Η παιδεία στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Τα σχολεία του Βώλακα Δράμας.

Βώλακας. Άρμεν Κούπτσιος

του Ευάγγελου Γ. Καρσανίδη 

Σχολικού Συμβούλου ε.τ.

Η εκπαίδευση στις επαρχίες Δράμας & Ζιχνών
κατά την Τουρκοκρατία
(σελ. 318-320)

(οι φωτογραφίες  επιλογές Yauna)

Ο Βώλακας βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα του καζά Δράμας, στις βόρειες πλαγιές του Φαλακρού όρους

με σλαβόφωνο πληθυσμό

και απέχει 36 χμ. από τη Δράμα.

Αποτέλεσε ένα από τα κυριότερα πεδία της βουλγαρικής διείσδυσης στη Μητρόπολη Δράμας. Ο πληθυσμός του χωριού ήταν μοιρασμένος μεταξύ των Πατριαρχικών και των Εξαρχικών.

Ονομάστηκε Βώλακας από τους κατοίκους του εξαιτίας του πράσινου τοπίου που είχε το χωριό καθ’ όσον βρίσκεται μέσα σε μια καταπράσινη κοιλάδα.

Κατά το έτος 1876 μνημονεύεται η ύπαρξη ενός γραμματοδιδασκαλείου (κοινού σχολείου) για τη λειτουργία του οποίου δεν γνωρίζουμε τίποτε περισσότερο.

 Στα 1885 ο Βώλακας αριθμούσε 750 κατοίκους.
Από εσφαλμένη εκτίμηση της πηγής (1886) παρουσιάζονται όλοι οι κάτοικοι ως σχισματικοί.

Η αντίληψη αυτή του συντάκτη της στατιστικής ανατρέπεται και μόνο από το γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι από το 1870 και εξής αγωνίσθηκαν για την υπεράσπιση του έργου της ελληνικής άμυνας κατά της βουλγαρικής προπαγάνδας.

Στις αρχές του 20ού αιώνα και συγκεκριμένα γύρω στα 1906, σύμφωνα με την οθωμανική απογραφή που δημοσίευσε στην έκθεσή του ο γενικός επιθεωρητής των Ελληνικών Σχολείων Μακεδονίας Δ. Σάρρος,

 το χωριό είχε 970 κατοίκους, 

από τους οποίους οι 331 ήταν Έλληνες, 

οι 625 σχισματικοί Βούλγαροι και

 14 Τούρκοι.

Σημειωτέον ότι οι αριθμοί αυτοί συμφωνούν με εκείνους που αναφέρει στην εμπιστευ- τική έκθεσή του ο υποπρόξενος Καβάλας Νικ. Μαυρουδής σε ό,τι αφορά μόνο τους Έλληνες και τους σχισματικούς Βούλγαρους κατοίκους. 

Οι Τούρκοι κάτοικοι κατά τον υποπρόξενο υπολογίζονται στους 108.

 Ο Νικ. Μαυρουδής αναφέρει ακόμη ότι ο φυλετικός και εκκλησιαστικός αγώνας στο χωριό, από το 1896 μέχρι τότε στοίχισε 

«ουκ ολίγα θύματα εις τε τους ημετέρους και τους Βουλγάρους...». 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι από το 1897 καθιερώθηκε επίσημα το σχίσμα της αυτοκρατορικής κυβέρνησης, το οποίο καθόρισε και για το χωριό αυτό τα εξής: 

Πατριαρχικοί και εξαρχικοί να εκκλησιάζονται εκ περιτροπής στην εκκλησία και

 «να μοιράζωνται το σχολικόν οίκημα». 

Έτσι το ελληνικό και βουλγαρικό σχολείο που λειτουργούσαν κάτω από την ίδια στέγη μοιράσθηκε και δόθηκε το μισό στους Έλληνες και το άλλο μισό στους Βουλγάρους, επειδή η τοπική διοίκηση δε θέλησε να επιδικάσει το σχολικό κτίριο σε καμία από τις δύο Κοινότητες, η δε Μητρόπολη της Δράμας 

«ουχί αδίκως, έκρινεν εύλογον να μην αποκρούση την τοιαύτην διακανόνισιν».

 Στο ελληνικό σχολείο τη χρονιά αυτή φοιτούν 26 μαθητές, οι οποίοι διδάσκονται από 1 διδάσκαλο, ενώ η «Επιτροπή προς ενίσχυσιν της Εκκλησίας και Παιδείας» ενέκρινε χρηματικό ποσό για το διορισμό και 1 διδασκάλισσας για να αναλάβει την ανατροφή των νηπίων, τα οποία δεν φοιτούσαν ως τη χρονιά αυτή στο σχολείο.

Κατά την άποψη του υποπροξένου Νικ. Μαυρουδή, πολύ καρποφόρα και αποτελεσματική ήταν η εθνική εργασία του Χρυσοστόμου και στο Βώλακα, 

«χάρις εις την προσωπικήν αγαθήν επιρροήν του, χάρις ειδικώτερον εις την προσοχήν μεθ’ ης παρηκολούθει τα εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά ζητήματα, χάρις και εις τον ενθουσιασμόν ον ωφελίμως επί του προκειμένου γνωρίζει ο Άγιος Δράμας να μεταδίδη εις το ποίμνιόν του...».

 Η επίσκεψη του Χρυσοστόμου στο Βώλακα και η τετραήμερη διαμονή του εκεί συνετέλεσαν ώστε όλοι οι σχισματικοί κάτοικοι να επανέλθουν στην Ορθοδοξία και να αναγνωρίσουν τον Χρυσόστομο ως κανονικό τους αρχιερέα, παραδίδοντας μάλιστα σε αυτόν όλα τα βιβλία τους τα σλαβικά και τα βουλγαρικά για να τα εξαφανίσει. 

Έτσι, με την επάνοδο όλων των κατοίκων στο Πατριαρχείο, επανέρχονται στα χέρια των Πατριαρχικών και η εκκλησία και ολόκληρο το σχολείο.

 Από την έκθεση του γενικού επιθεωρητή των Ελληνικών Σχολείων Μακεδονίας Δ. Σάρρου πληροφορούμαστε ακόμη ότι ο Μυτιληναίος διδάσκαλος Δημήτριος Φραντζής
«διδάσκει εκεί από τριετίας και θεωρείται κατάλληλος».

Στο σχολείο τοποθετήθηκε και η σύζυγός του Ευαγγελία, διδασκάλισσσα, η οποία δηλητηριάστηκε κατά το μήνα Φεβρουάριο.

Τέλος, πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους και συγκεκριμένα κατά το σχολικό έτος 1910-1911το χωριό είχε:

α) Ορθόδοξες οικίες 92, οικογένειες 113, ψυχές 556. Μικτό τετρατάξιο σχολείο με νηπιαγωγείο, στα οποία διδάσκονται 25 μαθητές και 30 μαθήτριες με νήπια μαζί από 1 διδάσκαλο και 1 διδασκάλισσα. 

β) Σχισματικές οικογένειες 70, ψυχές 353.


Γλώσσες που ομιλούνταν ήταν η ελληνική και η βουλγαρική.