Οι Βλαχόφωνοι της περιοχής Δράμας (1902-1904)

ΤΟΥ ΒΑΣ. ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ
Δικηγόρου-Συγγραφέα

Στην περιοχή Δράµας υπήρχαν κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα Βλάχοι που χωριζόταν σε δύο κατηγορίες. Βλάχοι που κατοικούσαν µόνιµα στην Δράµα και σε ορισµένα χωριά της περιφέρειας και Βλάχοι που ήταν νοµάδες κτηνοτρόφοι.
Οι δεύτεροι άλλαζαν τόπο διαµονής κάθε χειµώνα και καλοκαίρι.

Στον νοµό Δράµας (µε τα σηµερινά όριά του) οι Βλάχοι που ανήκαν στην δεύτερη κατηγορία ξεπερνούσαν τις 400 οικογένειες και µάλιστα πολυµελείς.

Οι Βλάχοι της κατηγορίας αυτής είχαν χειµαδιά (τουρκικά κιολάδες) στο Μποσινός (Καλαµώνας, τότε τσιφλίκι), Ντικιλί - Τας (όρθια πέτρα, αρχαία ερείπια), στο Καλαµπάκι (χωριό), στο Γεδιπερέ (Νεροφράκτης, χωριό), στο Καρά - Καβακ (Μαυρολεύκη, χωριό), στην Μούζγα (Κουδούνια, χωριό), στην Μπόργιανι (Άγιος Αθανάσιος, χωριό), στο Δοξάτο, στο Φωτολίβος (χωριό), στο Εγρι - Δερέ (Καλλιθέα, χωριό), στην Μπόροβα (Ποταµοί, χωριό), στην Γκόρνιτσα (Καλή Βρύση, χωριό), στην Καρλίκοβα (Μικρόπολη, χωριό), όπου κατοικούσαν το 1906,
50 Βλαχόφωνοι αφοσιωµένοι στο πατριαρχείο.

1. Επίσης στην Πλεύνα (Πετρούσα χωριό), στην Προσοτσάνη,

στο Τουρκοχώρι (Μuλοπόταµο, τσιφλίκι), στο Μιναρέ (Σιταγροί, τσιφλίκι), 

στην Εφτελία (Φτελιά, τσιφλίκι) και σε πολλά άλλα χωριά των νοµών Καβάλας και Σερρών.

2. Οι Βλάχοι της ίδιας κατηγορίας είχαν θέρετρα στην Μονή Εικοσιφοινίσσης,
στην Καρλίκοβα (Μικρόπολη), στην Ρεσίλοβα (Χαριτωµένη), στο Καλαπότι (Πανόραµα),
στην Πλεύνα (Πετρούσα), στο Βουβλίτσι (Πύργοι), στο Βολάκην (Βώλακα), στην Βησσοτσάνη (Ξηροπόταµο), στη Δράνοβα (Μοναστηράκι), στο Φωτολίβος, στο Μιναρέ (Σιταγροί), στο Καρα - Καβακι (Μαυρολεύκη), 

στο Γεδί - Περέ (Νεροφράκτης), στην Στάρτσιστα (Περιθώρι) όπου υπήρχαν 20 οικογένειες Βλάχων και σε άλλα χωριά των νοµών Δράµας, Καβάλας και Σερρών.

Στο Παπα - Τσαϊρ χωριό Θέρετρο, που βρίσκεται στα όρια του βουλγαρικού κράτους υπήρχαν 150 οικογένειες βλαχοποιµένων που διέµεναν εδώ για έξι (6) µήνες από την εορτή του Αγίου Γεωργίου µέχρι την εορτή του Αγίου Δηµητρίου.
Είχαν δικές τους καλύβες, 6000 πρόβατα και 1000 άλογα και γαϊδούρια.

3  Ήταν αφοσιωµένοι στο Οικουµενικό Πατριαρχείο και είχαν ακµαίο το ελληνικό φρόνηµα.

Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν από την βουλγαρική και την ρουµανική προπαγάνδα αλλά και οι εκβιασµοί και οι απειλές των βουλγαρικών συµµοριών δεν έφεραν κανένα αποτέλεσµα εκτός από την αρπαγή προβάτων για την διατροφή των κοµιτατζήδων. 

Είχαν κτίσει µάλιστα και εκκλησία αφιερωµένη στους Αγίους Αποστόλους στην οποία καλούµενος ιερουργούσε ο µητροπολίτης Νευροκοπίου (Αγω)

4. Το σηµαντικό στοιχείο στην περίπτωση των Βλάχων αυτών είναι ότι δεν είχαν σχέσεις µε τους εξαρχικούς και µισούσαν τους κοµιτατζήδες.
Ούτε φυσικά ερχόταν σε επιγαµίες µε τους βουλγαροφόνους εξαρχικούς τους οποίους απόφευγαν συστηµατικά.

5 Η ρουµανική προπαγάνδα προσπάθησε κυρίως να προσεταιρισθεί και τους βλαχόφωνους της περιοχής Δράµας. Καταστρώθηκε σχέδιο για την ίδρυση σχολείων και την προσφορά δώρων, χρηµάτων και υποτροφιών για σπουδές στην Ρουµανία.

Στο σχέδιο αυτό των ηγετών της ρουµανικής προπαγάνδας απάντησαν µε έγγραφη αναφορά τους οι βλαχόφωνοι του Παπά - Τσαϊρ και του Περιθωρίου.

6.  Το έγγραφό τους µε ηµεροµηνία 18 Απριλίου 1904 και τόπο αποστολής το Περιθώρι (= Στάρτσιστα) υποβλήθηκε στον µητροπολίτη Νευροκοπίου ο οποίος µε την σειρά του πάλι το έστειλε στο Οικουµενικό Πατριαρχείο µε το από 28-4-1904 έγγραφό του.

7. Με την έγγραφη αναφορά τους οι βλαχόφωνοι ερωτούσαν τους προπαγανδιστές της ρουμανικής ιδέας να απαντήσουν σε δύο βασικά ερωτήματα:

«α) Γνωρίζουσιν άραγε ούτοι, ότι η κοιτίς των πατέρων ημών υπήρξεν η Ήπειρος και η Θεσσαλία και ουχί η Ρουμανία;

«β) Κατώρθωσε ποτέ Ρουμάνος τις να συνεννοηθή συνδιαλεγόμενος μετά των ομογλώσσων ημών ;». 

8.Το έγγραφο αυτό είναι σημαντικό ιστορικό στοιχείο που αναδεικνύει τους βλαχοφώνους της περιοχής του νομού Δράμας σε ηρωϊκούς υπερασπιστές της ελληνικής ιδέας.

Την αναφορά αυτή έχουν υπογράψει τα μέλη των δημογεροντιών και άλλοι πρόκριτοι των χωριών Περιθωρίου και Παπα - Τσαϊρ.
Είναι οι πιο κάτω:

Από το χωριό Περιθώρι : ιερέας Οικονόμος Παπα - Ιωάννης, Θεόδωρος Γ. Ζιώγας, Γιαννάκης Νάκου, Κόστα Νάκου, Νικόλαος Κωνσταντίνου, Γεώργιος Νάκου, Δημήτριος Ιωάννου, Γιαννάκης Ζιώγα, Δ. Γεωργιάδης, Γεώργιος Νικολάου, Δημήτριος Ζιώγα, Γεώργιος Ζαχαριάδης, Αθανάσιος Κώστα, Ιωάννης Κωνσταντίνου, Άγγελος Αβρυωνίδης.

9. Από το χωριό Παπάς - Τσαϊρ : Θεόκλητος ιερομόναχος, Δήμος Κωνσταντίνου, Δημήτριος Γεωργίου, Θεόδωρος Παπαδημητρίου, Αθανάσιος Στεργίου, Στέργιος Αθανασίου, Χρήστος Αθανασίου, Γεώργιος Αδάμου, Δήμος Αδάμου, Νικόλαος Αδάμου, Κωνσταντίνος Αδάμου, Γιαννούσης Μωροίτης, Νικόλαος Παπαγεωργίου, Στέργιος Παπαγεωργίου, Κωνσταντίνος Γιαννάκη (ψάλτη).

10. Οι άλλοι βλαχόφωνοι που ανήκαν στην πρώτη κατηγορία και ήταν μόνιμοι κάτοικοι στις πόλεις και τα χωριά (Δράμα, Π ροσοτσάνη , Αλιστράτη, κλπ.) προερχόταν κυρίως από τις επαρχίες Βελλά, και Κονίτσης, από τα βλαχόφωνα χωριά του Ζαγορίου, από το Κρούσοβο, τα Βιτώλια (Μοναστήρι) και ασκούσαν τα επαγγέλματα του παντοπώλη, του αρτοποιού, του υφασματοπώλη, του ξυλεμπόρου, του καπνομεσίτη κλπ.
Με την εργατικότητα και την οικονομία τους πολλοί απ' αυτούς απόκτησαν μεγάλες περιουσίες και βοήθησαν οικονομικά την Ελληνική Κοινότητα Δράμας, ενώ άλλοι (απ' αυτούς)

ήταν σκληροί μαχητές
και αγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα
και στενοί συνεργάτες του μητροπολίτη Χρυσόστομου.

Η ρουμανική (ρωμουνική) προπαγάνδα προσπάθησε με διάφορα μέσα να προσεταιρισθεί τους Βλαχόφωνους αυτούς αλλά δεν τα κατάφερε γιατί όλοι τους ήταν προσηλωμένοι στο Πατριαρχείο και στην Ελλάδα.
Το 1903 έφθασαν στην Δράμα 10 Βλαχόφωνοι από την Βέροια για εργασία αλλά και για προσηλιτισμό Δραμινών βλαχοφώνων στην ρουμανική ιδέα.

11. Η Μητρόπολη Δράμας τους παρακολουθούσε από κοντά και διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν αποτύχει εντελώς στον σκοπό τους.

Τον Νοέμβριο 1903 έφθασε στην Δράμα και ο βλαχόφωνος ιερέας lωάννης από την Σαμαρίνα που είχε καθαιρέσει και διώξει από την Μητρόπολη του ο τότε μητροπολίτης Γρεβενών Αγαθάγγελος (αργότερα Δράμας) επειδή διέδιδε στην περιοχή του την ρουμανική ιδέα.
Πληρωνόταν από την ρουμανική προπαγάνδα και είχε μηνιαία σύνταξη 1,5 λίρες οθωμανικές με κύριο σκοπό να αποσπάσει τους βλαχοφώνους της περιοχής Δράμας από την Ελληνική ιδέα και να τους εντάξει στην ρουμανική.
Ήταν γνωστός στην Δράμα με το όνομα Παπα Λούπος.
Η Μητρόπολη Δράμας είχε αποφασίσει να τον διώξει από την περιοχή της χωρίς φυσικά να καταφέρει ο ίδιος να πραγματοποιήσει τελικά το σκοπό του για τον οποίο είχε έλθει στην πόλη αυτή.

12. Είναι λοιπόν φανερό ότι οι Βλαχόφωνοι της Δράμας παρέμειναν πιστοί και αμετακίνητοι στην Ελληνική ιδέα και στο Πατριαρχείο όχι μόνο στην διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα αλλά και σε όλους τους αγώνες της Φυλής. 

Είναι επιβεβληµένο να παραθέσουµε πιο κάτω τα σηµαντικά λόγια που έγραψε γι' αυτούς ο αρχιδιάκονος Θεµιστοκλής σε µια επιστολή του που έστειλε στον Πρόξενο Σερρών στις 18 Ιανουαρίου 1904.

13. Έγραψε λοιπόν ο Θεµιστοκλής ότι οι Βλαχόφωνοι της Δράµας «είνε το καύχηµα και η δόξα του ηµέτερου Έθνους εις τοις µέρισι τούτοις, οι στύλοι και οι υποστηρικταί της Ορθοδοξίας και του Ελληνισµού, οι υπό της Θείας Πρόνοιας διασπαρέντες εις τα µέρη ταύτα άνδρες, ίνα ταχθώσιν επικεφαλής των υγιειών στοιχείων και περισώσωσι την κινδυνεύουσαν εθνική µας υπόστασιν».

Αλλά  και ο Ίων Δραγούµης όταν πέρασε από το Περιθώρι τον Νοέµβριο 1903 είπε και έγραψε αργότερα το 1907 για τους Βλάχους : «Κατάµονοι οι λιγοστοί ερηµίτες Βλάχοι βαστούν, µαζύ µε τη δύναµή τους και περήφανη ύπαρξη τη δύναµη του Ελληνισµού µέσα σε πέλαγο από Τούρκους και Ελανανάκατους» .

14. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1.ΑΥΕ,106 φφ.3232-3235

2.ΑΥΕ 1908, ΑΑΚ/Ζγ, Μακεδονία, αρ. πρωτ. 36 (επιστολή αρχιδιακόνου Θεμιστοκλή προς τον Πρόξενο Σερρών από 18 Ιουνίου 1904).

3. ο.π.Β.Πασχαλίδη, Οι Βλάχοι της Δράμας, εφ. «Πρωινός Τύπος» της 13 Αυγούστου 1997.

4.ο.π.Β.Πασχαλίδη, ο.π.

5.ο.π. σημ. 1

6.Αναφορά Βλαχοφώνων στου Βασ. Λαούρδα (Επιμ.), Η Μητρόπολις Νευροκοπίου, Θεσσαλονίκη 1961, σ.σ.96-98.

7.Βας. Λαούρδα (επιμ), ο.π. σ.σ.95-96.

8.ο.π., σ.96.

9.ο.π., σ.97

10.ο.π.,σ.97

11.Συλλογικό έργο, Οι απαρχές του Μακεδονικού Αγώνα 1903-1904 (Επιμ. Βας. Γούναρη), Θεσσαλονίκη 1996,σ.132.

12.ο.π.σ.132

13.ο.π.σ.131.

14.Δραγούμη Ιωνος, Μαρτύρων και Ηρώων αίμα. Εκδόσεις Γαλαξίας, Αθήνα (χ.έ.έ.),