Το αρχαίο μακεδονικό Ημερολόγιο. Das Makedonische Kalender.

TO ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 

 ΟΠΩΣ 

ΟΛΑ ΤΑ ΑΛΛΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ,

 έτσι και το ημερολόγιο των Μακεδόνων ήταν σεληνοηλιακό.

Το μακεδονικό έτος άρχιζε από την πρώτη νουμηνία μετά τη φθινοπωρινή ισημερία, κατά τον μήνα Δίο, αντίστοιχο του αττικού Πυανεψιώνα.

 Οι μακεδονικοί μήνες είχαν κατά σειρά τα ονόματα:

 Δίος, 

Απελλαίος, 

Αυδυναίος, 

Περίτιος, 

Δύστρος, 

Ξανθικός, 

Αρτεμίσιος, 

Δαίσιος, 

Πάνεμος ή Πάνημος, 

Λώος, 

Γορπιαίος και 

Υπερβερεταίος. 

Δεν είναι, όμως, γνωστό το σημείο στο οποίο παρεμβαλλόταν ο 13ος εμβόλιμος μήνας.

Μέγας Αλέξανδρος (Βεργίνα).

 Το 334 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν επρόκειτο να ξεκινήσει την εκστρατεία του στην Ασία, παρέμβαλε αυθαίρετα πριν από τον Δαίσιο έναν δεύτερο Αρτεμίσιο, γιατί οι Μακεδόνες θεωρούσαν ότι ο μήνας Δαίσιος ήταν γρουσούζικος για πολεμικές επιχειρήσεις. 

 Μια επιγραφή που βρέθηκε στο χωριό Τσεπίχοβο στη Μακεδονία αναφέρει τον μήνα Δαίσιο:

 ΤΟΥΔΑΙΣΙΟΥΜΗΝΟΣ ΤΟΥ ΓΜΣ ΕΤΟΥΣ ΤΩΝ

 ΠΕΡΙΒΑΡΟΛΡΟΝΦΙΛΙΠΠΟΥΕΝΔΕΡΡΙΟΠΩΠΟΛΙ ΤΑΡΧΩΝΣΥΝΑΓΑΓΟΝΤΝΤΟΒΟΥΛΕΥΤΗΡΙΟΝ… 

 Δηλαδή «...του Δαισίου μηνός του γμσ’ έτους των περί Βάρολρον Φιλίππου εν Δερριόπω πολιταρχών συναγαγόντων το βουλευτήριον... ».

 Η πλάκα αυτή βρέθηκε στο χωριό Τσεπίχοβο, αλλά η αρχική θέση της ήταν σε κάποιον λόφο που βρισκόταν στη δεξιά όχθη του ποταμού Εριγόνα (Δ. Μακεδονία), όπου πιθανώς άκμασαν τα αρχαία Στύββερα.

 Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε την Αίγυπτο και χώρες της Ασίας, επέβαλε στις κτίσεις του το μακεδονικό ημερολόγιο, το οποίο γενικά διατήρησαν και οι επίγονοί του.

 Η αντιστοιχία πάντως των μηνών δεν συνέπιπτε ακριβώς για την εκτός της Μακεδονίας χρήση του.

Στην Αντιόχεια, Ασκάλωνα της Συρίας, Έφεσο, Γάζα, Λυκία, Σιδώνα, Τύρο κλπ. οι διαφορές ήταν πολλές φορές σημαντικές.
Στην ιστορία της αρχαίας Αιγύπτου, το μακεδονικό ημερολόγιο βάδισε παράλληλα με το ακριβέστερο ηλιακό αιγυπτιακό ημερολόγιο και τελικά υποκαταστάθηκε εντελώς από αυτό.

 Οι Σελευκίδες, οι επίγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Μεσοποταμία, προσάρμοσαν αμέσως στο μακεδονικό ημερολόγιο τον 19ετή κύκλο του Μέτωνα, πουεχρησιμοποιείτο και από το βαβυλωνιακό ημερολόγιο.

Στο ημερολόγιο των Σελευκιδών ο Δίος ταυτιζόταν με τον βαβυλωνιακό μήνα Τασρίτου, ο Απελλαίος με τον Αραχσάμνα, και τέλος ο Υπερβερεταίος με τον Ουλούλου.

Επίσης. όπως αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς, στην Αντιόχεια της Συρίας διεξάγονταν Ολυμπιακοί αγώνες, μετά από σύμβαση των Πισατών της Ήλιδας και των Αντιοχέων για την εκχώρηση του προνομίου των Ολυμπίων και στους Αντιοχείς για 360 έτη.

Τα Ολύμπια της Αντιόχειας διαρκούσαν 45 ημέρες κατά τους μήνες Πάνημο (Πάνεμο) και Λώο.


ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ 

Ο ιδρυτής της Δυναστείας,
 Πτολεμαίος Α' ο Σωτήρ

 ΕΧΟΝΤΑΣ ΗΔΗ ΓΝΩΡΙΣΕΙ το αρχαίο μακεδονικό ημερολόγιο, το οποίο χρησιμοποιούσαν και οι Πτολεμαίοι —οι Έλληνες ηγεμόνες της Αιγύπτου— μπορούμε τώρα να γνωρίσουμε δύο άλλα μακεδονικά ημερολόγια, που ήταν σε χρήση στη Μακεδονία κατά τους χρόνους της κατοχής της Ελλάδας από τους Ρωμαίους.

Το αρχαιότερο από αυτά χρησιμοποιούσε το λεγόμενο «μακεδονικό έτος». 

Το ημερολόγιο αυτό είχε ως αφετηρία το 148 π.Χ., το έτος δηλαδή που ο ύπατος Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος (Q. Caecilius Metellus), ο επονομαζόμενος Μακεδονικός, συνέτριψε την επανάσταση του Ψευδο-Φιλίππου Ανδρίσκου, ο οποίος βασιλεύοντας έναν μόνο χρόνο στη Μακεδονία κατάφερε να εξεγείρει τους Μακεδόνες και άλλους Έλληνες εναντίον των Ρωμαίων κατακτητών. 

Το νεότερο ημερολόγιο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες πόλεις του ευρύτερου ελληνιστικού κόσμου —όπως σε ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας— χρησιμοποιούσε το λεγόμενο «έτος του Αυγούστου» ή «σεβαστόν έτος».

 Αρχή του ημερολογιακού αυτού συστήματος ήταν η ημερομηνία της νίκης του Αύγουστου Οκταβιανού εναντίον του Αντωνίου στο Άκτιο, την 2α Σεπτεμβρίου του 31 π.Χ. Τα δύο αυτά ημερολογιακά συστήματα χρησιμοποιήθηκαν παράλληλα στη Μακεδονία την περίοδο της ρωμαϊκής κατάκτησής της.

Οι ονομασίες όμως των μηνών παρέμειναν οι ίδιες με το αρχαίο μακεδονικό-πτολεμαϊκό ημερολόγιο. 

Τα δύο ημερολόγια, που αναφέραμε, άρχιζαν την 1η του μηνός Δίου, αλλά είχαν, όπως είδαμε, διαφορετική αφετηρία χρονολόγησης: το «μακεδονικό έτος» το 148 π.Χ. και το «σεβαστόν έτος» το 31 π.Χ.

ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΜΗΝΩΝ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ

 Περίτιος: Ιανουάριος. Εορτάζοντο τα Περίτια. Όμοια εορτή με τα δαδαφόρια των Δελφών.

Δύστρος: Φεβρουάριος. Η λέξις ετυμολογείται από το θυσ-θλα = Θυσία Εορτή. Τα μυστήρια του Βάκχου.

Ξανθικός: Μάρτιος ή (Ξανδικός) Στρατιωτική εορτή.

Αρτεμίσιος: Απρίλιος. Μήνας αφιερωμένος εις την Άρτεμιν.

Δαίσιος: Μάιος. Εορτές προς τιμήν των συμποσίων θεών και της μέθης Διονύσου.

Πάνημος: Ιούνιος ή (Πάναμος). Μήνας αφιερωμένος στον Δία. (Πάναμος Δίας). Είναι επίσης μήνας της Βοιωτίας, Μιλήτου, Σάμου και Κορίνθου.

Λώιος: Ιούλιος. Ή Ομολώιος. Αφιερωμένος εις την Ομολώιδα (=ευχάριστη) Δήμητρα. Ο μήνας αυτός ήταν και της Αιτωλίας, Βοιωτίας και Θεσσαλίας.

 Γορπιαίος: Αύγουστος. Μήνας του ψαρέματος. Εορτάζοντο τα Γαρπιαία προς τιμήν της Αθηνάς. Πιθανώς η λέξις να είναι παραφθορά του Καρπιαίος.

 Υπερβερεταίος: Σεπτέμβριος. Προς τιμήν του Υπερφερή Δία. Ετυμολογείται από το υπερ-φερε-ταιος. Μακεδονικά υπερβερέτας. Σημαίνει ύψιστος, ανώτατος, υπέρτατος. Αυτός που πρέπει να φέρη

 Δίος: Οκτώμβριος. Ο μήνας εορτών προς τιμήν του Δία. Εγένοντο εις το Δίον της Πιερίας. 

Απελλαίος: Νοέμβριος. Προς τιμήν του Απόλλωνος και των Απελλαίων συνεδριάσεων. 

Αυδυναίος: Δεκέμβριος. Αφιερωμένος εις τους χθόνιους θεούς. Τον ψυχοπομπό Ερμή, τον Πλούτωνα, Περσεφόνη, Φαιστόν, Εκάτην, εις τους οποίους προσέφερον θυσίες.

Πηγή: e-istoria, romianews

                           Makedonischer Kalender

Seleukos I. Nikator

Die Reformierung des makedonischen Kalenders wurde unter Seleukos I., der nach Konflikten mit Antigonos unter Unterstützung von Ptolemaios I. das Herrschaftsgebiet Babyloniensendgültig 312 v. Chr. gewinnen konnte, weiter fortgeführt. Mit diesem Jahr begann nach der gängigen historischen Zeitrechnung die seleukidische Ära.

Außerdem war noch das alte Kalendersystem des Solon sowie das arabisch-makedonische Modell in Gebrauch.

 Im Alten Ägypten benutzten die Ptolemäer den makedonisch-solonischen Kalender, der in der Spätzeit mit dem makedonisch-arabischen Kalender harmonisiert wurde.

Makedonisch-seleukidischer Kalender

Hintergrund

Der griechische Lunisolarkalender teilte sich nach der Kalenderreform: Der griechisch-babylonische Kalender orientierte sich am babylonischen Vorbild und begann im Frühjahr. Der griechisch-makedonische Kalender behielt weiterhin den Herbst als Jahresstart.

Der erste Monatstag begann normalerweise mit dem ersten sichtbaren Neulicht. Im Jahr 312 v. Chr. lag jedoch schon ein schematisierter Mondkalender vor, der abwechselnd 29 und 30 Tage beinhaltete. Das Gemeinjahr hatte somit 12 Monate. Ein Zyklus bestand aus 19 Jahren, in denen 7 Schaltjahre enthalten waren. Als Schaltmonate wurden Xanthikos sechsmal und Hyperberetaios einmal eingeschoben.

Makedonisch-solonischer Kalender

Mit der Einführung dieses Kalendertyps in der Zeit von Solon wurde jeweils im zweiten Jahr ein Schaltmonat eingeschoben. 

Die Monate verlagerten sich mit der Zeit und durchliefen die Jahreszeiten. 

Nach Berechnungen von Pieter-Willem Pestman verwendeten die Ptolemäer den makedonisch-solonischen Kalender zur Umrechnung der Regierungsperioden im ägyptischen Kalender.

Makedonisch-arabischer Kalender

Im Nabatäer-Reich und der anschließenden römischen Provinz Arabia Petraea existierte ein makedonischer Kalender, der in der Charakteristik an den ägyptischen Kalender angepasst wurde. Das Jahr begann jeweils zum Frühlingsanfang; die Epagomenen erfolgten als Anhang an den letzten Monat.

Literatur

• Hermann Bengtson: Herrschergestalten des Hellenismus. Beck, München 1975. ISBN 3-406-00733-3. S. 37-61
• Rolf Krauss: Sothis- und Monddaten: Studien zur astronomischen und technischen Chronologie Altägyptens, Gerstenberg, Hildesheim 1985, ISBN 3-8067-8086-X (formal falsche ISBN)
• Hans Lietzmann, Kurt Aland: Zeitrechnung der römischen Kaiserzeit, des Mittelalters und der Neuzeit für die Jahre 1 - 2000 n. Chr., de Gruyter, Berlin 1984, ISBN 3-11-010049-5
• Pieter-Willem Pestman: Chronologie égyptienne d'après les textes demotiques - Papyrologica Lugduno-Batava 15 (332 av. J. C. - 453 ap. J. C.) - , Brill, Lugdunum Batavorum 1967
• Heinrich Pleticha, Otto Schönberger: Die Griechen - Lexikon zur Geschichte des klassischen Griechenlands -, Lübbe, Bergisch-Gladbach 1988, ISBN 3-404-64065-9
• Konrat Ziegler u.a. (Hrsgg.): Der kleine Pauly - Lexikon der Antike; auf der Grundlage von Pauly's Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, Bd. 3: Iuppiter - Nasidienus

Quelle : Academic dictionaries and encyclopedias