DOUGLAS DAKIN
"Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1770-1923"
ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ.
Ο τρίτος απελευθερωτικός αγώνας:
το Μακεδονικό ζήτημα 1897-1908
Μακεδονία
O,τι και να σήμαινε η λέξη Μακεδονία στους παλαιότερους χρόνους, κατά τα τέλη του 19 ου αιώνα δήλωνε την περιοχή που εκτεινόταν από τις λίμνες Οχρίδα και Πρέσπα στα δυτικά ως τον ποταμό Νέστο ανατολικά, και από τα βουνά του Σάρ, της Ρίλας και της Ροδόπης στο βορρά ως την Πίνδο, τον ‘Όλυμπο και το Αιγαίο στο νότο.
Συνδυασμός από οροσειρές, λίμνες και ποταμούς, η Μακεδονία διασχιζόταν από τρεις κύριες οδικές αρτηρίες —τις κοιλάδες του Άξιου και του Στρυμόνα, που συνέδεαν την κεντρική Ευρώπη με το Αιγαίο, και τη ρωμαϊκή Εγνατία Οδό, που περνούσε από το Μοναστήρι και τη Θεσσαλονίκη και έφτανε στην Κωνσταντινούπολη.
Ήταν λοιπόν επόμενο πολλοί λαοί —οι Πέρσες, οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί, οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι και οι Τούρκοι— να προσπαθήσουν ο ένας μετά τον άλλον να κυριαρχήσουν στην περιοχή.
'Όταν κατά το τέλος του 19ου αιώνα η οθωμανική αυτοκρατορία φαινόταν έτοιμη να καταρρεύσει, οι Δυνάμεις της εποχής, η Αυστρία η Ρωσία, η Γερμανία και η Ιταλία, συνειδητοποίησαν τα παραμελημένα συμφέροντά τους στη Μακεδονία, η όποια στον αιώνα του σιδηροδρόμου αποκτούσε μεγάλη σπουδαιότητα. εξαιτίας όμως των διεθνών αντιζηλιών καμιά μεμονωμένη Δύναμη δεν ήταν σε θέση να προσαρτήσει την επαρχία αυτή.
Το μόνο που μπορούσαν να κάνουν οι μεγάλες Δυνάμεις ήταν να διατηρήσουν την επιρροή που διέθεταν στην Κωνσταντινούπολη, όσο υπήρχε ακόμα η Τουρκία, και να είναι έτοιμες να υποστηρίξουν έναν η περισσότερους από τους πιθανούς διαδόχους του τουρκικού καθεστώτος —
τούς Σέρβους, τους 'Έλληνες, τους Βουλγάρους, τους Αλβανούς η ακόμα και τους Μακεδόνες, που οι πιθανότητές τους να ιδρύσουν ανεξάρτητο έθνος δεν ήταν εντελώς ανύπαρκτες.
Όλοι αυτοί οι λαοί μπορούσαν να προβάλουν αξιώσεις βασισμένες σε ιστορικούς, εθνικούς, κοινωνιολογικούς, γλωσσολογικούς, πολιτιστικούς και θρησκευτικούς λόγους, είτε για ολόκληρη τη Μακεδονία είτε τουλάχιστον για εκτεταμένα τμήματά της.
Η περιοχή αυτή ήταν ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν το l866-67
1 κατά τις ελληνοσερβικές διαπραγματεύσεις και, όπως είδαμε, όλες οι βαλκανικές χώρες, μετά τη συνθήκη του Βερολίνου και την προσάρτηση της Θεσσαλίας από την Ελλάδα, είχαν φτάσει στο σημείο να διεκδικούν τη Μακεδονία και να ισχυρίζονται ότι οι Μακεδόνες ήταν τα αδέλφια τους που είχαν χαθεί από καιρό.
Οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι είχαν ορισμένους φυλετικούς, γλωσσικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τους Σλάβους της Μακεδονίας, αλλά και οι δυο διαφωνούσαν βίαια στο ζήτημα του βαθμού συγγενείας.
Οι Έλληνες μπορούσαν να προβάλουν τη μεγαλύτερη αρχαιότητα των ιστορικών τους αξιώσεων.
Υπήρχαν επίσης πολυάριθμα χωριά, ιδιαίτερα στα νότια μέρη, που από γλωσσική άποψη ήταν ελληνικά και έτσι παρά την εξάπλωση της Βουλγαρικής Εξαρχίας η ελληνική Εκκλησία συνέχισε να κυριαρχεί σε σημαντικό μέρος των καθαρά σλαβόφωνων περιοχών.2
Κατά τη διάρκεια του 19 ου αιώνα οι Έλληνες ίδρυσαν στη Μακεδονία μια «
εθνική» οργάνωση που άρχισε να διαδραματίζει κάποιο ρόλο την εποχή του πολέμου της Κριμαίας και εμφανίστηκε πάλι τον καιρό της συνθήκης του Βερολίνου.