Γραικομάνοι: Οι σλαβόφωνοι Έλληνες της Μακεδονίας, Θράκης και Βουλγαρίας.

Γραικομάνοι Μακεδονομάχοι.
Το αντάρτικο σώμα του Λάζαρου Δογιάμα.

 Δ. Κ. ΒΟΓΑΖΛΗ

ΔΙΔΑΚΤΟΡΟΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΟΛΟΓΟΥ

ΑΡΧΕΙΟΝ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ & ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΘΡΑΚΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (Αριθ. 44)

ΒΡΑΒΕΙΟΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ 1954

  (οι φωτογραφίες επιλογές Yauna)

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ και οι ΓΡΑΙΚΟΜΑΝΟΙ

ΤΗΣ

ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ,

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

   AΘΗNAI 1955

Οι Γραικομάνοι του κ. Δ. Βογαζλή, είναι μια εργασία πολλή καλή και εκλαϊκευτική. 

Γράφηκε από ανδρα, που γνωρίζει τα πράγματα καλά.

Τα γεγονότα βέβαια είναι γνωστά, αλλ΄ ο τρόπος της συναρμολογήσεως του υλικοί) και των συμπερασμάτων είναι ειλικρινής, τίμιος και επαγωγός. η αφέλεια της αφηγήσεως και η εγκατάμιξις προσωπικών γνωμών με τα γεγονότα, είναι ενίσχυσις της ειλικρίνειας του συγγραφέως να είπή και μόνην την αλήθειαν.

Ή  Εταιρεία Θρακικών Μελετών την ετύπωσε (με τον άρ. 44),

 προς ωφέλειαν του Θρακικού λαού δια να διδαχθή τα γεγονότα και την αλήθειαν, αλλά και των άλλων Ελλήνων, 

δια να γνωρίσουν το πρόβλημα των σλαβοφώνων Ελλήνων —των Γραικομάνων— 

που υπήρξαν πάντοτε αγνοί "Ελληνες και αμφισβητούνται από τον σλαβισμόν ως βουλγαρόφωνοι.

ΠΟΛΥΔ. ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.

§ 1. Γραικομάνοι δηλ. Γραικομανείς και Grecomanes επεκράτησε και ονομάζωνται κυρίως οι Σλάβοι άλλα μαζί μ’ αύτους  οι Κουτσόβλαχοι της Μέσης Βαλκανικής,—Μακεδονίας και Θράκης—οι οποίοι μετά το Σχίμα τον 1872 παρέμειναν πιστοί στο Οικουμενικά Πατριαρχείο της Κωνταντινουπόλεως, θεωρούντες τον Ελληνα Πατριάρχην όχι μόνο ως Πνευματικό τους αρχηγό αλλά και ως Ε θ ν ά ρ χ η.

Αντιθέτως Εξαρχικοί η Σχισματικοί εθεωρήθησαν εκείνοι οι Ορθόδοξοι κάτοικοι της Μέσης Βαλκανικής, οι οποίοι ανεγνώρισαν τον Βούλγαρο ’Έξαρχο της Πόλης ως πνευματικό τους αρχηγό κι  Εθνάρχη.

§ 2. 'Υμείς επεκράτησε τους Γραικομάνους των εν λόγω περιοχών, να τους ονομάζουμε Πατριαρχικούς Βουλγάρους η Σλαβοφώνους Έλληνας.

Συνθήκη Βερολίνου 1878

Έν τούτους για νάμαστε πλησιέστερα προς τα πράγματα η πρώτη ονομασία ταιριάζει εφόσον ο αγών Βουλγαρισμού κι' Ελληνισμού για την επικράτηση καθένος από τα δύο είχε καθαρώς εκκλησιαστικό χαρακτήρα, ενώ η δεύτερη όνο μασία ταιριάζει εφ’ οσον ο αγών αυτός πήρε εθνικοεκκλησιαστικόν χαρακτήρα.

Πότε συνέβη αυτό ;

Μια ορισμένη χρονολογία δεν είναι δυνατό να καθορισθή.

 Για τα ηγετικά στελέχη της Κων)πόλεως η μετατροπή αυτή του αγώνος συνέβη κατά την εποχή της συντάξεως των Εθνικών Κανονισμών του Πατριαρχείου της Πόλης, δηλαδή γύρω στο 1860.

Για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς σλαβικής προελεύσεως στα 1872 δηλ. μετά το Σχίσμα, αλλά. στη Μακεδονία και τη Βορειοθράκη, την κατοπινή Άνατ. Ρωμυλία αυτό συνέβη μετά την απελευθέρωση της Μυσίας και της Άν. Ρωμυλίας από την τουρκικήν κυριαρχίαν, δηλ. μετά την υπογραφήν της Συνθήκης του Βερολίνου (1878) και ιδίως όταν η Συνθήκη αυτή εφαρμόσθηκε στην πραξι δηλ. στα 1880.

§ 8. Κατά την χρονική περίοδο 1872—1880 οι Γραικομάνοι ήσαν συγκεντρωμένοι κυρίως σε τρεις περιοχές της Μέσης Βαλκανικής.

α) Στο νοτιοδυτικό τμήμα της κατοπινής Ανατολικής Ρωμυλίας δηλ. το τμήμα εδόθε από την καμπήν του Έβρου με κύρια ερίσματα τον 'Ελληνισμόν την Περιστερά (Pestéra), Τατάρ-Παζαρτζίκ, Φιλιππούπολι, Στενίμαχο και Χάσκοβο.

β) Στο μεσαίο τμήμα της Νοτιοθράκης, νομού Ανδριανουπόλεως με κέντρα τις Σαράντα Εκκλησίες (Kirk-Kilissê) και την ορεινή περιοχή του Μπονρνάρ Χισάρ, γειτονική της επαρχίας Βιζύης, και

γ) Τους νομούς Θεσσαλονίκης, Μοναστηριού και Σκοπιών της Μακεδονίας.

§ 4. Πώς η διακήρυξι του Σχίσματος του 1872 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνταντινουπόλεως με την πλήρη έγκριση των τριών άλλων Πατριαρχείων της ’ Αλεξανδρείας, 'Ιεροσολύμων και  Αντιόχειας συνέτεινε στη

διχοτόμησι των Σλάβων της Μέσης Βαλκανικής, είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα.

Πάντως, θα προσπαθήσουμε με αδρές, αδρότατες γραμμές να το διαλευκάνουμε, εφ΄ όσον μάλιστα το Σχίσμα από καθαρώς εκκλησιαστικό, γρήγορα έλαβε κυρίως εθνολογικόν χαρακτήρα.
 Αυτό το τελευταίο γεγονός είχε ως συνέπεια να διεκδικήσουν τους Γραικομάνους (και οι Βούλγαροι σήμερα ακόμα να τους διεκδικούν) ενώ εξάλλου οι Σέρβοι διεκδικούσαν τους Σλαβομακεδόνας της Μακεδονίας του Αιγαίου μέχρι του 1950.

Αντιθέτως εμείς οι Έλληνες ποτέ δεν επαύσαμε να τους θεωρούμε ως Έλληνας και να τους ονομάζουμε «Σλαβοφώνους Έλληνες».

§5. Σ χ ί σ μ α, καθώς άλλωστε φαίνεται απ' αυτή την ετυμολογία της λέξεως δεν σημαίνει ουτε αλλαξοπιστία, ούτε δογματική διαφορά η αίρεση. 

Σημαίνει απλούστατα Διοικητική άποσπαση μιας εκκλησίας, εννοείται Εκκλησίας Όρθόδοξης από το Κέντρο στο οποίον υπαγόταν ως τότε.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση απόσπαση της βουλγαρικής Εκκλησίας τε. της Εξαρχίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.

Αλλά ο σλαβικός κόσμος της Μέσης  Βαλκανικής εντελώς αλλιώς αντιλήφθηκε το πράγμα.

Για τον Πατριαρχικό Βούλγαρο ως σχίσμα, και Σχισματικός, είχε την έννοια του αιρετικού και κάτι παραπάνω.
Την έννοιαν αλλαξοπίστου, φραγκμασόνου και αναθεματισμένου. Την αντίληψι αυτή δεν την είχαν βεβαίως ουτε ο ανώτερος ελληνικός κλήρος, ούτε οι διανοούμενοι Έλληνες, τουλάχιστον μέχρι της εποχής της φανεράς εγκληματικής δράσεως των Βουλγάρων κομιτατζήδων.

Το ίδιο και οι Βούλγαροι διανοούμενοι, άλλ΄ εκτός των Γραικομάνων και ο κατώτερος ελληνικός κλήρος και ο απλός θρακομακεδονικός ελληνικός λαός. 
Πράγματι υπάρχουν περιπτώσεις που δικοί μας χωρικοί παπάδες αρνήθηκαν να μεταλάβουν, να στεφανώσουν η να διαβάσουν επιτάφια δέησι σε Βούλγαρο, όταν επληροφορούντο ότι   είναι εξαρχικός.

 § 6. Άλλα και αριθμητικώς οι Γραικομάνοι της εν λόγω χρονικής περιόδου δεν μπορούσαν να θεωρηθούν και να χαρακτηρισθούν ως μια ποσότης αμελητέα. 
Το αντίθετο, ο Δημήτριος Βλάχωφ, αντιπρόεδρος της Βουλής των Σκοπιών και έκτακτος καθηγητής του Πανεπιστημίου της ιδίας πόλεως στο σύγγραμμά του: «Μακεντόνια»—Μακεδονία (Σκόπια 1951), τους Γραικομάνους των τριών βιλαειίων της Μακεδονίας υπολογίζει σε 200.000, άλλοι συγγράφεις σε 300.000 και άλλοι σε 400.000.

 Ενώ η επίσημη τουρκική στατιστική του 1905 (Στατιστική του Χαλμή Πασσα) τούς ανεβάζει σε 625.000. Έν τούτοις πρέπει να εξάρουμε το γεγονός ότι   η τελευταία αυτή στατιστική είχε ως κριτήριο της εθνότητος τη γλώσσα και όχι την εθνική συνείδησι.

‘Έτσι καθαυτό Έλληνας και Γραικομάνους τούς εθεώρησε ως Έλληνας, αλλά μόνον εκείνους εξ αυτών που ήξεραν ελληνικά, ενώ όλους τούς άλλους έστω και Πατριαρχικούς, τούς εθεώρησε Βουλγάρους.

§ 7. ’Από όσα αναφέραμε ως τώρα άλλα και από εκείνα πού θα εκτεθούν στο κύριο σώμα της παρούσης μελέτης μας γίνεται φανερό, και φανερώτερο θα γίνη για τους  αναγνώστες μας, τί ρόλο έπαιξαν οι Γραικομάνοι όχι τόσο στη Νοτιοθράκη όσο στη  Μακεδονία και την Βόρειο Θράκη, την κατοπινή Ανατολική Ρωμυλία ρόλο Ιστορικό, εθνολογικό και πολιτικόν ακόμα.

§ 7. Σήμερα η Δυτική Θράκη και η Μακεδονία τον Αιγαίου, χωρίς ιδίως στην  Ελληνοβουλγαρική και την  Ελληνοτουρκική μετανάστευσι είναι χώρες πέρα ως πέρα ελληνικές. Κατά πληροφορίες που εχει ο συγγραφέας από την  Ελληνική 'Υπηρεσία Στατιστικής, που εγινε στα 1950, (τα αποτελεσματά της δεν εδημοσιεύθησαν ακόμα) οι σλαβόφωνοι των Νέων Χωρών μόλις φθάνονν το 1,33 ο/ο  του όλου πληθυσμού της  Ελλάδος, και αυτοί είναι Πατριαρχικοί, και μάλιστα φανατικοί Πατριαρχικοί. Τα τελευταία υπολείμματα των Σλαβοφώνων που είχαν αμφίρροπη εθνική συνείδησι, τα εσάρρωσαν με μεγάλη επιμέλεια η Ν.Ο.Φ. και η Σ.Ν.Ο.Φ., ιδίως τη νεολαία.

Α'. ΟΙ ΓΡΑΙΚΟΜΑΝΟΙ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ 

ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΩΣ

Νίκη των Βυζαντινών εναντίων Βουλγάρων (11ος αιών)

§ 1. Κατόπιν των όσων αναφέραμε στην Εισαγωγή, τίθεται πλέον επιτακτικώς το ερώτημα : 

Μέγας Αλέξανδρος

Самуил цар на България 

Τι ήσαν τέλος πάντων οι Γραικομάνοι:

 ήσαν Βούλγαροι, 

ήσαν Σέρβοι, 

ήσαν Έλληνες ;

Μεταχειρίζομαι τον αόριστο «ήσαν» και όχι τον ενεστώτα «είναι», διότι σήμερα στην Μακεδονία του Αιγαίου δεν υπάρχουν ούτε Έξαρχικοί ούτε Πατριαρχικοί εκεί πάνω.

 Η Μακεδονία του Αιγαίου είναι εντελώς ελληνική καθώς κάθε άλλο τμήμα της Ελλάδος.

Άλλα το ζήτημα δεν χάνει και τώρα την επικαιρότητά του.
 Όχι μόνο διότι το «χθες», εγκυμονεί το «σήμερα» και το «αύριο», άλλα και διότι οι Βούλγαροι, είτε ως κομμουνισται είτε ως άντικομμουνισταί παρουσιάζονται, είτε ζουν εντός του «Σιδηρού Παραπετάσματος», είτε έξω άπ΄ αυτό στην Ευρώπη, την Αμερική η την Αυστραλία, εξακολουθούν το ίδιο πάντοτε τροπάρι : ότι   η Μακεδονία του Αιγαίου ήταν και είναι κατ΄ απόλυτη πλειοψηφία του πληθυσμού της Σλαυική Κατά τούς Βουλγάρους : Βουλγαρική, κατά τούς Σέρβους, Σέρβική.

§ 2. Αν όμως προ του А' Παγκοσμίου Πολέμου ρωτούσες εναν Βούλγαρο η Βουλγαρομακεδόνα τι ήσαν οι Πατριαρχικοί Σλαυομακεδόνες, τούς οποίους όχι κι  εντελώς αδίκως τούς ονόμαζαν «Γραικομανείς», θα επαιρνες ενενήντα εννέα τοις εκατό την επόμενη απάντησι, αδιάφορο αν ο πληφοριοδότης σου ήταν Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σόφιας, απλός αστός η χωρικός, μαθητής η στρατιώτης. 

— «Μά θέλει ρώτημα, ότι   οι Γκραικομάνοι είναι Βούλγαροι ; η μητρική τους γλώσσα και η γλώσσα του σπιτιού των είναι μια από τις τρεις βουλγαρικές διαλέκτους. Τα ήθη, τα έθιμά τους, οι παραδόσεις τους, τα δημοτικά τους τραγούδια, όλα προδίδουν τον Βούλγαρο.

Μονάχα αντί ν’ αναγνωρίζουν για πνευματικό τους αρχηγό τον ’Έξαρχο, αναγνωρίζουν τον Έλληνα Πατριάρχη της Πόλης. Άλλ΄ αυτό τι σημασία έχει ; Μήπως στή Γαλλία η στη  Γερμανία δεν υπάρχουν καθολικοί και διαμαρτυρόμενοι ;

Και όμως όλοι λέγονται και αισθάνονται τον εαυτόν τους ως Γάλλους η Γερμανούς».—Πολύ σωστά θ’ απαντήση ο ξένος περιηγητής, ανταποκριτής η συγγραφεύς.

Άν μάλιστα είναι διαβασμένος φιλοβούλγαρος η κομμουνιστής, θ’ άνοιξη την βιβλιοθήκη του, θα ξεσκονίση το μακαρίτη Φαλμεράϊγερ η τον Κάρλ Μάρξ και θα συμπεράνη, ότι   όχι μόνο Γραικομάνοι και Βούλγαροι αποτελούν ένα και το αυτό "Εθνος, άλλα και ότι   και Έλληνες δεν υπάρχουν, και οι Έλληνομακεδόνες είναι εξελληνισθέντες Σλαύοι.

§ 3. "Αν ρωτούσες όμως έναν Σέρβο η Σερβομακεδόνα των Σκοπίων, τι είναι οι Γραικομάνοι—διότι αυτοί είναι εκείνοι πού αν τούς βάλης στην ζυγαριά αμέσως βαραίνει προς το πιάτο του Σλαυισμού,—αφού σ’ έβλεπεν με οίκτο για την άγνοια σου, θα σου απαντούσε :

«Οι Γραικομάνοι πώς μπορεί να υπάρξη αμφιβολία, ότι   είναι βέροι Σέρβοι ; Βέβαια στούς σημερινούς Πατριαρχικούς της Μακεδονίας η επιρροή του Ελληνισμού, πού διήρκησε αιώνες ολόκληρους, άφησε πάνω τους σοβαρά ίχνη. Μα, για μίλησε Γραικομάνο ελληνικά και προ πάντων τη γυναίκα του, τη μητέρα του, την πεθερά του, να δούμε αν θα καταλάβη λέξι. Μίλησε του όμως σέρβικά και θα σ’ εννοήση λεπτομερέστατα. Βέβαια η σλαυομακεδονική διαφέρει κάπως από την σέρβική, αλλά είναι απλούστατα μια παραφυάδα της. ’Έπειτα οι Γραικομάνοι έχουν τα ίδια ήθη κι  έθιμα πού έχουμε κι  εμείς.

Πάρε παράδειγμα τη γιορτή του «Σάββα». Κάθε σλαυομακεδονική οικογένεια, μικρή η μεγάλη έχει τον προστάτη της Άγιο, συνήθως τον άγιο Σάββα, πού τον τιμά και τον γιορτάζει, όπως γιορτάζουν οι Χριστιανοί τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Τέτοιες οικογενειακές γιορτές έχουμε μόνο εμείς οι Σέρβοι. οι Βούλγαροι, όχι. και τέλος ορθόδοξοι Χριστιανοί Σλάβοι στην Μακεδονία είμαστε μόνον εμείς. οι Βούλγαροι είναι Σχισματικοί . . . .»

Και ο ξένος περιηγητής η συγγραφεύς, πού από δεύτερο η τρίτο χέρι συλλέγει τις πληροφορίες του και πού του λείπει το κλειδί—, η σλαυομακεδονική διάλεκτος—για να πή δυο λόγια και να συνεννοηθή μ’ εναν Σλαβομακεδόνα, θα πή η θα γράψη : 
«Σωστά ! οι Γραικομάνοι της Μακεδονίας είναι Σέρβοι».
 Υπάρχουν όμως μεταξύ των παρομοίων ερευνητών ενίοτε και οι δύσπιστοι Θωμάδες. 

Τέτοιος φαίνεται να ήταν ο βαλκανολόγος Βίκτωρ Μπεράρ επί Τουρκοκρατίας. Όταν επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Θεσσαλονίκη, ρώτησε τον Πρόξενο της Σερβίας στην ίδια πάλι για τον αριθμό των Σέρβων στη  μακεδονική πρωτεύουσα.

—Μα βέβαια του απάντησε, η Θεσσαλονίκη είναι σέρβική καθώς και η υπόλοιπη Μακεδονία. Έκτος όμως άπ΄ αυτό η Σερβία έχει ανάγκη από το λιμάνι της για ν΄ άναπνεύση. "Οταν όμως ο Μπεράρ ζήτησε ανάλογες πληροφορίες από άλλα αξιόπιστα πρόσωπα, πού από χρόνια κατοικούσαν στην Θεσσαλονίκη πληροφορήθηκε,
 ότι   ο σέρβικός πληθυσμός της ήταν : ο Πρόξενος, ο γραμματεύς του, δυο διερμηνείς και τρεις καβάζηδες και μερικοί περαστικοί έμποροι Σέρβοι.

§ 4. Ρωτήστε τέλος έναν Έλληνομακεδόνα για τούς Γραικομάνους.
 Θα σ’ απαντήση χωρίς ενδοιασμό: 
«Μην ονομάζεις, καημένε, έτσι τούς ομοφύλους και ομοδόξους συμπατριώτας μας. Είναι σλαυόφωνοι Έλληνες. Επειδή όμως η ελληνική γλώσσα είναι δύσκολη και πολύπλοκη και η ορθογραφία της ακόμη πιο πολύπλοκη, ξέμαθαν την μητρική τους γλώσσα κι  έμαθαν βουλγαρικά πού είναι μια γλώσσα απλή. Κατά βάθος όμως είναι Έλληνες. Γραικούς ονομάζουν τον εαυτό τους. Αν κάποιον άπ  αυτούς τον πης «Βούλγαρο», το παίρνει για μεγάλη προσβολή.

Κι  αν ο ξένος συνομιλητής είναι ελληνομαθής θα σου υπόδειξη ένα σωρό Έλληνες και Ευρωπαίους συγγραφείς, πού αποδεικνύουν τετραγωνικά, 
ότι   Σλάβοι στην Μακεδονία μόνον σαν επιδρομείς πέρασαν. ’
Άλλοι χάθηκαν, άλλοι αφομοιώθησαν με το ελληνικό περιβάλλον καθώς αρχίτερα οι Θράκες, οι  Ιλλυροί κι  ύστερώτερα οι  Αβάροι, οι Γότθοι, οι Ούνοι και τόσοι άλλοι, που υπολείμματά τους παρέμειναν με τα χρόνια στη  Μακεδονία.

Τώρα, ότι   θα ήταν δυνατό για πέντε-δέκα χιλιάδες ανθρώπους να ξεχάσουν την μητρική τους γλώσσα και να μάθουν μιαν άλλη πιο εύκολη, δεν αποκλείεται.
Ο Τσέχος καθηγητής της ιστορίας Δρ. Κ.’Ίρετσεκ αναφέρει, ότι μερικά εντελώς ελληνικά χωριά Πομάκων στην Ροδόπη ξέχασαν την μητρική τους γλώσσα και πήραν την βουλγαρική.

Αλλά εδώ πρόκειται για τουλάχιστον 200.000 ανθρώπους (*), κατά δε την επίσημο τουρκική στατιστική του 1905, για 627.741 άτομα. Πώς έτσι εύκολα μπορούν να ξεχάσουν την μητρική τους γλώσσα, όσο δύσκολη και αν είναι ;

Εγώ τουλάχιστον δυσκολεύομαι να το παραδεχθώ.

Β. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΣ.

 § 1. ’Ίσως κάποιος αναγνώστης μου, κάποιος λεπτολόγος αναγνώστης να μου πη κατόπιν των όσων ανέφερα στο προηγούμενο κεφάλαιο :

 — Καλά, είναι φυσικώς επόμενο Βούλγαροι, Σέρβοι κι  Έλληνες, πού επί τουρκοκρατίας έρχονται μετά τον μουσουλμανικό πληθυσμό στη  Μακεδονία και στη  Θράκη καθένα από τα τρία έθνη να διεκδική την πλειοψηφία των ομοεθνών των, —και φυσικώτερο καθένα άπ  αυτά να φέρη τα σχετικά επιχειρήματα, για την υποστήριξι της γνώμης του. Άλλα για να δούμε τί λέγει η επιστήμη, τί λέγει η στατιστική.

§ 2. Λοιπόν ας απαντήσουμε και σ΄ αυτά να λύσουμε την εύλογη απορία.

Για τη Νοτιοθράκη παρόμοιο ζήτημα ούτε εγεννηθηκε ούτε μπορούσε να γεννηθή μέχρι του 1912. Κανείς, απολύτως κανείς συγγραφεύς η περιηγητής των χρόνων εκείνων—εκτός, εννοείται μερικών σωβινιστικών Βουλγάρων,— δεν αμφισβήτησε, ότι   οι Ελληνες πνευματικώς και οικονομικώς υπερείχαν ολων των άλλων εθνοτήτων, αριθμητικώς δέ, ότι   μετά τους Μουσουλμάνους ερχότανε το ελληνικό στοιχείο. 

Προκειμένου περί της Βορειοθράκης η της Ανατολικής Ρουμελίας, το ζήτημα έχει αρκετά διαλευκανθή με το αρθρον 10 του περιφήμου Φιρμανίου του 1870 περί ίδρυσεως της Εξαρχίας και της εμμέσου αναγνωρίσεως των Βουλγάρων ως αυτοτελούς εθνότητος.

Πράγματι με το εν λόγω άρθρον οροθετική γραμμή μεταξύ της δίκαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εξαρχίας κι  επομένως η διαχωριστική γραμμή μεταξυ Ελληνισμού και Βουλγαρισμου, εκτός της παραλιακής ζώνης Άγχιάλου —Βάρνας—Καβάρνας η οποία παρέμεινε στη  δικαιοδοσία του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, παρέμειναν, ακόμα τα εδάφη που βρίσκονται εδώθε από την καμπήν του Εβρου δηλαδή 

η νοτιοδυτική πλευρά της Ανατολικής Ρουμελίας με κυριώτερα ερείσματα του Ελληνισμού την Περιστεράν (Pechtera), Ταταρ Παζαρτζίκι, Φιλιππούπολι, Στενίμαχο και Χάσκοβο.

Έν τούτοις μετά την υπογραφήν της Συνθήκης του Βερολίνου σ΄ αυτά τα εδάφη έχει προστεθή και η Ελληνικότατη επαρχία του Καβακλή, η οποία είχεν αποκοπεί από το Σαντζάκι της Άδριανουπόλεως και την ελληνική Μητρόπολι της Άδριανουπόλεως.

Εντεύθεν αυτής της οροθετικής γραμμής, στην Εξαρχία αναγνωρίσθηκε με το έν λόγω διάταγμα μόνον η ενορία της Παναγίας, στην Φιλιππούπολη, η οποία είχε καταληφθή πραξικοπηματικούς από τους Βουλγάρους ακόμα τον Δεκέμβριο του 1859.

 Είναι αλήθεια, ότι   την έκδοση αυτού του Φιρμανίου, ενώ οι Βουλγαροι την αντίκρυσαν με χαρά, αγαλίασι και τυμπανοκρουσίες, κι  εστειλαν χιλιάδες τηλεγραφημάτων στον τότε φιλοβουλγαρο Πρωθυπουργό της Τουρκίας, τον Άλή Πασσά και τον ίδιον τον Σουλτάνο, ο ελληνισμός και το Οικουμενικό Πατριαρχείο το δέχθηκαν με μεγάλη δυσφορία και αγανάκτησι. το Πατριαρχείο μάλιστα διαμαρτυρήθηκε εντονώτατα για την εκδοσί του.
Άν όμως θέλουμε να είμαστε εντελώς αντικειμενικοί, πρέπει να παραδεχθούμε, ότι   την ίδια οροθετική γραμμή, εξαιρέσει όμως της ενορίας της Παναγίας, στη  Φιλιππούπολη κατά το χρονικό διάστημα 1870—1872 παραδέχθηκε και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως τελευταίαν υποχώρησί του στις αξιώσεις των Βουλγάρων, για να μή διασπασθή η ενότητα της Όρθοδόξου Εκκλησίας. (Προσχέδιο του Πατριάρχου της Κων)πόλεως Γρηγορίου του ΣΤ΄). Ούτως η άλλως γεγονός αναμφισβήτητο είναι, ότι   το Φερμάνι της ίδρυσεως της Εξαρχίας, έστω και δυσμενές για τα συμφέροντα του Ελληνισμού, αποτελεί ένα ορόσημο στο διαχωρισμό των δικαιωμάτων των δυο Εθνοτήτων στη Μέση Βαλκανική.

Φυσικά όλοι οι κάτοικοι του νοτιοδυτικου χώρου της Ανατολικής Ρουμελίας (εδώθε της καμπής του "Εβρου) δεν ήσαν Έλληνες.

Ήσαν όμως δεδηλωμένοι Πατριαρχικοί ήτοι Γραικομάνοι.

§ 3. Απ’ όσα είπαμε πιο επάνω γίνεται φανερό, ότι  όλες οι συζητή σεις και δλος ο καυγάς μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων επί, Τουρκοκρατίας δεν ήταν ούτε για τη σύνθεσι του πληθυσμού της Νοτιοθράκης η της Άνατολικής Ρουμελίας, άλλ  αποκλειστικών σχεδόν για τη Μακεδονία.

Κι  επειδή έγινε λόγος για τη διαλεύκανσι του ζητήματος από απόψεως, στατιστικής, ας δουμε τι μάς λένε εν προκειμένω οι διάφοροι πού ασχολήθηκαν με την εθνολογική σύνθεσι του πληθυσμού της Μακεδονίας τ. ε. των τριών σαντζακίων Θεσσαλονίκης, Μοναστηριού και Σκοπιών.

Το κάνουμε μάλλον από ευσυνειδησία για να δη ο αναγνώστης μας, αν είναι δυνατόν να βγάλη ένα οπωσδήποτε συμπέρασμα, από την περίφημη αυτή στατιστική. Πρόκειται για τον Ελληνικό πληθυσμό της Μακεδονίας, μα θα μπορούσαμε να του σερβίρουμε αναλόγους πίνακες βουλγαρικής η σερβικής προελεύσεως η εμπνεύσεως. Σε οϊανδήποτε από τις τρεις κύριες χριστιανικές εθνότητες προσθέσουμε τον όγκο των Γραικομάνων, αμέσως θ’ αποκτήση την απόλυτο πλειοψηφία.

            Πηγαί......................Εθνικότης....Σύγγραμμά......................................Έτος.............Ελλην.

1      Emil de Laveleye.........(Belge)........La Péninsule des Balkans........................I885..........65.000

2     Richard von Mach....... (Allem.)......Das Machtbereich des Bulga            

.....................................................................rischen Exarchats in der Türkei.......1877...........95-005

3     Prince Teherkasky........(Russe).......Documents pour l’Etude de             

..............................................................la Bulgarie............................................ 1875..........124.250

4     D. M. Brancoff.............(Bulgare).....La Macédoine et sa Popula-                     

..............................................................tion Chrétienne.......................................1906........190.045

5    St. Vercontch...............(Serbe).........Esquisse topographique et
..............................................................etnographique de la Macedoine...............1889.......212.994

6    V. Kantceff..................(Bulgare)......La Macédoine Ethnographi-                    

.............................................................que et Statistique......................................1900......214.329

7     G. Weigand.................(Alleman).....Die Nationale Bestrebungen                   

..............................................................der Balkauvölker.....................................1898.......225 000

8      J. Ivanoff.....................(Bulgare)......La question Macédonienne.................... 1912.......267.862

9     G. Routier................... (Français).... La Macédoine et las Puissances..............1904.......322 000

10  G. Amadore Virgile.......(Italien)........ La question Rumeliote et la              

.............................................................. Politique Italiene......................................1908.......642.000

11.   V. Colocotronis...........(Grec)..........La Macédoine et l’Héllenisme.
.............................................................. (Oour 1012)............................................1919......572.718

12.   A. Chalkiopoulos.........(Grec)..........La Macédoine Statistique Ethnologique
...............................................................et les Villages de Salonique et Monastir....1910.......660 000

1)Πρβλ. Christo Christides: Le Camouflage Macédonien, Athènes 1943 

Λοιπόν ;

Αν ένας μελετητής θέλει μόνον επί τη βάσει συγγραμμάτων πού ειδικώς κατέγιναν με την Μακεδονία και την σύνθεσι του πληθυσμού της προ του 1915 να σχηματίση γνώμη και να βγάλη ενα συμπέρασμα, ποιόν αριθμό θα πάρη για σωστό μεταξύ 95.000 και 660.000 ;

Γ'. ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ.

 § 1 Από όσα εκθέσαμε στα προηγούμενα κεφάλαια γίνεται φανερό, ότι   Βούλγαροι και Σέρβοι διεκδικούσαν τούς Γραικομανούς ως ομοεθνείς των, στηριζόμενοι κυρίως η μάλλον αποκλειστικώς στη γλώσσα.

Κατά πόσον η γλώσσα είναι το κύριο γνώρισμα θα μιλήσουμε υστερώτερα.
 Εμείς οι Έλληνες διατεινόμεθα, ότι   οι Γραικομάνοι ήσαν Έλληνες στηριζόμενοι στην εθνική τους συνείδησι, μ΄ άλλα λόγια στη ψυχή τους.

 Άλλ’ ερωταται : Τι είναι τέλος πάντων και τι εννοεί η εθνολογία μ΄ αυτόν τον όρο; Θα μπορούσα να φέρω ένα σωρό γνώμες διαφόρων διαπρεπών ιστορικών και εθνολόγων. Προτιμώ εν τούτοις ν΄ αναφέρω τη γνώμη του μεγάλου φιλοσόφου και ιστορικού Γάλλου, του Έρνέστου Ρενάν.

Λοιπόν ο Ερνέστος Ρενάν σέ μια μονογραφία του με τον τίτλο 
«Τί εστί εθνότης» γράφει τα επόμενα :

«Αν εγώ χαίρουμαι, όταν ένα έθνος ευημερή και προοδεύει σαν να επρόκειτο για την ευημερία και την ευτυχία της οικογενείας μου, όταν πάσχω και υποφέρω όταν αυτό υποφέρη, και κυρίως όταν έχω τη σταθερή απόφαση τα παιδιά μου να τ΄ αναθρέψω και τα εκπαιδεύσω στις ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές παραδόσεις αυτού του έθνους και κανενός άλλου,— τελείωσε :
 Ανήκω ολόψυχα σ΄ αυτό το τελευταίο έθνος αδιάφορο σε ποια φυλή ανήκω, ποια γλώσσα μιλώ και ποιο θρήσκευμα πρεσβεύω».

§ 2. Τέτοιοι πράγματι υπήρξαν οι Γραικομάνοι της Μακεδονίας κατά τον μακεδονικόν αγώνα, αλλά και προ και κατόπιν άπ΄ αυτόν.  Έλληνες φανατικά αφοσιωμένοι στην ελληνική Ιδέα, τις ελληνικές.παραδόσεις, και στην Ελληνική Όρθόδοξη εκκλησία, αν και οι περισσότεροι απ’ αυτούς δέν ήξεραν ούτε «γρύ» ελληνικά.

Ο Γραικομάνος Μακεδόνας,
Καπετάν Κώτας.

Τέτοια λ χ. ήσαν ο καπετάν —Κόττας από τη σημερινή Κρυσταλλοπηγή, ο καπετάν Βαγγέλης από το Στρέμπερη, ο καπετάν Αποστόλης από τη Στρούμιτσα. 

'Όλοι αυτοί πολέμησαν εναντίον των Κομιτατζήδων με ακαταδάμαστο θάρρος προ του 1904.

 Δηλαδή προτού να μπουν τα πρώτα ελληνικά σώματα στη  Μακεδονία, και όταν αυτά έφθασαν ως στην Πρέσπα και βορειότερα, αυτοί με τα σώματά τους υπήρξαν οι καλλίτεροι και πιστότεροι σύμμαχοι και συμπαραστάτες τους.

§ 3. Αντιπροσωπευτικός τύπος αυτών των μακεδονομάχων οπλαρχηγών υπήρξεν ο θρυλικός Καπετάν Αποστολής από τη Στρούμνιτσα. Άς προσπαθήσουμε λοιπόν να τον σκιαγραφήσουμε οπωσδήποτε.

Ό καπετάν Αποστολής προτού αρχίσει ο Μακεδονικός αγών ήταν ένας φιλήσυχος και αξιαγάπητος άνθρωπος. 
’Έβλεπε τη δουλίτσα του στο μαγαζί του, στο χωράφι του και τ" αμπέλι του, και η ευχαρίστησί του ήταν το κυνήγι και κατάβραδα μετά τον εσπερινό να πηγαίνη στον Έλληνα παπά της ενορίας του κι  εκεί κοντά σ΄ ένα μπακάλικο πίνοντας ούζο η κρασί να συζητούν για τούς βίους των Αγίων η για την ερμηνεία του Αγαθαγγέλου, πότε ήτοι θα έλθη «το ξανθό γένος» να τούς ελευθερώση από τη σκλαβιά.

Και πότε στο «Μεγάλο Μοναστήρι» θα ξαναχτυπούσαν οι καμπάνες και θα εξακολουθήση η τελετουργία πού είχε διακοπή, όταν οι Τούρκοι πήραν την Πόλι.

’Έτσι πήγαιναν τα πράγματα, όταν μια μέρα ήλθαν οι Κομιτατζήδες.

 Ήλθαν στη  Στρούμνιτσα και τους εδήλωσαν, ότι θα τούς κάψουν και θα τούς ρημάξουν αν δεν προσχωρήσουν στην Εξαρχία, και δεν δώσουν τη σχετική δήλωσι στη  τουρκική κυβέρνησι.

Και τότε ο Καπετάν Αποστολής ξέχασε το αμπέλι και το χωράφι του, άλλαξε το κυνηγετικό του όπλο μ’ ένα γκρα και από Έλληνας και πατριαρχικούς Βουλγάρους, όλους άφοσιωμένα παλληκάρια στην πίστι των προγόνων των, εσχημάτισε το πρώτο ανταρτικό σώμα για ν’ αποκρουση τούς κομιτατζήδες και ν’ απόρριψη τα αιτήματά τους. ’
Έτσι κι  έγινε. Τούς απέκρουσαν παντού.

Ή λαϊκή μούσα αφιέρωσε στον Καπετάν Αποστόλη ένα χαρακτηριστικό τραγούδι, εννοείται στο σλαβομακεδονικό γλωσσικό ιδίωμα με το επόμενο περιεχόμενο (') :

 «Βγήκε η βάβω (ή γριά) να δη τί γίνεται έξω από το χωριό. Βλέπει δεξιά, βλέπει αριστερά και τι να δη!
Κομιτατζήδες περικύκλωσαν το χωριό.

Τρέχει στον καπετάν Αποστόλη.
 — Πού είσαι καπετάν Αποστόλη να δης τί γίνεται. το χωριό μας είναι κυκλωμένο από Κομιτατζήδες. — Μη φοβάσαι, βάβω, ειμ΄ εδώ με τα παλληκάρια μου.
—Πίσω, σκυλλιά, γιατί όλους θα σάς φάμε. Κείνοι τρομαγμένοι αποτραβιούνται και του ανοίγουν πλατεία τον δρόμο. Και ο καπετάν Άποστόλης πάει να σμίξει με τούς Ελληνας αντάρτας, με τα γενναία παλληκάρια. Πόσο τον χάρηκαν ! και τα βουλγαρικά σκυλιά έφυγαν ντροπιασμένα».

Επίσης είναι χαρακτηριστικές και πολύ μάλιστα του φρονήματος των Γραικομάνων απέναντι των Ελλήνων, των Βουλγάρων και Βλάχων συγκατοίκων των μερικές παροιμίες των. Διότι οι παροιμίες και τα λαϊκά τραγούδια είναι και μένουν η καθαρότερη της ψυχοσυνθέσεως κρυστάλλινη πηγή της λαογραφίας ενός λαού.  Ιδού μερικές.

α)  Άκο σακαch Γκρέσκοντ ντά τη πικάσσα, ντά μοι μίγνιch, πού θα πη :

αν θέλης ένας Γραικός να σ΄ εννοήση, κάνε του ένα νεύμα. Δηλαδή ο 'Έλλην είναι τόσο έξυπνος πού και μ΄ ενα νεύμα καταλαβαίνει τί θέλεις.

β) Άκό σακαch Βλάχουτ ντά ντι πικάσσα, ντά μου σφυριch, πού θα πη :

 αν θέλης ένας Βλάχος να σ’ εννοήση σφύριξε του. Δηλ. για τη νοημοσύνη ενός Βλάχου δεν άρκεϊ ένα απλό νεύμα, άλλα θα πρέπη το ίδιο πράγμα να του το πής κατ’ επανάληψιν και δυνατά (σφυριχτά) για να καταλάβη περί τίνος πρόκειται.

γ) Άκο σακαch Μπούλγκαρινουτ ντά τι πικάσσα, ντάρβο να γλαβάτα, πού θα πή :

 αν θέλης Βούλγαρος να σ’ εννοήση πάρε ένα ξύλο και χτύπα του στο κεφάλι. Δηλαδή ο Βούλγαρος είναι τόσο χοντροκέφαλος, πού μονάχα με το ξύλο στο κεφάλι μπορεί να σε καταλάβη.

§ 4. Ο Βούλγαρος συνάδελφός μου στην ελληνική βουλγαρική επιτροπή της Σόφιας, Κ. Ποπηλήεφ Στρουμνιτσιώτης ο ίδιος και γυιός εξαρχικού παππα στην ίδια πόλι, μού έλεγε για το γόητρο πού είχε στους Γραικομάνους η ελληνική γλώσσα με τη γλυκύτητά της εν σχέσει με τη βουλγαρική.

Ο πατέρας του είχε μια αδελφή πού τελείωσε το ελληνικό δημοτικό σχολείο της Στρούμνιτσας κι  ήταν φανατικιά Πατριαρχική.

Του κάκου ο πατέρας του προσπαθούσε να την κάνη εξαρχική.

§ 5. Κι  επανερχόμεθα στον Καπετάν 'Αποστόλη. Όταν η διαμάχη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων βρισκότανε στο οξύτατο σημείο, ο Στρουμνιτσιώτης οπλαρχηγός αποφάσισε ν΄ανατινάξη στον αέρα τη βουλγαρική Μητρόπολι, αυτό το «γνεζντό=σφηκοφωλέα» καθώς έλεγε άπ΄ όπου εκπορεύονταν όλα τα δεινά των Στρουμνιτσιωτών.

Ενθύμιον Στρώμνιστσας 1903

Κι έπρεπε,—καθώς με πληροφόρησε ένας προέχων Στρουμνιτσιώτης, πού τώρα διαμένει στη  Θεσσαλονίκη—να μεταχειρισθούν οι Δημογέροντες όλη τους την ευγλωττία και ο Έλλην Μητροπολίτης να τον εξορκίση «στα πεθαμένα του», για να τον αποτρέψουν άπ’ αυτήν την πράξι.

Αυτοί υπήρξαν οι Θρακομακεδόνες Γραικομάνοι τους οποίους εμείς οι Έλληνες πολύ δικαίως τούς ονομάζουμε «Σλαβοφώνους Έλληνας». 
Αλήθεια τι θα μπορούσε ένας καθαρόαιμος Έλλην να σκεφθή η να πράξη για τη πατρίδα του περισσότερο από έναν σλαβομακεδόνα;

Δ'. Η ΓΛΩΣΣΑ ΩΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΘΝΟΤΗΤΟΣ.

 § 1. Από όσα αναφέραμε στο προηγούμενο κεφάλαιο καταφαίνεται ότι   το κυριώτερο επιχείρημα, το δυνατότερο «ατού» τόσο των Βουλγάρων, όσο και των Σέρβων για την εθνικότητα των σλαυοφώνων Μακεδόνων είναι η μητρική τους γλώσσα, πού οι μέν Βούλγαροι την θέλουν παραφυάδα της βουλγαρικής, οι δε Σέρβοι της σερβικής.

Άλλ΄ άραγε είναι η γλώσσα το κύριο, το βασικό γνώρισμα πού μπορεί να χαρακτηρίση την εθνικότητα ενός ατόμου η μιας ομάδος ατόμων, η μήπως είναι η ψυχή και η συνείδησις καθώς διατεινόμεθα εμείς ;

Βέβαια δεν μπορούμε ν΄ αρνηθούμε, ότι   η γλώσσα είναι το κατεξοχήν μέσον για να εξωτερίκευση ένας πολιτισμένος άνθρωπος τον εσωτερικό του, τον ψυχικό και πνευματικό του κόσμο. ’Ακούς δυο άνθρώπους να συζητούν αγγλικά και η πρώτη σου εντύπωσι είναι, ότι   εχεις να κάνης με "Αγγλους ενώ μπορεί νάναι Έλληνες η Γάλλοι.

Αλλά η γλώσσα είναι η επιφάνεια, καθώς το ετονίσαμε κατ’ επανάληψιν, δεν είναι το βάθος. Είναι ο φάκελλος, δεν είναι η εσώκλειστη επιστολή.

Είναι το φόρεμα, δεν είναι το το σώμα.

Είναι η φλούδα του καρπού, δεν είναι η ψύχα του και πολύ λιγώτερο ο σπόρος, πού σαν πέση στη  γη θα βγάλη τα φιντάνια πού θα το διαιωνίσουν.

§ 2. Η γλώσσα λοιπόν δεν είναι το κύριο γνώρισμα της Έθνότητος. 
Και αυτός ο γνωστός βουλγαρόφιλος γερμανός συγγραφεύς Βάϊγκαν  στο έργο του «Ethnologie von Makedonien» =«Έθνολογία της Μακεδονίας» (1924 —σελ. 1—2) αναγνωρίζει, ότι   η Επιστήμη δεν πρέπει να ικανοποιείται με την άποψι της Πολιτικής ότι   η μητρική γλώσσα, ενός ατόμου καθορίζει την εθνικότητά του.

 «Ή γλώσσα, λέγει, είναι κάτι εξωτερικό και μεταβλητό και δεν πρέπει μόνον αυτή να λαμβάνεται ως κρίσις για τον καθορισμό της εθνότητος, άλλα οι πνευματικές και σωματικές ιδιότητες, τα ήθη και τα λαϊκά έθιμα».

 Μόνο πού ο Βάϊγκαν ξεχνά, — ισως διότι δεν του συμφέρει—ν΄ άναφέρη το κυριώτερο :
 την εθνική συνείδησι του ατόμου.

Ότι δε η γλώσσα δεν είναι το κύριο γνώρισμα της εθνικότητος έχουμε χτυπητά παραδείγματα μπρος στα μάτια μας.

Άγγλοι και Βόρειοι Αμερικανοί μιλούν αγγλικά και όμως αποτελούν δύο εντελώς χωριστά  Έθνη.

Το ίδιο 'Ισπανοί και Βραζιλιανοί, Πορτογάλλοι και Αργεντινοί.

Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει στην Ελβετία. Εκεί κατά κανόνα οι κάτοικοί της έχουν τρεις μητρικές γλώσσες : τη γερμανική, την γαλλική και την ιταλική.

Και όμως αποτελούν ένα ενιαίο και αδιάσπαστο έθνος. Κάτι περισσότερο : Όταν ο Μουσολίνι με τα ιμπεριαλιστικά του όνειρα θέλησε ν΄ αποσπάση από την  

'Ελβετία το ιταλόφωνο καντόνι του Τεσσίν, πρώτοι οι ομόγλωσσοι του Τεσσινιώτες πήραν τα όπλα για να υπερασπισθούν το πατρικό τους, το ελβετικό έδαφος και την ακεραιότητά του. Δεν είναι λοιπόν η γλώσσα πού καθορίζει την Εθνικότητα ενός ανθρώπου και ματαιοπονούν Σέρβοι και Βούλγαροι ν΄ αποδείξουν το αντίθετο (‘).

Όσον αφορά το φρόνημα και την Εθνική συνείδησι των σλαυοφώνων Μακεδόνων, το ζήτημα, νομίζομεν, εξαντλείται με όσα αναφέραμε στα προηγούμενα κεφάλαια.

§ 2. Κατά τα τελευταία χρόνια τόσον η Ελληνοτουρκική Επιτροπή Μεταναστεύσεως όσο και η Ελληνοβουλγαρική εφάρμοσαν στη  πράξι οσα έχουμε προαναφέρει. Δηλαδή σαν κύριο κριτήριο της εθνότητας μερικών χωρών έλαβαν την εθνική συνείδησι και όχι τη γλώσσα. Η  πρώτη Έπιτροπή τόκαμε για τούς τουρκοφώνους Έλληνας της Καισαρίας.

Αυτοί μολονότι είχαν τονισμένη ελληνική συνείδησι δεν ήξεραν «γρυ» ελληνικά, σε τρόπο ώστε και η ιερουργία στις εκκλησίες τους, να γίνεται (κατόπιν διαταγής του Πατριαρχείου εννοείται) στη  τουρκική γλώσσα, ενώ η Έλληνοβουλγαρική Μικτή Επιτροπή εκούσιας Μεταναστεύσεως, πήρε ανάλογη απόφασι για δυο χωριά το Στάρτσεβο και τη Μανδρίτσα. ’Απ’ αυτά το πρώτο ήταν βουλγορόφωνο καθολοκληρίαν, ενώ το δεύτερο ήταν επίσης καθολοκληρίαν Αλβανόφωνο.

Ζήτησαν και τα δυο χωριά να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα. Ο βούλγαρος αντιπρόσωπος έφερε ένα σωρό αντιρρήσεις, άλλα δεν έπιασαν τόπο και η μετανάστευσις των δυο χωριών στο τέλος επετράπηκε.

Τσέτα του Κώτσο Λιότατα -Кочо Георгиев Лютов

Ε'. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ

 ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΩΝ

 ΚΑΙ Τ΄ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ.

 § 1. 'Ως την Ανοιξι (Μάρτη) του 1903 η Έσωτ. Μακεδονική 'Επαναστατική  Οργάνωσις (I.M.R.O) και η Επαρχία προσπάθησαν μόνο με την έντονη προπαγάνδα και τ΄ άφθονα υλικά μέσα, πάντως όμως με ειρηνικά μέσα προσπάθησαν να μεταπείσουν τούς Γραικομάνους ν΄αποσπασθούν από το Πατριαρχείο και να δηλώσουν, ότι   προσχωρούν στην Εξαρχία.

Στη  Θράκη (περιοχήν του Μπουνάρ-Χισάρ νομού ’Ανδριανουπόλεως) η τακτική αυτή είχε μερικές επιτυχίες, άλλα στη  Μακεδονία οι επιτυχίες της ήσαν ελάχιστες.

 Αλλά και οι Κομιτατζήδες της εξωτερικής Μακεδονικής Έπαναστατικής Όργανώσεως (V.M.R Ο.) ( ) μεταχειρίσθηκαν βίαια μέσα μονάχα σε σπάνιες περιπτώσεις, όταν ιό χρήμα, η προπαγάνδα και οι διάφορες απειλές δεν έπιαναν τόπο.

Η τσέτα του Μπορίς Σαράφωφ στο Μελένικο.

§ 2. την άνοιξη του 1903 ο Μπόρις Σαράφωφ συναρχηγός της Εξωτερικής Επαναστατικής Όργανώσεως ήλθε από τη Σόφια στη  Μακεδονία.
 Σ΄ ενα εξαρχικό χωριό της Καστοριάς το «Κιμεληντί» προσκάλεσε τούς οπλαρχηγούς και των δυο Όργανώσεων σέ συσκεψι. Τούς εδήλωσε ότι   η ιδέα της αυτονομήσεως της Μακεδονίας είχεν ωριμάσει καλά πλέον στ’  Ανακτοβούλια της Ευρώπης.  Ότι κατά πάσαν πιθανότητα θα γινότανε δημοψήφισμα μεταξύ του πληθυσμού της.

Ότι για να φανή ποια από τις τρεις χριστιανικές εθνότητες : Βουλγάρων, Ελλήνων και Σέρβων θα είχε τα πρωτεία η όπως εδήλωσε την «ηγεμονία» στη  διοίκησι του νέου Κράτους, και προτού διενεργηθή το δημοψήφισμα θα επρεπε με κάθε τρόπο, ακόμη «διά πυρός και σιδήρου» να πειθαναγκασθουν οι Πατριαρχικοί Σλαβόφωνοι ν΄ άποκηρυξουν το Πατριαρχείο και να γίνουν και να δηλώσουν επισήμως ότι   προσχωρουν στην Εξαρχία.

«Διότι πρόσθεσε μόνον οι Έξαρχικοι θεωρουνται ως πραγματικοί Βούλγαροι. Αλλιώς, είπε, η Μακεδονία κινδυνεύει να πετάξη από τα χέρια μας».

Σ΄ αυτές τις προτάσεις του Μπορίς Σαράφωφ μόνο δύο οπλαρχηγοί της Εσωτερικής Όργανώσεως εφεραν αντιρρήσεις άλλα κι  αυτοί στο τέλος υποχώρησαν και από τότε άρχισε ο τρομακτικός διωγμός των Πατριαρχικών Σλαβομακεδόνων, των Έλληνομακεδόνων και των ελληνιζόντων Κουτσοβλάχων, πού φυσικά τούς υποστήριζαν.

§ 3. Ποιό το αποτέλεσμα αυτού του διωγμού ;

Ακριβώς το αντίθετο από εκείνο πού περίμεναν οι Κομιτατζήδες. 
Με τα βίαια μέτρα και την τρομοκρατία πού μεταχειρίσθηκαν έσπρωξαν με τα δυό τους χέρια τούς Γραικομάνους στην αγκαλιά του Ελληνισμού. Αυτό ήταν το άποτέλεσμα! Άλλα καλλίτερα ας δώσουμε τον λόγο σ΄ εναν από τούς παθόντας.

Πρόκειται για τον Μπάρμπα-Σίμο, ιδιοκτήτη και διευθυντή του μεγάλου ξενοδοχείου της Φλώρινας το «Διεθνές». ’Ίσως ζή σήμερ’ ακόμα. 
Είναι δίγλωσσος, μιλεί με την ίδια ευχέρεια τα ελληνικά και τα σλαβομακεδονικά, καθώς άλλωστε όλοι οι Φλωρηνιώτες, αδιάφορο αν η καταγωγή τους είναι ελληνική η σλαβομακεδονική.

«Κατά τον μακεδονικό αγώνα, μου διηγήθηκε ο Μπάρμπα-Σίμος, ζουσαμε στο Άρμενοχώρι. Επειδή το χωριό μας είναι κοντά στη  Φλώρινα δεν υποφέραμε και τόσο από τα τουρκικά αποσπάσματα.  Όλο το χωριό, καμμιά εκατό πενήντα σπίτια είμασταν Πατριαρχικοί. στην εκκλησιά μας είχαμε Έλληνα παππά. Η λειτουργία στην ελληνική γλώσσα. Το ίδιο και στο σχολεΐο μας. Δάσκαλο και παππά τούς πληρώναμεν εμείς.

Οι Έξαρχικοί μας ειδοποίησαν κατ’ επανάληψιν να γίνουμε δικοί τους.

Θα μάς έστελναν παππά και δάσκαλο, πού θα τούς πλήρωνε η Εξαρχία.

 Άλλα θα συντηρούσαν και τα πτωχόπαιδα του χωρίου. Άν τυχόν δυσκολευόμασταν κάποτε να πληρώσουμε τούς φόρους, και σ’ αυτό θα μάς βοηθούσε η Εξαρχία.

Δεν δεχθήκαμε.

Εμείναμε Πατριαρχικοί. Ένα πρωΐ όμως οι Κομιτατζήδες περικύκλωσαν το χωριό μας. Αύτοι δεν ήλθαν να διαπραγματευθούν.

 Μάς απείλησαν ότι   θα μάς έκαιγαν και θα μάς έσφαζαν, αν δεν υπογράφαμε ευθύς αμέσως δήλωσι, ότι   γινόμαστε εξαρχικοί.

Ο θειος μου, πού ήταν επίτροπος της Εκκλησίας τούς έδωσε εκ μέρους όλου του χωριού την απάντηση : «Πατριαρχικοί, τούς είπε, γεννηθήκαμε, πατριαρχικοί και θα πεθάνουμε». Τον άρπαξαν, τον έφεραν στην πλατεία του χωριού και τον έσφαξαν σαν πρόβατο.

Οι άλλοι τι να κάνουν ; υπόγραψαν.

Μόλις όμως πέρασε ο κίνδυνος από τραβήξαμε τη δήλωση μας και μείναμε σαν πρώτα Πατριαρχικοί».

Και ο συνομιλητής μου εξακολούθησε : «Όταν ο μακαρίτης πατέρας μου πλησίαζε να πεθάνη προσκάλεσε γύρω στο κρεββάτι του όλους τούς γυιους, θυγατέρες, γαμπρούς κι’ εγγόνια και μας είπε :

«Σας αφίνω την κατάρα σε σας, στα παιδιά και στα παιδιά των παιδιών σας, αν γίνεται εξαρχικοί • Προκοπή να μη δήτε».

’Έτσι όλη η οικογένεια εξελληνίσθηκε τελείως.

Έγώ ο ίδιος θα δυσκολευόμουνα να πιστέψω πώς ειχα να κάμω μ΄ εναν Γραικομάνο, εναν φανατικό Ελληνα, αν δεν μου τόλεγε ο ΐδιος.

Κάποτε στα 1923 η 1924 Βούλγαροι κομιτατζήδες πού πέρασαν τα σύνορα—ποιος θα τούς εμπόδιζε αφού τα βορεινά μας σύνορα είναι ορθάνοιχτα σέ κάθε κακοποιό—κι’ ερριψαν δυο βόμβες στο κτήμα του Μπάρμπα Σιμο.

Αρκετές υλικές ζημίες, ευτυχώς χωρις ανθρώπινα θύματα
. Άλλα ο Μπάρμπα-Σιμος, τα δυο αδέρφια του, άλλοι τόσοι γαμπροί και νύφες, παιδιά κι’ εγγόνια δεν τρομοκρατήθηκαν. 
Έμειναν Έλληνες και μάλιστα φανατικοί Έλληνες. 
Γενικώς αυτό ήταν το αποτέλεσμα των βιαίων μέτρων της τρομοκρατίας, της πυρπολήσεως ολόκληρου του χωριού και των σφαγών. Καθώς είπα και προηγουμένως οι Βούλγαροι κομιτατζήδες έσπρωξαν τούς Γραικομάνους με τα δυό τους χέρια στην αγκαλιά του Ελληνισμού.

§ 4. Στην ζωή των ατόμων και συχνά των μαζών παρατηρείται ενα παράξενο φαινόμενο : τραγικές περιπτώσεις πού έχουν και την κομική τους πλευρά.

Κατι ανάλογο συνέβη μ΄ ενα χωριό της ορεινής Θεσσαλονίκης επί Τουρκοκρατίας. ο Χιλμή Πασσας Γενικός Διοικητής των σαντζακίων Θεσσαλονίκης, Μοναστηριού και Σκοπίων στα 1905 αποφάσισε να καταρτίση επίσημη στατιστική αυτών των τριών νομών.

Στις πόλεις και τα μεγαλύτερα κέντρα γι΄ αυτόν τον σκοπό διορίσθησαν αντιγραφείς. Άλλα για τα χωριά έπρεπε οι προύχοντες των και ο παππάς να πάνε στη πλησιέστερη πόλι και να δηλώσουν μεταξύ άλλων και την εθνότητα των συγχωρικών των.

’Έτσι και οι προύχοντες του εν λόγω χωριού πήγαν στην Θεσσαλονίκη και δήλωσαν ότι   ολόκληρος ο πληθυσμός ήταν εξ αρχής και ως τώρα Πατριαρχικοί.

Άλλα λίγες μέρες θστερώτερα πήγαν στο χωριό τους κομιτατζήδες και τούς απείλησαν ότι   θα τούς κάψουν και θα τούς ρημάξουν, αν δεν πάνε αμέσως να δηλώσουν ότι   προσχωρούν στην Εξαρχία.

Πήγαν λοιπόν οι ίδιοι προύχοντες στη Θεσσαλονίκη και δήλωσαν, ότι   έγινε λάθος και ότι   είναι εξαρχικοί.

Την εποχήν όμως εκείνη δρούσαν στη μεσαία και νότια Μακεδονία ελληνικά αντάρτικα σώματα καλά οργανωμένα.

Έπισκέφθηκαν το χωριό και πειθανάγκασαν τούς προύχοντας του να πάνε στη Θεσσαλονίκη και να δηλώσουν, ότι   είναι Πατριαρχικοί.

Έτσι κι  έγινε. Όταν το πληροφορήθηκαν οι κομιτατζήδες εξεμάνησαν.

Τούς απείλησαν, ότι   θα κάψουν το χωριό τους, αν δεν πάνε αμέσως να δηλώσουν, ότι   είναι έξαρχικοί. Και για ν΄ αποδείξουν, ότι   δεν χωρατεύουν έκαψαν μερικά σπίτια των φανατικωτέρων Πατριαρχικών.

Ξαναπηγαίνουν πάλι οι ταλαίπωροι άνθρωποι.

Οταν ο Χιλμή Πασσάς πληροφορήθηκε τον ερχομό τους, ζήτησε να παρουσιαστούν μπροστά του :

—Τι εισθε τέλος πάντων τούς είπε οργισμένος.

Είσθε Έλληνες, είσθε Βούλγαροι, είσθε Πατριαρχικοί η Έξαρχικοί ;

Τί καμώματα είναι αυτά τα δικά σας.

Και οι προύχοντες μ’ ενα στόμα απάντησαν :

—Δεν είμαστε, Πασσά μου, ούτε Έλληνες, ούτε Βούλγαροι, ούτε Πατριαρχικοί, ούτε Έξαρχικοί .... Είμαστε Άτσίγγανοι !

Τό κωμικοτραγικό αυτό επεισόδιο μου το διηγήθηκε ο γέρο-Τάτης, προύχων της Θεσσαλονίκης, πού την εποχήν εκείνην ήταν άζάς (δηλ. νομαρχιακός σύμβουλος) και αντιπρόσωπος της ελληνικής κοινότητος της επαρχίας της Θεσσαλονίκης στο εν λόγφ Συμβούλιο.

Οι καημένοι οι Γραικομάνοι κυριολεκτικούς δεν ήξεραν «ποιόν Θεό να προσκυνήσουν».

Άς μη τούς κατακρίνουμε τούς δυστυχείς !

Ε'. ΕΠΙΛΟΓΟΣ.

 § 1. Στην εισαγωγή της παρούσης μας μελέτης αναφέραμε, ότι   αυτή εκτός της ιστορικής, λαογραφικής, εθνολογικής και πολιτικοκοινωνικής της σημασίας δεν χάνει και το ενδιαφέρον, πού πάντοτε προκαλεί η ενημερότης και η σημεσινή θέσις του ζητήματος.

Και πράγματι.
 Άν για μας τούς Έλληνες το θρακομακεδονικό και ιδίως το μακεδονικό ζήτημα θεωρούνται οριστικώς και τελεσιδίκως λυμένα δεν έχουν την ίδιαν αντίληψι οι βόρειοι γείτονες και κυρίως οι Βούλγαροι.

Γι αυτούς το μακεδονικό ζήτημα εκκρεμεί και περιμένει τη λύση του. 

Βέβαια κι’ εμείς οι Έλληνες δεν θα λησμονήσουμε ούτε ποτέ είναι δυνατόν να διαγράψουμε τις εδαφικές μας αξιώσεις
 εις την Βόρειο Ηπειρο,
τις περιοχές Μοναστηριού 
Γευγελή και 
Στρούμνητσας 
και έναντι της Βουλγαρίας αξιώσεις μας 
αν όχι για ολόκληρη την Ανατολική Ρωμυλία
 πάντως όμως για το νοτιοδυτικό της τμήμα

δηλ. το τμήμα εδόθε από την καμπήν του Έβρου με ερείσματα την

Περιστερά, 
το Παζαρτζίκι, 
την Φιλιππουπολι, 
το Στενίμαχο και 
το Χάσκοβο

Αυτό το τμήμα δυόμισυ χιλιάδες χρόνια εθνολογικώς το κατείχε ο ελληνισμός
 κι΄ αν στα 1906 ξερριζώθηκε, 
ξερριζώθηκε εγκληματικώς και εν καιρώ ειρήνης,
 το δε έγκλημα γεννά μόνο υποχρεώσεις και ουδέποτε δικαιώματα.

Άλλα το καθαυτό μακεδονικό ζήτημα καθώς διαμορφώθηκε μετά την Συνθήκην του Βουκουριστίου (1913) πολιτικώς, εθνολογικώς και λογικώς, αν κρίνεται ρεαλιστικά η νεοδημιουργηθεισα κατάστασις πρέπει να θεωρηθή πλέον λελυμένο.

§ 2. Άλλα Βούλγαροι και Βουλγαρομακεδόνες εξακολουθούν να τα θεωρούν, ότι   εκκρεμούν, και προτείνουν διάφορες λύσεις μεταξύ των οποίων η κυριώτερη είναι η ενωσις των τριών τμημάτων,— ο Έμβέρ Χότζας εδήλωσε, οτι δέχεται και την παραχώρησιν του αλβανικού τμήματος της Μακεδονίας ήτοι του τμήματος Μοράβας -’Ιβάν—και η αυτονόμησι της Μακεδονίας.

Τότε διατείνονται οι παλαιοί νεκροθάφτες και σημερινοί υπέρμαχοι της αυτονομήσεως της πολυπαθούς αυτής χώρας, άλλα τότε μόνον η τελευταία αυτή, θα γίνη ενας μεσότοιχος «ή Ελβετία των Βαλκανίων» και μια διάμεση όασις, πού θα καταργήση κάθε εχθροπάθεια και ανταγωνισμό Σέρβων, Ελλήνων και Βουλγάρων και τέλος μ΄ αυτόν τον τρόπο θα σβύση μια εστία αναφλέξεως πυρκαϊάς πού θα είναι δυνατόν να επεκταθή στην Ευρώπη και στον κόσμον ολόκληρον.

Το σχέδιο της αυτονομήσεως της Μακεδονίας είναι αρκετά παλιό. Χρονολογείται, καθώς εξηγήσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, από τα 1893 οπόταν στη  Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε η Βουλγαρομακεδονική εσωτερική Επαναστατική Οργάνωση (I.M.R.O) με σύνθημά της «ή Μακεδονία στους Μακεδόνας».

Άλλα με την παταγώδη αποτυχία της επαναστάσεως του «Ήλίν—Ντέν» (1903)  την ανακήρυξι του Νεοτουρκικού Συντάγματος, του «Χουριέτ» (1908) και τέλος με την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, (1913) γενικώς εθεωρήθη, ότι το περίφημο μακεδονικό ζήτημα έληξε μια για πάντα.

‘Η εκ νεκρών ανάστασίς του χρονολογείται από του 1943—1944 ήτοι μετά το τέλος του Β\ Παγκοσμίου Πολέμου και το έθεσε επί τάπητος η Μόσχα.

Τότε ακριβώς συνήλθε στο Πετρίτσι της Μακεδονίας βουλγαροκρατουμενης ενα κομμουνιστικό συνέδριο υπό την προεδρείαν ενός αντιπροσώπου του Στάλιν, στο οποΐον έλαβον μέρος ο Τίτο, ο Δημητρώφ, ο Έμβέρ Χότζας και ο Ζαχαριάδης.

Ο Έμβέρ Χότζας προς το κοινόν καλόν του Κομμουνισμού δέχθηκε κι  αυτός να παραιτηθή του τμήματος Ιβάν Μοράβας της Μακεδονίας, για να σχηματισθή το ονειρευόμενο από τα Σοβιέτ «Αυτόνομο Μακεδονικόν Ομοσπονδιακόν Κράτος», στο οποΐον θα εισήρχοντο η ελληνική Μακεδονία του Αιγαίου, η Σέρβική η ή «Μακεδονία του Βαρδαρίου», η βουλγαρική η ή «Μακεδονία του Περίν» και τέλος η "Αλβανική ήτοι το τμήμα «Μοράβας -Ιβάν».

Τι απέγινε αυτό το μεγαλειώδες σχέδιο της Κομινφόρμ, πού αν πραγματοποιούντανε, -θα επέτρεπε στη Ρωσία να κατέλθη στα «ζεστά νερά του Αιγαίου» και η διαθήκη του Μεγάλου Πέτρου θα έπαιρνε «οστά και σάρκα» είναι γνωστό.

Προσέκρουσε σ΄ έναν σκόπελο.
Ο σκόπελος ήταν η αντίθεσι Τίτο—Δημητρώφ.

Καλά, ελεγε ο καθένας των.

Η νεότευκτη Μακεδονία θα είναι αυτόνομη. Σύμφωνοι. Άλλα ποιος θα έχη την πρώτη και τελευταία λέξι στη  διοίκησί της;

 ο Τίτο την ζητούσε για τη Γιουγκοσλαβία, ο Δημητρώφ για τη Βουλγαρία.

Άπετάθησαν στον Στάλιν. Αυτός στην αρχή προτίμησε τον Τίτο.

Ηη Βουλγαρία θ΄ αποζημιώτανε με τη κατάληψι της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. Άλλ΄ όταν αυτή η λύσις με τη νίκη των ελληνικών όπλων έπεσε στη  θάλασσα, ο Στάλιν αλλαξε γνώμη και ευνόησε τον Δημητρώφ.

Και τότε επήλθε το κυριώτερο ρήγμα Μόσχας—Βελιγραδιού.
Ο βράχος μπρος στον οποίον το κύμα της εκ νεκρών αναστάσεως της Ηνωμένης Μακεδονίας εγινε αφρός εφήμερος, υπήρξε η νίκη του Ελληνισμού κατά του Κομμουνισμού στο Βίτσι και στο Γράμμο.

§ 3. Η Γιουγκοσλαυική Κυβέρνησις σταμάτησε πλέον, ας ελπίσουμε οριστικώς, το τροπάρι της  Ενώσεως και της αυτονομήσεως της Μακεδονίας.

 Όταν προ τριών τεσσάρων ετών η Αμερική επέμεινε να βρεθή έδαφος συνεννοήσεως Ελλάδος—Γιουγκοσλαβίας, ο Τίτο ζήτησε να τεθούν οι Σλάβομακεδόνες της Μακεδονίας υπό την προστασίαν του.

Η τότε Ελληνική Κυβέρνησις Πλαστήρα—Βενιζέλου απέρριψε κάθε συζήτησι επί του προκειμένου με την αιτιολογίαν, ότι   τέτοιοι Σλαβομακεδόνες, δηλαδή Γραικομάνοι, δεν υπάρχουν πλέον και όσοι έμειναν πού αποτελούν το 1.33% του όλου πληθυσμού, είναι και το απέδειξαν ότι   είναι σλαβόφωνοι 'Έλληνες.

Εξάλλου ως προπέρυσι εκδίδονταν στα Σκόπια μια εφημερίδα με τον τίτλο «Έγκέϊσκα Μακεντόνια» ήτοι η «Μακεδονία του Αιγαίου» με το ίδιο πρόγραμμα (ή ελληνική και η γιουγκοσλαβική Μακεδονία ν΄ άποτελέσουν ένα ενιαίο ομοσπονδιακό κράτος της Γιουγκοσλαβίας).

Τώρα κι  αυτή η εφημερίδα έπαυσε να εκδίδεται.

Ώστε με τη Γιουγκοσλαβία, σ’ αυτό τουλάχιστον το ζήτημα, δεν έχουμε πλέον καμμία αντιδικία η διαφορά.

§ 4. Άλλα δεν συμβαίνει το ίδιο και με τούς Βουλγάρους και Βουλγαρομακεδόνες, είτε αυτοί βρίσκονται εντός του σιδηρού παραπετάσματος είτε εκτός αυτού στην Αγγλία, στην Αμερική η την Αυστραλία. Άλλ΄ εδώ ας μάς επιτραπή μια παρέμβασις για την πολιτική των Βουλγαρικών Κυβερνήσεων από το 1913 κι  ως σήμερα, δηλαδή ως στα 1955.

Αι βουλγαρικαι Κυβερνήσεις όλες ανεξαιρέτως και όλο αυτό το διάστημα είχαν δυο συνθήματα η για να κυριολεκτήσουμε δυο προσωπεία, δυο επιδιώξεις :

Όταν στον πολιτικό ορίζοντα φαινόταν, ότι   θα επικρατήσουν οι Αξωνικές Δυνάμεις με τη Γερμανία επί κεφαλής, το σύνθημα της αυτονομήσεως της Μακεδονίας πάθαινε ολική έκλειψι και η Βουλγαρία ζητούσε να ενσωματωθή όχι μονάχα ολόκληρη η Μακεδονία άλλα και το τμήμα της Νίσσας—

Πιρότ της παλαιάς Σερβίας.

 'Όταν πάλι η ζυγαριά έκλινε προς την αντίθετη παράταξι μ’ επικεφαλής την Αγγλία και την Αμερική, τότε η πολιτική κα! το σύνθημα της εξωτερικής Βουλγαρικής Όργανώσεως η των Βαρχοβιστών «Ή Μακεδονία στη  Βουλγαρία», πάθαινε ολοκληρωτική βουβασιά και οι Βουλγαροι δέν ζητούσαν άλλο παρά την αυτονόμηση της Μακεδονίας.

Αυτό ζητούν και τώρα οι αντικομμουνισταί πού βρίσκονται εξω από το Σιδηρουν Παραπέτασμα.

§ 5. Άλλ’ ας ιδούμε χωρίς πάθος και προκατάληψι, αν σήμερα, καθώς εξελίχθησαν τα πράγματα, είναι δυνατή η συγκόλλησι των τριών τμημάτων της Μακεδονίας και η άνακήρυξι μιας ενιαίας, αυτόνομης και ανεξάρτητης Μακεδονίας.

Και προ των βαλκανικών πολέμων στα τρία βιλαέτια της Μακεδονίας, καθώς και στο βιλαέτι της Άνδριανουπόλεως, μετά τούς Μουσουλμάνους αριθμητικώς υπερείχαν και των Βουλγάρων και των Σέρβων οι Έλληνες.

Γι αυτό έχουμε αδιάσειστα πειστήρια, αλλά το μαρτυρεί κι  αυτή η επίσημη στατιστική του πληθυσμού της Μακεδονίας του 1905, πού είχε καταρτισθή επί Χιλμή Πασσά με την συμπραξιν ξένων αξιωματικών της Χωροφυλακής ήτοι Ρώσων, Άγγλων, Γάλλων και Ιταλών ) (για την πνευματική και οικονομική υπεροχή του Ελληνισμού επί Τουρκοκρατίας καμμιά άμφισβήτηση ούτε χώρεσε, ούτε είναι δυνατό να χωρέση) έχουμε ενα αδιάσειστο πειστήριο.

Είναι η συμφωνία Ελλήνων και Βουλγάρων για την ανάδειξι βουλευτών στο πρώτο Κοινοβούλιο μετά την νίκην των Νεοτουρκων και άνακήρυξι του Τουρκικού Συντάγματος στα 1918 του «Χουριέτ». Αυτή ύπεγράφη επισήμως στη  Θεσσαλονίκη μεταξύ των ενδιαφερομένων άρχάς του 1912.

Βάσει λοιπόν αυτής της συμφωνίας και του πρωτοκόλλου της Θεσσαλονίκης στα τέσσαρα βιλαέτια της Ευρωπαϊκής Τουρκίας ήτοι Θεσσαλονίκης, Μοναστηριού, Σκοπίων και Άνδριανουπόλεως, 
οι Έλληνες θα έστελναν καθώς κι  εστειλαν 18 (δεκαοκτώ) βουλευτάς 
και οι Βούλγαροι μόνον (8) οκτώ.

§ 6. Άλλα μετά το 1905, τούς βαλκανικούς πολέμους, την συνθήκη του Βουκουρεστίου, ιδίως την ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών και ελληνοβουλγαρικών πληθυσμών βάσει των Συνθηκών της Λωζάνης και του Νεϊγύ η εθνολογική σύνθεσις του πληθυσμού της Μακεδονίας του Αιγαίου και της Ελληνικής Θράκης έλαβε τεραστίαν επίδρασιν επί της επικρατήσεως του ελληνικού στοιχείου.

Έτσι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία πού μάς δίδει ο "Αμερικανός Χένρι Μοργκεντάου, πρώτος πρόεδρος της ελληνοβουλγαρικής επί της μεταναστεύσεως επιτροπής, και ο Χαουλάντ (Howland), αντιπρόσωπος της Κοινωνίας των "Εθνών στην ίδια επιτροπή, στο σύγγραμμα του πρώτου με τον τίτλο το «Διεθνές Δράμα» και του δεύτερου την επίσημη εκθεσι των πεπραγμενών πού υπέβαλε στην Γραμματεία της Κοινωνίας των Εθνών (Γενεύη 1914) —κατά το χρονικό διάστημα 1912—1918, εγκατέλειψαν την Θράκη και τη Μακεδονία και μεταναστέυσαν ξένοι 618.000 και την εποίκισαν 650.000 "Ελληνες. Από το 1913 τέσσαρες επίσημες στατιστικές διενεργήθησαν στην Ελλάδα ήτοι στα 1920, 1928, 1940 και 1950. 

Τα αποτελέσματα της τελευταίας δεν έχουν ακόμα δημοσιευθή. Σχετικώς όμως για τη Μακεδονία εχουμε τα επόμενα :

Έτος  Πληθυσμός       σύνολο  Ελληνες

1920    1.122.000        577.000

1928    1.412.477        1.266.477

1940    1.759.130        1.600.381

Στη Δυτική Θράκη βάσει ειδικού όρου της Συνθήκης της Λωζάννης παρέμεινε ο εκεί μουσουλμανικός πληθυσμός καθώς και ο ελληνικός του νομού Κωνσταντινουπόλεως, 
Άλλ΄ ενώ ο μουσουλμανικός πληθυσμός της ο Θράκης ανερχόμενος περίπου σέ 100.000 εμεινε στάσιμος, ο ελληνικός της ιδίας περιοχής χάρις στον εκεί εποικισμόν ελλήνων προσφυγών από την Βουλγαρίαν, Άν. Ρωμυλίαν, την Σερβίαν, τούς Ρουμανίαν, Πόντον και Ρωσίαν, διπλασιάσθηκε και σήμερα υπερβαίνει τις 600.000.

§ 7. ’Έχει λοιπόν πληρέστατο δίκαιο ο αμερικανός Χένρι Μοργκεντάου όταν στο προμνημονευθέν βιβλίο, μεταξύ άλλων γράφει :

«Οι "Ελληνες όχι μόνον συνεκεντρώθησαν φυσικώς εις την περιοχήν της Βαλκανικής, όπου έζησαν από των πρώτων ιστορικών χρόνων αλλά και απεμακρύνθησαν απ’ αυτόν όλοι οι ξένοι παρείσακτοι Τούρκοι και Βούλγαροι, των οποίων η παρουσία εν Μακεδονία και Θράκη εκράτει εκκρεμές κατά την παρελθούσαν εκατονταετηρίδα το ανυπόφορον «Μακεδονικόν ζήτημα».

Ό δε Γερμανός ιστορικός κι  εθνολόγος Schultze ομίλων ειδικώς για τη Δ. Θράκη λέγει :

«Μετά τον  Εποικισμόν η Δ. Θράκη υπερέβη την ως τότε οικονομικην και μορφωτικην βαθμίδα, διαμορφουμένη καθημερινώς περισσότερον εις χώραν ενιαίως ελληνικήν ( ).

§ 8. Παρ΄  όλ’ αυτά η βουλγαρική και βουλγαρομακεδονική προπαγάνδα οργιάζει,—και πρέπει να το παραδεχθουμε όχι χωρίς επιτυχίαν—στας Ηνωμένας Πολιτείας, τον Καναδάν και την Αυστραλίαν, με τελικόν αίτημα να ενωθο΄θν σ΄ ενα ενιαίο, αυτόνομο κράτος τα τρία τμήματα της Μακεδονίας συμπεριλαμβανομένης και της Δυτικής Θράκης.

Και προς υποστήριξιν της προτάσεώς των αυτής φέρουν επιχειρήματα, όλα ανεξαιρέτως ανεδαφικά, τα οποία εν τούτοις κάνουν εντύπωση στην κοινή γνώμη των εν λόγω χωρών, η οποία γενικώς είναι ελάχιστα διαφωτισμένη σ΄ αυτό το ζήτημα.

Άλλα για την περίφημη αυτήν ένωσιν των τριών τμημάτων της Μακεδονίας—Θράκης, σήμερα μίαν αποστομοτικήν άπάντησι μάς δίνει ο σύγχρονος Γάλλος ιστορικός κι  εθνολόγος Κοσμέν (Cosmin).

«Για τη Μακεδονία—για τη Θράκη δεν γίνεται λόγος—σαν Κράτος ανεξάρτητο το ζήτημα έληξε από την εποχήν τον Πύρρου.

Να θέλη κάνεις την ανασυγκρότησί τον είναι το ίδιο σαν να θέλη την νεκρανάστασι της ρωμαϊκής Ανατολικής Αυτοκρατορίας η της Δημοκρατίας των Καρχηδονίων» (‘).

Και οι Τάϊμς του Λονδίνου, το πιο έγκυρο δημοσιογραφικό όργανο της Αγγλικής Κοινής Γνώμης, όχι σήμερα άλλ΄ ακόμα στα 1925 έγραφε: «Aι νέαι Χώραι (δηλ. η Μακεδονία και η Δυτικη Θράκη) είναι οριστικώς ελληνικαί όχι μόνον κατ΄ ονομα άλλα και ουσιαστικώς».

Παρ΄ όλ΄  αυτά το «ΦΥΛΑΚΕΣ ΓΡΗΓΟΡΕΙΤΕ»
 πρέπει-αν δεν θέλουμε να πάθουμε τα οσα επάθαμε μετά τον πρώτον και τον δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον—νά είναι το σύνθημα των Ελληνικών Κυβερνήσεων και του Ελληνικού Λαού.