Ελληνικότητα Μακεδονίας: το "Ρουμελιώτικο Ζήτημα" του GIOVANΙ AMADORI VIRGILΙJ

Μακεδονία-Ήπειρος-Θράκη κατά Yauna

ΑΝΔΡΕΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ

Παμμακεδονικός Σύλλογος

Αθήνα 1906

"Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ”

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ)

Στατιστική.

Τελευταίων αι Οθωμανικαί αρχαί, επί τη βάσει γενομένης απογραφής των κατοίκων, εδημοσίευσαν στατιστικήν του πληθυσμού.


Κατά την στατιστικήν του Γενικού διοικητου Χιλμή Πασά ο πληθυσμός των τριών Βιλαετίων έχει ως έξης

Οθωμανοί...............1.720.007,
Έλληνες.................... 677.978,
Σχηματικοί................ 547.734, 
Σέρβοι...................... 167.601, 
Εβραίοι....................... 48. 270,

ήτοι εν όλω...........  3. 161.590 .

Κατά την Όθωμανικήν απογραφήν ο πληθυσμός των Βιλαετίων Μοναστηριού και Θεσσαλονίκης εχει ως έξη

Οθωμανοί............... 967.573, 
Ελληνες................... 634.510, 
Σχισματικοί............. 385.729,

ήτοι εν όλω............. 1.979.800. 

Ή στατιστική αύτη συμπίπτει μετά της εν τοις  έμπροσθεν μνημονευθείσης αγγλικής στατιστικής, ήτις πιθανόν να έχη την αυτήν πηγήν.

Εθνική Παλιγγενεσία: Ο Μακεδόνας φιλικός Γεώργιος Λασσάνης και ο Φιλέλλην Βαυαρός Μονάρχης Λουδοβίκος ο Α΄.

Ο Μακεδόνας φιλικός,
Γεώργιος Λασσάνης

Der Makedonische Freiheitskämpfer  

Lassanis Georgios 

und 

König Ludwig I. von Bayern.

"Ich versichere sie, dass ich bei der Befreiung Griechenlands dieselbe Freude empfand, welche mein Herz bei der Befreiung meines Vaterlandes Deutschlands von den Franzosen fühlte. 

Ich sage ihnen 

ich glühe, ich glühe für Griechenland

 — Ich wünsche nur, dass recht viele Griechen nach München kommen. 

Sie können bei mir alles studieren, Philosophie, Philologie, Staatswissenschaften, Kriegskunst, Medizin, alles, alles — Bei uns werden die Wissenschaften gründlich betrieben, wir halten uns an die klassische- Französische  Bildung taugt nichts für die Griechen, sie ist oberflächlich..." Ludwig I., König von Bayern 

Κωνσταντίνου Απ. Βακαλόπουλου

"ΤΡΙΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΟΚΙΜΙΑ

ΤΟΥ ΦΙΛΙΚΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΛΑΣΣΑΝΗ¨

Μακεδονική Βιβλιοθήκη

Δημοσιεύματα ΕΜΣ

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΜYΗΣΕΩΣ 

TOΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΛΑΣΣΑΝΗ 

ΣΤΗΝ ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Στο Αρχείο της Βιβλιοθήκης της Βουλής, ανάμεσα σε διαφόρους φακέλλους, απόκειται και το αρχείο του Μακεδόνα φιλικού Γεωργίου Λασσάνη, όπου, ανάμεσα σε άλλα έγγραφα, βρίσκονται και τρία ιστορικά δοκίμιά του, δύο ελληνικά και ένα γερμανικό, για τα όποια θα μιλήσουμε παρακάτω.

Ο Λασσάνης υπήρξε ενας από τους πιο πιστούς συνεργάτες του Αλεξάνδρου Υψηλάντη κατά την διάρκεια της επαναστάσεως στην Μολδοβλαχία και ασφαλώς ο πιο πιστός σύντροφός του μετά την διαφυγή των Υψηλαντών και άλλων συντρόφων τους στην Αύστρία και τον εγκλεισμό τους στις φυλακές του Munkatz και της Theresienstadt.

Για  να εκτιμήσουμε ορθά την προσωπικότητα του Λασσάνη ως φιλικού και την σπουδαιότητα των δοκιμίων του, πρ΄ άναφερθούμε σε ορισμένα γενικά βιογραφικά στοιχεία και να επιμείνουμε έπειτα ειδικά στην μύησή του στην Φιλική Εταιρεία και στην δραστηριότητά του κατά την πρόοδο των εργασιών της. Δεν πρόκειται λοιπόν εδώ να προβώ στην σύνταξη μιας διεξοδικής βιογραφίας του Λασσάνη, αλλά μόνο να συζητήσω ορισμένα σημεία της ζωής του, που βρίσκονται σε στενή σχέση με τα όσα αναφέρει στα δοκίμιά του.
 Με την πλήρη βιογραφία του επιφυλάσσομαι ν΄ ασχοληθώ σε ειδική εργασία.

Ο Γεώργιος Λασσάνης γεννήθηκε στην Κοζάνη από πατέρα έμπορο στα 1793.
Μικρός έμεινε ορφανός: ο πατέρας του σκοτώθηκε σ’ ένα ταξίδι του από την Βιέννη στην Ελλάδα.
Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο σχολείο της πατρίδας του και στην τάξη του ξεχώριζε με την εύφυία και την επίδοσή του.

Ιησουίτες στη Μακεδονία του 17ου και 18ου αιώνα.

Μάρκος Ν. Ρούσσος-Μηλιδώνης

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΙΗΣΟΥΙΤΩΝ 
ΣΤΗ 
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 
ΤΟ 17ο ΚΑΙ 18ο ΑΙΩΝΑ

Markos N. Roussos-Milidonis, Jesuit Mission in Macedonia in the 17 C and 18 C
With its foundation in 1540 by the Spaniard Ignatius Loyola, the Society of Jesus (Societas Jesu), showed great interest for the Christian world of the East. The first contacts of its members, the Jesuits, with the Greeks go back in the last quarter of the 16 C.
The Capitulations concluded in this period between France and the Sublime Porte thus allowing them to settle in Creta (1588) and Chios (1594). In the 17 C followed the foundations in Constantinople, Smyrne, Naxos, Euripos or Chalkis, Santorini and Tinos.
During the first decades of the 17 C, the Jesuits of Constantinople began visiting Thrace and Macedonia, where stayed over some European tradesmen. The most profitable of those «flying missions» was the one of Father Isaac d’Aultry (1550-1) who had connections with the monks of Mount Athos and especially with those of Megisti Lavra.
In 1706, Father Frangois Braconnier settles down, with his Greek fellow member Father Mathieu-Xavier Piperis, in today’s Frankon Street where the catholic church of the Virgin is, in the center of the town. Highly educated, an ardent archaeologist, Father Braconnier left behind an interesting description of the region of Thessaloniki, Kavala, Thsasos and Mount Athos. Of this study I publish for the first time, in Greek translation some typical extracts.
Shorter but no less interesting, is the narration of his successor Father Frangois Tarillon (1716-26) regarding the missionary activities of his Order in Macedonia, which he calls «privileged region of Greece». Tarillon as well as Father Jean-Baptiste Souciet, in Thessaloniki from 1726 to 1738, believed that Macedonia and its Capital Thessaloniki had a typical Greek character.
The present study on the mission of the Jesuits in Northern Greece in the first third of the 17 C, closes with Father Souciet, whose description of the town of Thessaloniki in 1734, was presented to the readers in «Makedonika» (volume VIII, 1968) by A. Xanthopoulou-Kyriakou.
Another article, on the activities of the Jesuits in Thessaloniki from 1738 to the abolition of their congregation by Pope Clement XIV in 1773, will be published in the next edition of «Makedonika». In this second part we will stress the educational work of the Jesuits, who excelled in this field. There will also be the subject of the founding of the Catholic Church in Frankon Street. Thus the readers of «Makedonika» will have an exact idea of the work accomplished by the Jesuits in Macedonia in the 18 C.

Δεν είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύεται μελέτη στα «Μακεδονικά» με θέμα την αποστολή των ρωμαιοκαθολικών μισιοναρίων του Τάγματος του Ιησού (Societas Jesu) στο χώρο της ελληνικής Μακεδονίας και ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη.

 Το 1968, στον Η' τόμο του περιοδικού αυτού συγγράμματος της Ε.Μ.Σ. (σελ. 185-210), δημοσιεύτηκε αξιόλογο άρθρο της Α. Ξανθοπούλου-Κυριακού, με αντικείμενο την
«Περιγραφή της Θεσσαλονίκης στα 1734 από τον Pere Jean-Baptiste Souciet».

 Στον ίδιο τόμο ο Κλεόβουλος Τσούρκας παρουσίασε περιληπτικά
«Το οδοιπορικόν ενός Ιησουίτου ιεραποστόλου εις την "Ελλάδα" κατά το 1712-1714».

Στην πρώτη μελέτη δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην ελληνική εδάφια της περί Θεσσαλονίκης πραγματείας του J. Β. Souciet, η οποία περιέχεται στον Θ' τόμο (σελ. 256-320) του συλλογικού έργου «Nouveaux memoires des missions de la Compagnie de Jesus dans le Levant», Παρίσι 1755 (Νέα υπομνήματα των ιεραποστολών του Τάγματος του Ιησού στην Ανατολή).

Το άρθρο του Κλ. Τσούρκα παρουσιάζει την έκθεση του π. Φραγκίσκου Tarillon περί της ιεραποστολής των Ιησουιτών στον ελληνόφωνο χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία δημοσιεύτηκε το 1715 στον α τόμο της σειράς «Nouveaux memoires» (ό.π.. σελ. 3-125). Στην αποστολή Θεσσαλονίκης αναφέρονται τρεις σελίδες του άρθρου του Κλ. Τσούρκα.

Μια ακόμη ειδική, όπως και οι δύο προηγούμενες, μελέτη για τους Ιησουίτες της Μακεδονίας δημοσιεύτηκε στο ΙΑ' τόμο των «Μακεδονικών» (σελ. 38-67) από τον Yves-Jean Dumon με τον τίτλο: «Το μητρώον βαπτίσεων της Καθολικής Εκκλησίας Θεσσαλονίκης (1702-1727)».

Ο Φραγκίσκος Πουκεβίλ στη τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Βεροίας.

François Pouqueville(1770-1838)

Του Αρχιμ. Πορφυρίου Μπατσαρά

Ηγουμ. Ι.Μ. Τίμιου Προδρόμου
Βεροίας

Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΠΟΥΚΕΒΙΛ 

ΣΤΑ ΠΙΕΡΙΑ 

ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1806

Εξαιρετικός φιλέλληνας ο Γάλλος επιτετραμμένος στην Θεσσαλονίκη, ο μάλλον γνωστός Φραγκίσκος Πουκεβίλ, κατέγραφε ότι συναντούσε στα περίφημα ταξίδια του στην οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα, λίγο πριν και κατά την εξέγερση του 1821.

 Στην δική του πέννα χρωστούμε την καταγραφή του Μαρτυρίου του Αγίου Νεομάρτυρος Γεωργίου, που καταγόταν από το Τζούρχλι Γρεβενών και μαρτύρησε στα Ιωάννινα, καθώς και του Αγίου Νέου Ιερομάρτυρος Δημητριού του εν Αγία Μαρίνη (=Σαμαρίνα).

 Των αυταδέλφων παιδιών από την Πάτρα, των Αγίων Νεομαρτύρων από την εξέγερση στην δική μας Νάουσα και πολλών ακόμα.

 Εδώ τώρα παρουσιάζουμε ένα ταξιδιωτικό κείμενο του σπουδαίου εκείνου ανθρώπου των Γραμμάτων, του φιλέλληνα και φιλορθόδοξου ρωμαιοκαθολικού γάλλου πολιτικού. 

Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Εξισλαμισμοί στην Μακεδονία.

Εξισλαμισμός Ελληνοπαίδων
 (Jean Léon Gérôme,
oil on canvas, 1865)

Αποστ. Ε. Βακαλόπουλου

Καθηγητού του Πανεπιστημίου Θεσ)νίνης
(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna) 

 ΟΙ ΒΑΛΑΑΔΕΣ
 ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 

  Ή ανυπόφορη κατάσταση που είχε δημιουργηθή στη Μακεδονία κατά τα τέλη του 17ου αί. και κατά τον 18ο αί. και πού χειροτέρεψε κατά το διάστημα του ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774) και  της αρβανιτοκρατίας, επέτεινε το ρεύμα προς την εξωμοσία, πού στην πραγματικότητα ποτέ δεν είχε διακοπή.

 Τα γεγονότα όμως αυτά έμειναν σκοτεινά και μόνα ή ζωντανή παράδοση μας διαφύλαξε ορισμένα τραγικά επεισόδια.

Από  τα πιο αξιοσημείωτα ασφαλώς είναι οι εξισλαμισμοί των κατοίκων πολλών ελληνικών χωριών  της  Δυτικής Μακεδονίας, των ονομαζόμενων Βαλαάδων.

 Ή γλώσσα τους μαρτυρούσε αδιάψευστα την ελληνική καταγωγή τους. 

Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία. Μοναστήρι (bul.Битола). Η Βουλγαρική Εξαρχία και η Ουνία

Μοναστήρι 

Victor Bérard

"τουρκία και ελληνισμός"

Οδοιπορικό στη Μακεδονία  (1890-1892)

ΒΟYΛΓΑΡOI

Ο χριστιανικός πατριωτισμός

 Η βουλγαρική προπαγάνδα

  Εξαρχος και Πατριάρχης

 Τα σχολεία και τα βεράτια

Με την ιδιότητά μας ως Γάλλων, είμαστε στο Μοναστήρι προστατευόμενοι του Έλληνα πρόξενου.

Απ’ αυτό ίσως να υποφέρει λίγο η εθνική μας φιλοτιμία αλλά ωφελείται η παιδεία μας.
Ζούμε παρέα με το Μεγαλέξανδρο και τον Αριστοτέλη, γνήσιους Μακεδόνες. 

Σήμερα το πρωί ο πρόξενος μάς διάβαζε το θούριο του Ρήγα, του Ρήγα του Μακεδόνα, του εταιριστή του περασμένου αιώνα, που ήθελε να ξεσηκώσει τις παραδουνάβιες επαρχίες και πέθανε παραδομένος από την Αυστρία στον τούρκο δήμιο:

Σουλιώτες και Μανιάτες, λιοντάρια ξακουστά... 

Μαυροβούνιού καπλάνια, Ολυμπου σταυραετοί,

Κι Αγράφων τα ξεφτέρια, γενητε μια ψυχή!...

Ανδρείοι Μακεδόνες, ορμήσατ ’ ως θεριά...

Του Σάβου και Δουνάβου αδέλφια χριστιανοί...

Να σφάξωμεν τους λύκους που τον ζυγόν βαστούν, 

και Έλληνας τολμώσι σκληρά να τυραννούν.

Ήταν ένας καιρός όπου, από τον Κάβο-Ματαπά μέχρι το Δούναβη και από την Αδριατική ως τη Μαύρη θάλασσα, Χριστιανός και Έλληνας ήταν λέξεις συνώνυμες.

Οι σταυραετοί της Μάνης και τα καπλάνια του Μαυροβούνιού, τα ξεφτέρια του Σάβου και οι Μακεδόνες δέχονταν το όνομα Έλληνες για πολύ καιρό ακόμη μετά το θάνατο του Ρήγα (1797), του οποίου τους στίχους παραθέσαμε πιο πάνω.

Γύρω από το Βελιγράδι είχε γίνει κάποια απόπειρα σχηματισμού ενός σέρβικου λαού.
Οι μόνοι οπαδοί όμως που βρήκε η παράταξη αυτή, ήσαν μερικές φεουδαλικές οικογένειες και οι πατριές τους. Ποτέ η σέρβικη ιδέα δε βγήκε από την καθαυτό σέρβικη ή βοσνιακή γη.

Σε όλη την υπόλοιπη χερσόνησο το Πατριαρχείο είχε —μέσω των ελλήνων επισκόπων— απλώσει ένα δίχτυ ελληνισμού

ο μουσουλμάνος ήταν Τούρκος,

 ο χριστιανός Έλληνας.

Βούλγαροί κι Αρβανίτες και Σέρβοι και Ρωμηοί, 

Νησιώται κι ηπειρώται, με μια κοινην ορμή,

Για την ελευθερία να ζώσωμεν σπαθί...

Εδώ Ελλάς σας κράζει μ ’ αγκάλας ανοικτάς,

Σας δίδει βίον, τόπον, αξίας και τιμάς. 185

Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Η ελληνική εκπαίδευση στο Μελένικο (bul. Мелник)

Η Αστική  Σχολή Μελενίκου.
 (Λειτουργούσε πριν το 1800)

Ιωάννης Θ. Μπάκας

"Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ  ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ 1850 - 1912

Διδακτορική διατριβή υποβληθείσα στο 

Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής θεολογίας 

του Α.Π.Θ.

Θεσσαλονίκη 2003
(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna) 

Το πρώτο ελληνικό σχολείο στο Μελένικο ιδρύθηκε, κατά τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη, στα τέλη του 18ου αιώνα 66.

Αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας στην πόλη διεδραμάτισε ο μητροπολίτης Μελενίκου Ανθιμος (1796-1820).

Επί αρχιερατείας του, το 1813, η γενική συνέλευση των Μελενικίων ψήφισε «Κανονισμό» ή «Σύστημα» διοίκησης του «Κοινού» της πόλης, που φρόντιζε ανάμεσα στα άλλα και για την ομαλή λειτουργία των δύο σχολείων του Μελενίκου. 

Η κατάσταση αυτή ίσχυσε έως το 1860, οπότε άλλαξε και ο «Κανονισμός» 67.

Ο «Κανονισμός» της κοινότητας Μελενίκου του 1813, προέβλεπε ότι οι επίτροποι του Κοινού και οι έφοροι, με συνεργασία θα φρόντιζαν την ίδρυση ενός σχολείου (των κοινών γραμμάτων) με ένα διδάσκαλο «επιτήδειον εις τούτο τό εργον καί καλής διαγωγής, οστις χρεωστεΐ νά κάμη τούς νέους νά γνωρίσουν τά 24 γράμματα του Ελληνικού Αλφαβήτου νά τούς γυμνάση νά άναγινώσκουν έλεύθερα καί τέλος νά τούς διδάξη τήν κατήχησιν τής Αγίας ημών πίστεως προς δε ήθη χρηστά».
Στη φροντίδα των Επιτρόπων και των Εφόρων ήταν και η ίδρυση του Ελληνικού Σχολείου με δύο διδασκάλους ( αρχιδιδάσκαλος και υποδιδάσκαλος ).

Ο πρώτος όφειλε να ήταν τίμιας και εναρέτου ζωής και δυνατός 
« εις το να φωτίση τους μαθητές του αναδεικνύοντας αυτούς αξίους του Ελληνικού ονόματος».

Ο αρχιδιδάσκαλος θα δίδασκε στον πάνω όροφο του σχολείου, ενώ στον κάτω θα δίδασκε ο
υποδιδάσκαλος.

 Ο τελευταίος όφειλε να είναι και αυτός
« καλής διαγωγής, χρηστών ηθών καί ικανός στό νά παραδίδη εις τούς άρχαρίους τών νέων τάς αρχάς της Γραμματικής και τα απαιτούμενα αυτής μαθήματα». 

Οι διδάσκαλοι θα λάμβαναν μισθό μόνο από την «Κάσσα (Ταμείο) του Κοινού» ενώ απαγορευόταν να λαμβάνουν οποιοδήποτε ποσό ή δώρα από ντόπιους ή ξένους μαθητές της σχολής.
Οι επίτροποι όφειλαν μία φορά την εβδομάδα να επισκέπτονται τη σχολή και οι έφοροι δύο φορές το μήνα ώστε να εξετάζουν την σωστή εκτέλεση των καθηκόντων διδασκάλων και διδασκομένων.

Οι έφοροι και επίτροποι είχαν το δικαίωμα να προβαίνουν σε απόλυση του διδασκάλου που κρινόταν ανεπαρκής, κυρίως στο ήθος, καθώς και να αποβάλουν του σχολείου, τον αμελή ή κακού ήθους μαθητή, όταν μετά από τρεις νουθεσίες παρέμενε αδιόρθωτος, ανεξάρτητα από την καταγωγή και την οικονομική επιφάνεια του πατέρα του.
Οι διδάσκαλοι όφειλαν παρουσία των εφόρων και επιτρόπων μία ή δύο φορές το χρόνο να εξετάζουν τους μαθητές πάνω στις γνώσεις που διδάχτηκαν και να επιβραβεύουν με βραβεία, κατάλληλα ετοιμασμένα από τους επιτρόπους και εφόρους και χειροκροτήματα, όσους πετυχαίνουν, ενώ αντίθετα, προβλέπονταν επιπλήξεις για τους αμελείς.
 Ιδιαίτερη φροντίδα λαμβανόταν για τους φτωχούς μαθητές, ώστε απερίσπαστοι να συνεχίσουν τη φοίτησή τους στο σχολείο 68.

Το 1831, πρώτη ανάμεσα στις πόλεις της Μακεδονίας η πόλη του Μελενίκου ίδρυσε σχολείο εισάγοντας σε αυτό την αλληλοδιδακτική μέθοδο Μελενικίου διαδασκάλου αποφοίτου της Εθνικής Κεντρικής Σχολής Αιγίνης.

Στο σχολείο αυτό μαθήτευσαν μαθητές, όχι μόνο από το Μελένικο αλλά και από τις Σέρρες, τη Φιλιππούπολη και τα Βελεσσά.69

Κατά τα έτη 
1804-1820, 
1823-1830 και 
1839-1852, 
στην ελληνική σχολή της πόλης δίδαξε ο Μετσοβίτης Αδάμ Ζαπέκος ή Τσαπέκος, προσδίδοντας στη σχολή μεγάλη αίγλη και καθιστώντας την κέντρο των ελληνικών γραμμάτων για ολόκληρη τη βορειοανατολική Μακεδονία και τη νότια Βουλγαρία ακόμη 70.

Πολλοί Βούλγαροι κληρικοί και ιδίως μοναχοί της Ρίλας, όπως οι Νεόφυτος Ρίλσκι, Δαμασκηνός Ρίλσκι και Ιγνάτιος Ρίλσκι 71, φοίτησαν στη σπουδαία ελληνική σχολή της πόλης. 

Μακεδονική Γή: Μελένικο (Мелник). Ο Μακεδονικός Αγώνας στην επαρχία Μελενίκου.

Ο Μακεδονομάχος Στέργιος Βλάχβεης

Ιωάννης Θ. Μπάκας

Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ 

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΜΕΛΕΝΟΙΚΟΥ

1850 - 1912

Διδακτορική διατριβή

υποβληθείσα στο 

Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής θεολογίας 

του Α.Π.Θ.

Θεσσαλονίκη 2003
(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna) 

Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ

 ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

 ΚΑΙ

 ΤΙΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΕΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΟΜΑΔΕΣ 

ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1891-1904

Η περίοδος αυτή ξεκινά περίπου με την ίδρυση από τους Βουλγάρους, το 1893, της Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης (ΕΜΕΟ), η οποία με κύριο σύνθημα «Η Μακεδονία στους Μακεδόνες» επιχείρησε να ξεσηκώσει το χριστιανικό πληθυσμό της Μακεδονίας ενάντια στους Τούρκους.

Το παραπάνω γεγονός έχει μεγάλη σημασία για την περιοχή του Μελενίκου ως χώρου δράσης του Σαντάνσκι, κύριου εκφραστή της.

 Η βουλγαρική δραστηριότητα στη Μακεδονία αποκτά νέα δυναμική που θα οδηγήσει τελικά στην ένοπλη σύγκρουση του 1904-1908124.

Στις αρχές Μαΐου του 1893 εγκαταστάθηκε, για πρώτη φορά, στην Κάτω Τζουμαγιά σχισματικός ιερέας προκαλώντας τις αντιδράσεις των κατοίκων και της μητρόπολης125. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι χριστιανοί, αλλά και οι οθωμανοί κάτοικοι του Μελενίκου, απέστειλαν αναφορά στο μουτεσαρίφη Σερρών καταγγέλλοντας τον καϊμακάμη Μελενίκου για αδράνεια και ανικανότητα στην προστασία και ασφάλεια της ζωής και της περιουσίας των πολιτών126.

Ωστόσο, παρά τις σημαντικές εξελίξεις στη βουλγαρική πλευρά, την ελληνική πλευρά συνέχιζαν να απασχολούν προβλήματα της προηγούμενης περιόδου.
Το ζήτημα του διορισμού επισκόπου για το τμήμα Δεμίρ Ισάρ της μητρόπολης Μελενίκου με τον τίτλο Δαφνουσίας απασχόλησε τις ελληνικές διπλωματικές αρχές το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1894.

Η μητρόπολη Μελενίκου αντιμετώπισε, στις αρχές του 1895, το μεγαλύτερο κίνδυνο, να εγκατασταθεί εντός των ορίων της Βούλγαρος επίσκοπος, με συνέπειες τραγικές για τον Ελληνισμό της περιοχής και με κίνδυνο απόσχισης προς τη βουλγαρική Εξαρχία, του μεγαλύτερου τμήματος της μητρόπολης.

Ο Έλληνας πρόξενος των Σερρών ευελπιστούσε πως, με την ενίσχυση της απομακρυσμένης ελληνικής κοινότητας της Ανω Τζουμαγιάς και της βουλγαρόφωνης πατριαρχικής κοινότητας Πετριτσίου, την έγκριση από το Πατριαρχείο του νέου κανονισμού της Κάτω Τζουμαγιάς και κυρίως με την ενίσχυση του τμήματος Δεμίρ Ισάρ, με το διορισμό επισκόπου Δαφνουσίας ικανού και δυναμικού κληρικού, η αρνητική κατάσταση μπορούσε να αντιστραφεί127.

Η τσέτα του Σαράφωφ