τα σπίτια του χωριού και τραγουδούν ειδικά τραγούδια, που ονομάζονται λαζαρικά.

Συνήθως κρατούν στα χέρια εικονική παράσταση του Λαζάρου. Και οι νοικοκυρές τα φιλοδωρούν με χρήματα, αυγά και ότι άλλο έχουν.

Τη Μεγάλη Τετάρτη οι νυκοκοιρές μαζί με το αλεύρι και το αλάτι πηγαίνουν στην εκκλησία και ωμά αβγά μέσα σε καλαθάκια για να τα ευλογήσει ο παπάς.
 Είναι τα αβγά του Ευαγγελίου, που μαζί με το αλεύρι και το αλάτι αποκτούν ιαμαικές ιδιότητες.
Και αστραλής δεν εννοείται Πάσχα χωρίς κόκκινα αυγά.

 Γι’ αυτό και η Μεγάλη Πέμπτη, ημέρα της βαφής τους, είναι γνωστή στο λαό μας ως Κόκκινη Πέφτη ή Κοκκονοπέφτη.

Ο λαός μας που τίποτε δε θέλει ν’ αφήσει ανεξήτο, έδωσε και στο χρώμα βαφής την ερμηνεία του πλάθοντας την ακόλουθη παράδοση:
 «Όταν αναστήθηκε ο Χριστός, το είπαν σε μια χωρική και αυτή δεν πίστεψε και είπε: όταν τα αβγά που κρατώ, από άσπρα, που είναι, γίνουν κόκκινα, τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός. Και αυτά κοκκίνησαν. Από τότε τα βάφουν κόκκινα».

Σύμφωνα με άλλη παράδοση το κόκκινο χρώμα των αβγών συμβολίζει το αίμα του Χριστού, που έχυσε για τη σωτηρία των ανθρώπων.
Με την τελετή της Ανάστασης του Κυρίου συνδέονται και κάποια έθιμα, όπως ο αγιασμός των κόκκινων αβγών.

Τα αβγά αυτά ο λαός μας τα ονομάζει Αβγά του Καλού Λόγου ή Ανεστημένα Αβγά, επειδή αγιάζονται από τον παπά λίγο πριν την Ανάσταση.
Τα αβγά αυτά θα τα πρωτοφάνε στο Πασχαλινό τραπέζι για να επαληθευτεί η ευχή, το βράδυ της Αποκριάς. Ενα θα το βάλουν στο Εικονοστάσι.

Σύμφωνα με την παράδοση του λαού μας το κόκκινο αβγό ταυτίζεται με την Ταφή και την Ανάσταση του Κυρίου. Το κέλυφος του αβγού παραλληλίζεται με τον Τάφο του Κυρίου. Και όπως μέσα από το αβγό ξεπηδά η νέα ζωή, έτσι και μέσα από τον Τάφο Του ο Κύριος θανάτω πατήσας χάρισε τη ζωή την αιώνιο στον άνθρωπο.

Και θα κλείσω την αναφορά μου στην παρουσία του αβγού στην ελληνική λαϊκή αντίληψη με όσα ακολουθούν λίγο μετά την Ανάσταση του Κυρίου.

 Αναφέρομαι στο έθιμο της αβγομαχίας που κρατούσε παλιότερα δυο ολόκληρες ημέρες.


 Πεισματικές και ατέλειωτες αβγομαχίες μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον των κατοίκων των χωριών μας στις πλατείες, όπου θρονιάζονταν του καλού καιρού.
 Κάποτε φτάνανε και μέχρι τα φρεσκογέννητα αβγά. Ήταν αληθινά ένα πραγματικό πανηγύρι. Σήμερα το πανηγύρι εκείνο, που κρατούσε αμείωτο το ενδιαφέρον μας για το ποιος θα είναι ο πρωταθλητής, χωρίς βέβαια τη συνδρομή της «παράγκας», έγινε μακρινός απόηχος, έκθεμα του Μουσείου της Λήθης. Νέοι καιροί, νέα ήθη. Καλύτεροι ή χειρότεροι;

Στη διάκριση του καθενός.