Σιντική Σερρών: τα Μπαμπούγερα του Βαμβακόφυτου.

Επιμέλεια Νικόλαου Κουλιάλη

Πρόεδρος Συλλόγου Βαμβακόφυτου

Από την εφημερίδα "Φωνή του Μπέλες" 

Τεύχος 4ο 

Το έθιμο των "Μπαμπούγερων" είναι μια εκδήλωση των κατοίκων στο Βαμβακόφυτο Σερρών που έχει τη μορφή δρώμενου, γι’ αυτό και ξεπερνά το φολκλόρ και την αποκριάτικη γιορτή
παραπέμποντας άμεσα σε πανάρχαιες ιερές τελετές των γεωργικών κοινωνιών.

Σύμφωνα με πολλούς μελετητές της Λαογραφίας (Ν. Πολίτης, Γ. Μέγας, Μ. Βαρβούνης κλπ) το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στις τελετές προς τιμήν του Διονύσου. 

Μπαμπούγερα-Μπάμπιντεν-Αράπηδες
Δράμα-Σέρρες-Καβάλα

Δεν αποκλείεται όμως η προέλευση του να ανάγεται σε ακόμα μεγαλύτερο βάθος του χρόνου και να συνδέεται όχι μόνο με την λατρεία του αρχαιοελληνικού Διονύσου (θεού του κρασιού και της ευθυμίας) αλλά και με την λατρεία προϊστορικών χθόνιων θεοτήτων που είχαν άμεση σχέση με την καλλιέργεια της γης, τη βλάστηση, την αφθονία της γεωργικής παραγωγής, την γονιμότητα και γενικά την ευημερία του τόπου.

Η υπόθεση αυτή στηρίζεται στα κυρίαρχα στοιχεία των δρωμένων που είναι ο χρόνος τέλεσης τους, οι ζωόμορφες μεταμφιέσεις, τα βαριά κουδούνια, η χρήση μαστιγίων, η πομπή του γάμου και η -προσωρινή- αρπαγή της νύφης.

Συγκεκριμένα ο χρόνος τέλεσης αυτού του είδους των μαγικών / θρησκευτικών τελετουργιών ήταν ο Φεβρουάριος γιατί ήταν η πλέον κρίσιμη για τον πρωτόγονο (και όχι μόνο) γεωργό εποχή: η φύση προετοιμάζεται για την Άνοιξη, η βλάστηση μόλις έχει εμφανιστεί μέσα από τη γη, στα δένδρα αρχίζουν τα πρώτα φυλλώματα.

Μια ξαφνική κακοκαιρία, ένας χιονιάς, μπορεί αυτή την ώθηση της βλάστησης προς το φως να την καταστρέψει ανεπιστρεπτί.

Τώρα λοιπόν πρέπει ο γεωργός να στραφεί προς τις αόρατες δυνάμεις που ελέγχουν την Φύση και με τις μαγικές/θρησκευτικές τελετές του να εξορκίσει το "κακό", να αφυπνίσει την γη, να την ωθήσει προς την γονιμοποίηση.

 Στις τελετές αυτές εκείνοι που έπαιρναν μέρος εμφανίζονταν με τη μορφή εκείνων των ζώων που είχαν ιδιαίτερο συμβολισμό σχετικό με την γονιμότητα και την γεωργία, όπως αυτή του τράγου, του βοδιού, της αρκούδας.

Για να εξορκίσουν το "κακό", δηλ. να διώξουν μακριά τις βλαπτικές δυνάμεις, δημιουργούσαν ανυπόφορο θόρυβο με την χρήση ηχηρών οργάνων όπως τύμπανων και κροτάλων.

Για να αφυπνίσουν την γη και να προκαλέσουν την άνοδο της βλάστησης, την χτυπούσαν είτε με σφυριά είτε με ράβδους. (I. Harisson) "Η Δημιουργία των Θεών"

 Για να προκαλέσουν την γονιμοποίηση μιμούνταν την ερωτική πράξη με την μιμητική παράσταση του "ιερού γάμου".

Ο "ιερός γάμος" ήταν μέρος των γονιμοποιητικών τελετών προς τιμήν του Διονύσου. Στην Αθήνα της Κλασσικής Εποχής αναπαράσταση του "ιερού γάμου" γινόταν κατά την δεύτερη ημέρα της εορτής των Ανθεστηρίων από τον άρχοντα Βασιλέα και την σύζυγο του στο Βουκολείο.

 Η γυναίκα έφθανε εκεί συνοδευόμενη από τις "Γεραιρές" δηλαδή τις γυναίκες που είχαν διακριθεί για το ήθος τους και ο Διόνυσος προσωποποιημένος ως Άρχοντας Βασιλέας έφθανε πάνω σε πλοίο με τροχούς.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία των πανάρχαιων ιερών γεωργικών τελετών αποδίδονται στο δρώμενο των "Μπαμπούγερων" του Βαμβακόφυτου.

Ο χρόνος τέλεσης τους είναι η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς (της Τυρινής), η οποία πέφτει μέσα στον Φεβρουάριο ή στις αρχές του Μαρτίου, την ίδια εποχή που άλλωστε εορτάζονταν και τα Διονυσιακά Ανθεστήρια (μήνας Ανθεστηρίων: 15 Φεβρουάριου - 15 Μαρτίου).

Η αμφίεση των "Μπαμπούγερων" παριστάνει ζώα όπως τράγους, βοοειδή, αρκούδες. Στη μέση τους κρεμάνε κουδούνια και με την κίνηση του σώματος τους δημιουργούσαν φοβερό θόρυβο. Στα χέρια τους κρατούν αυτοσχέδιο μαστίγιο (το Ταπούς) με το οποίο κτυπούν συνεχώς την γη. Ένα επί πλέον στοιχείο του δρώμενου του Βαμβακόφυτου Σερρών είναι η αρπαγή της νύφης από τον κόσμο και η άμεση απελευθέρωση της από τα Μπαμπούγερα.

Αν και αυτό κατά μια θεωρία είναι υστερογενές στοιχείο (Μ.Γ. Βαρβούνης) εν τούτοις δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει ότι έχει ομοιότητες με την αρπαγή της Περσεφόνης - θεάς της υπόγειας βλάστησης και κατά μια παραλλαγή του μύθου μητέρας του Διονύσου με την σύντομη παραμονή της στον Άδη και την επιστροφή της πάλι στην γη.

Το μήνυμα του δρώμενου: με τη διατήρηση των ελληνικών εθίμων όχι μόνον καταλύεται ο φθοροποιός χρόνος, αλλά επί πλέον αποδεικνύεται η αδιάλειπτη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού από το παρελθόν στο αιώνιο μέλλον.

Κείμενο από τα μέλη του ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΜΗΝΙΔΩΝ ΡΑΦΗΝΑΣ που επισκέφτηκαν το δρώμενο.