Η ελληνική παιδεία στη τουρκοκρατούμενη Μακεδονία: Η Κεντρική Ελληνική Σχολή Αλιστράτης.

του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΙΟΜΠΛΙΑΚΗ

Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών

άλλες αναρτήσεις Yauna:

 Μακεδονία: Η Ελληνική παιδεία στην Αλιστράτη την περίοδο της Τουρκοκρατίας. 

Μακεδονική Ελληνική Γή: Αλιστράτη έδρα Μητρόπολης Φιλίππων, Δράμας και Ζιχνών. Ελληνικό πνευματικό κέντρο της Αντολικής Μακεδονίας του 19ου και 20ου αιώνα.
 

Σχόλιο Yauna: Η Σχολή ιδρύθηκε στην Αλιστάτη πολύ πριν την επανάσταση του 1821. Επόμενως οι ισχυρισμοί των ανιστόρητων της περιοχής οτι δεν υπήρχαν ελληνικά σχολεία στη Μακεδονία και ότι αυτά τα "έφεραν" οι "έλληνοι" το 1912 είναι επικίνδυνοι.

Ότε υπηρετούν εις το γυμνάσιον της κωμοπόλεως Αλιστράτης, ανεκάλυψα εις το ιδιωτικόν αρχείον της αρχοντικής οικογενείας Μ. Μάλαμα συλλογήν επιστολών, ων το περιεχόμενον είναι πλούσιον εις ίστορικάς πληροφορίας τοπικού βεβαίως χαρακτήρος.

Ένιαι των επιστολών τούτων αναφέρονται εις την «Κεντρικήν Σχολήν» της Άλιστράτης, ήτις ήκμασε τον παρελθόντα αιώνα και συνέβαλε πάρα πολύ εις την προαγωγήν των γραμμάτων εν τω ύποδούλω τούτω τμήματι του Ελληνισμού.

Διεσώθη επίσης και απολυτήριος τίτλος της Σχολής εις πολύ καλήν κατάστασιν.

 Επειδή το εξ αυτών ενδιαφέρον είναι μέγα και πολλαπλούν, έθεωρήσαμεν καλόν δπως δημοσιεύσωμεν τινάς εξ αυτών, άφορώσας εις την ίστορίαν της Σχολής. Άπασαι αι έπιστολαί απευθύνονται προς τον μαθητήν της Σχολής Κωστάκην Μάλαμαν η Καλλικλήν.

1

Έγράφη υπό του πατρός Γεράκη Μάλαμα προς τον μαθητήν υιόν.

Σέρραι τη 11η Απριλίου 1844

Υιέ μου Κωστάκη, Εις Άλιστράτιον»

 Χθες από τον Παναγιώτην έλαβα το γράμμα σου και εχάρικα δια το της υγείας σας αίσιον και μάλλον δια την επιμέλειαν άχρι δια τα μαθήματά σου.

Ελυπήθην όμως εξ άλλου οπόσον να άμελήσης τα Γερμανικά και βλέπων την εικόνα του γραψίμματός σου να την χαλάσης όλοις διόλου και τέλος δεν εστάλης όλως διόλου εις τον λόγον που μας εδωκες εδώ.

Κύταξε λοιπόν Κωστάκη μου να μελετάς τα μαθήματά σου καθ΄ έκάστην διά να προχώρησης όσον το δυνατόν το όγλιγορότερον προς ώφέλειάν σου.

Εν τούτοις ασπαζόμενός σε μένω ο πατήρ σου Γ. Μάλαμας.

2

Εστάλη υπό μαθητού της Σχολής των Σερρών προς τον Κωστάκην Μάλαμαν.

Σέρραι τη 4η Σεπτεμβρίου 1847

Ανοίγων την πύλην ίνα υπάγω προς τον διδάσκαλον βλέπω έξαψνα και παρ΄ ελπίδος τον Νικόλαον αυτάδελφόν σας φέροντά μοι επιστολήν σας προς εμέ, και μίαν εσώκλειστον προς την Κυρίαν μητέρα σας, εχάρην διά το αίσιον της υγείας σας, και κατά τα γραφόμενά σας την εγχείρησα προς την μάμην σου, η δε μοι είπεν και την ανέγνωσα και μεγάλως ελυπήθην, πλην τι ποιητόν, χρειάζεται υπομονήν, ίδον να μας λέγητε για το να σας οίδοποιήσωμεν τι μαθήματα και από ποιον παραδιδόμεθα, αύριον θέλομεν κάμη αρχήν του Β'. 'Ολυνθιακού λόγου τον Δημοσθένους. 

Επειδή τον Α'. Φιλιππικόν και τον Α'  Ολυνθιακόν τους ετελειόσαμεν, ταύτα δε παραδιδόμεθα υπό του Κυρ Χρηστίδου μετά το (γεύμα ;) δε, δις της εβδομάδος τεχνολογικόν δις σύνταξιν, και δις Ιταλικά εως ότου να ελθη ο προσδοκόμενος Σχολάρχης και ότε τα πράγματα θα μεταβληθώσιν.

Εν βία και άλλοτε σας γράφομεν διεξοδικότερα.

Χρήστος Πασχαλίδης.

   

 

3

Έτερα επιστολή του αυτού επιστολογράφου προς τον Κ. Μάλαμαν υπό ημερομηνίαν 23 Μαρτίου 1848.

Μεγάλην λύπην φίλε μοι επροξένησεν η απουσία σας, διότι αν και πρότερον μόνος ήμην σννηθισμένος μ΄ όλα ταύτα εσυνίθισα μερικές ημέρες μετά σου, προς δε τούτοις έρχομαι να ερωτήσω διά το αίσιον της υγείας σας και να σας ειδοποιήσω ότι και εγώ μέχρι τούδε διατελώ εν υγεία. Χαίρω φίλε ακούων να παραδίδεσαι τοιαύτα υψηλά μαθήματα τα όποια και εγώ επιθυμώ να ακούσω.

έρχομαι να σας υπενθυμήσω ίνα εκτελέσητε την οποίαν μοι υπεσχέθητε ενταύθα υπόσχεσιν, δηλαδή του να με πωλήσητε τα βιβλία, διά το οποίον θέλω σας μένει διά παντός ευχάριστος.

Άνευ έτερον μένω ο Χρήστος Πασχαλίδης.

4  

Η παρούσα επιστολή είναι σπουδαιότατη εις περιεχόμενον.

Έγράφη υπό του σχολάρχου Ιωάννου Χαρίδημου και εστάλη εις τον αποφοιτήσαντα της σχολής Κ. Μάλαμαν η Καλλικλήν.

Διατηρείται εις καλήν σχετικώς κατάστασιν εκτός του μέσου της αριστεράς πλευράς, ήτις είναι εσχισμένη εκ του εξ ισπανικού κηρού σφραγίσματος.

Είναι γεγραμμένη επι της μιας σελίδος απλού χάρτου, σχήματος φύλλου αναφοράς.

Αξιέραστέ μοι μαθητά κύριε Καλλίκλες!

Την 15ην Οκτωβρίου 1848 εν Αλιστράτη.

Μετά πόθου και χαράς έλαβον την φιλτάτην μοι επιστολήν σας, ήτις αμύθητον την χαράν ενέσταξεν εις την ψυχήν μου διά την εν αυτή ευαγγελιζομένην πολύευκτον μοι υγείαν Σας.

δι όσα δε φίλα και ειλικρινή υπό των σπανίων αισθημάτων Σας γράφετε και φρονήτε, η γραφίς μου άδυνατεί να παραστήση την χαράν της ψυχής μου, περιορίζεται δε μόνον να σας διαδηλώση ότι τη βαλσαμωτική αυτών δυνάμει διελύσαι την προυπάρχουσαν άθυμίαν ταύτης ενεκα της απουσίας Σας, ήτις άλλως ην περιστατική, και της ενδιαφερόμενης μοι προς το αξιαγάπητον υποκείμενόν Σας αγάπης, δι ην (άείποτε) εν φροντίδι έστι τα καθ΄ ( ...  ) έχω,

επιθυμώ διηνεκώς να σας άκούω, ότι υγιαίνετε, και διάγετε, ως εύχεστε, παρεχόμενος λαμπρά τεκμήρια της εις εμέ ευγνώμονος διαθέσεώς Σας τας περιποθήτους μοι επιστολάς Σας.

Σας ευχαριστώ μεγάλως διά την προθυμίαν, ην εδείξατε και την εκτέλεσιν της παραγγελίας μου περί τιμής νομισμάτων άτινα είθε να (υψωθώσι ;) διότι πολύ κάτω τα λαμβάνετε.

Κατά την αξίωσίν σας έρχομαι να Σας πληροφορήσω περί της αποκαταστάσεως των συμμαθητών Σας.

 

Ο μεν Κλεάνωρ και Κλεομένης περί τας αρχάς του παρελθόντος διωρίσθησαν διδάσκαλοι, 

ο μεν αος της Τζατάλτζιας, 

ο δε βος της Προσώτσιανης, 

με μισθόν, όστις (υπ΄ αυτών αρκείται εισέτι ;), θέλει δε είσθαι περι τας 2000 χιλ.

 ο δε Κλεόβουλος από αης Αυγούστου διεδέχθη τον κυρ Χριστόδουλον. ο μισθός και αύτου εισέτι δεν προσδιωρίσθη•

διότι ο Γέροντας καταγίνεται να κτίση Σχολήν άλληλοδιδακτικήν. 

ο Αριστόνικος κατ΄ αυτάς εψηφίσθη διά την ΙΙροβίσταν

 με μισθόν 2.000. αλλ΄ άδηλος ακόμη η αποκατάστασίς τον διά την απειροκαλίαν των Προβιστινών. ο δε Θρασύβουλος πόρρω αφ΄ ημών κατέχει την διδ. εδραν εν Νευροκόπω, ως σας είναι γνωστόν εκ της εις την πανήγυριν απελεύσεώς Σας.

Ιδού η επιθυμία σας περί τούτου πεπληρωμένη παρά του εξ όλης ψυχής αγαπώντός Σας.

Υπ. I. Χαριδήμου.

Προσφέρατε τας προσκυνήσεις μου προς τον κυρ Πατέρα Σας, και Μητρομήτορά Σας, ήτις ως έχουσα τον ανεψιόν της πλησίον ήδη, (ό-δε ;) ενθυμήται τον διδάσκαλον τ΄ αυτού.

Ο ίδιος.

 5

Σπουδαιοτάτου ενδιαφέροντος είναι και ο απολυτήριος τίτλος της Σχολής, όστις διατηρείται εις αρίστην κατάστασιν.

Είναι γεγραμμένος επί της μιας σελίδος του πρώτου φύλλου.

Αντί επικεφαλίδος επί του τίτλου φέρεται το όνομα του Μητροπολίτου, αντικαθιστούν προφανώς την σφραγίδα. 

Παραπλεύρως δε του ονόματος υπάρχει η φράσις « ω ς β ε β α ι ο ί», εις το τέλος δε φέρει την υπογραφήν του σχολάρχου και των μαρτύρων.

Ο χάρτης του εγγράφου είναι ο κοινός, αι δε διαστάσεις αύτου συνήθους φύλλου αναφοράς.

Το όνομα του Μητροπολίτου δυσανάγνωστον.

Ο Κωνσταντίνος Καλλικλής Σερραίος, τέκνον γνήσιον της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, έρωτι παιδείας εκκαιόμενος, φέρων έδωκεν εαυτόν εν τοις μαθήμασιν.

Έδιδάχθη ουν εν τη κατά την  Αλιστράτ(ην) Ελληνική Κεντρική Σχολή της επαρχίας Δράμας, μεγίστη επιμελεία χρώμενος, άπασαν την Έγκύκλιον Παιδείαν:

Γραμματικήν, φημί, ποιητικήν, και Ρητορικήν.

Ήκουσε δε και φιλοσοφίαν, ήγουν Λογικήν, Μεταφυσικήν και Ηθικήν.

Έδιδάχθη και εκ των Μαθηματικών, 

Αριθμητικήν, και Γεωγραφίαν Στοιχειώδη,

και τέλος Ίεράν Κατήχησιν και Ίεράν Ιστορίαν Έπίτομον.

Εν οις άπασιν εξετασθείς εύδοκίμησεν άριστα.

Έζησε δε εν χρηστότητι ηθών, διατελέσας κατά πάντα αμώμητος, και αγαπώμενος τα μάλιστα διά τ(α)ύτα.

Αμφοτέρων ουν ένεκα: λέγω δη, της τε εν τοις μαθήμασιν ευδοκιμήσεως, και της των 'Ηθών χρηστότητος,

 κρίνεται άξιος,

ει μεν αύτω βουλομένω εστί, και δύναμις περίεστιν, ακροάσασθαι και των επίλοιπων της φιλοσοφίας ειδών άλλη πη, τοιαύτης της φιλοσοφίας απαιτούσης τους ιδίους εαυτής μύστας.

Ει δε μη, ου μόνον κατ΄ οίκους διδάσκειν, αλλά και Σχολήν κοινήν αναδέξασθαι.

διό δέδοται αύτω και το παρόν δικαίως, ιν΄ εχοι, όποι αν απέλθη, το άξιόπιστον.

Τω «αωμηω. τη «αη» Ιουνίου.

Εν τη κατά την Αλεστράτην Ελληνική Κεντρική Σχολή.

O της Σχολής ταύτης Σχολάρχης

Ιωάννης Χαρίδημος

βεβαιώ.

Οι Επίτροποι της Σχολής:

» Δημήτριος Αθανασιάδης μαρτυρώ Αλέξανδρος Παναγιώτου μαρτυρώ

» Θεόδωρος βασιλείου μαρτυρώ

» Κωνσταντίνος γιάνκου μαρτυρώ!

Περί της εν Άλιστράτη «Κεντρικής Σχολής» κάμνει λόγον ο Τρύφων Εύαγγελίδης εν τω γνωστω περί της παιδείας επί Τουρκοκρατίας έργω του.

 Κατ΄ αυτόν την 1ην Ιανουαρίου 1825 η έδρα της Μητροπόλεως Δράμας μετεφέρθη εις την 'Αλιστράτην, ότε και η Σχολή ωνομάσθη κ ε ν τ ρ ι κ ή ε λ λ η ν ι κ ή, εις ην εφοίτων εκ πάσης της επαρχίας Ζίχνης, αναπτυχθείσα εις πνευματικήν του δουλεύοντος γένους εστί αν, φωτίζουσαν διά του ανεσπέρου φωτός των ελληνικών γραμμάτων τον σκοτεινόν ορίζοντα του τμήματος εκείνου της πολυπαθούς Μακεδόνικης πατρίδος, τασσομένη εις την δευτέραν βαθμίδα μετά την των Σερρών.

Εν αυτή γιγνώσκομεν μόνον το όνομα του από του 1849-1859 διδάξαντος Χριστοφόρου Προδρομίτου  και του εκ Τριγλείας Διοδώρου Σοφ. Κάρατζη, πρώην σχολάρχου Τριγλείας, είτα Μουντανίων, είτα επισκόπου Μοσχονησίων, κατόπιν Κομπανίας (1909) και από του 1930 μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης.

Τας πενιχράς ταύτας γνώσεις περί του σπουδαιοτάτου τούτου κέντρου των Ελληνικών γραμμάτων επί Τουρκοκρατίας πλουτίζουν τα δημοσιευόμενα έγγραφα της οικογενείας Μάλαμα.

Ο ακριβής χρόνος της ίδρύσεως της Σχολής τυγχάνει και ήμιν άγνωστος μη υπαρχόντων δε ισχυροτέρων τεκμηρίων, δεχόμεθα την εικασίαν του Εύαγγελίδου, ότι αύτη ιδρύθη κατά τας αρχάς του ΙΘ' αιώνος λογω της πληθύος των εν Δράμα Τούρκων αύτη δε η πληθύς επέβαλε και την μεταφοράν της έδρας της Μητροπόλεως εν Αλιστράτη.

 Διά την ίδρυσιν της Σχολής εν τη κωμοπόλει της Άλιστράτης κατά την περίοδον ταύτην συνηγορούν προσέτι αι δημιουργηθείσαι πνευματικαί ανάγκαι των επαρχιών Φυλλίδος και Παγγαίου μετά την πνευματικήν αναγέννησιν του υποδούλου ημών έθνους εν γένει κατά τον ΙΗ' αιώνα.

Η Σχολή αύτη, μοναδική ούσα εν τω πολυπάθει τούτω τμήματι του Ελληνισμού, κατέστη εφάμιλλος των άλλων των μεγάλων κέντρων της 'Ανατολικής Μακεδονίας.

Κατά το χρονικόν δε διάστημα των δέκα ετών μεταξύ του 1840-1850 ύποστηρίζομεν μετά πεποιθήσεως ότι υπερείχε και αυτής ταύτης της Σχογης των Σερρών, ήτις διήρχετο σοβαράν κρίσιν.

 Τούτο πληροφορούμεθα και εκ του Π. Πέννα, όστις αποδίδει την προκληθείσαν κρίσιν εις την αντίθεσιν του τότε μητροπολίτου προς τον Σερραίον διευθυντήν της Σχολής Φωτιάδην. Το γεγονός όμως τούτο τεκμαίρεται κυρίως εκ των ανωτέρω δημοσιευομένων επιστολών και των άλλων πληροφοριών του αρχείου Μάλαμα.

Περί τας αρχάς του θέρους του έτους 1843 ο εκ Σερρών πλούσιος έμπορος Γεράκης Μάλαμας έστειλε τον δεκατριετή υίόν αυτού Κωστάκην εις την εν Άλιστράτη Σχολήν, όπως διακούση τα εν αύτη διδασκόμενα μαθήματα.

Βραδύτερον έτερος σπουδαστής εκ Σερρών, εξάδελφος του Κωστάκη, εκφράζει την επιθυμίαν, όπως ακούση «τοιαύτα υψηλά μαθήματα», παρακαλεί δε τον Μάλαμαν, ίνα τω πώληση τα βιβλία αυτού.

Η υπ΄ αριθμόν 2 επιστολή ομιλεί διά την έλλειψην σχολάρχου εν Σέρραις. Άλλά και ότε ο Μάλαμας απεφοίτησε της σχολής και επανήλθεν εις την πατρίδα του, γράφων προς αυτόν ο σχολάρχης του Ι. Χαρίδημος έλεγε συν τοις άλλοις :

«ούχ ήττον εχάρην επί τη βελτιώσει της Σχολής της πατρίδος σας, είθε να αξιωθή και (πλείστων ;) προς ταχυτέραν πρόοδον της οργώσης προς την παιδείαν νεολαίας...».

Εκ τών ανωτέρω καταδεικνύεται ότι η περίφημος Σχολή των Σερρών εστερείτο σχολάρχου κατά την εποχήν ταύτην και το ώρολόγιον αυτής πρόγραμμα δεν ήτο συμπεπληρωμένον.

 Η Σχολή της Άλιστράτης όμως παρουσιάζεται πλήρης τόσον εις προσωπικόν, όσον και ως προς το πρόγραμμα των εν αύτη διδασκομένων μαθημάτων.

H φοίτησις των μαθητών εν τη Σχολή παρετείνετο εις πέντε έτη. Τούτο συμπεραίνομεν εκ του αριθμού των ετών της φοιτήσεως του Κωστάκη Μάλαμα.

Κατά το θέρος δεν εγίνοντο διακοπαί των μαθημάτων, ειμή μόνον κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων και του Πάσχα.

Το διάστημα των διακοπών κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων ήτο περίπου είκοσι ημερών, ήρχιζε την 20ην η 23ην Δεκεμβρίου και έληγε την 8ην εως 10ην 'Ιανουαρίου.

Ως προς την διάρκειαν των διακοπών του Πάσχα δεν έχομεν σαφείς πληροφορίας, αλλά δεν νομίζομεν ότι υπερέβαινε τας δεκαπέντε ημέρας.

Η ηλικία των προσερχομένων προς φοίτησιν μαθητών ήτο η προεφηβική.

 Τούτο διαπιστούται εκ του γεγονότος, ότι ο μεν Μάλαμας ήτο δεκατριών έτών, οι δε συμμαθηταί αύτού ήσαν της αυτής ηλικίας, ως καταδεικνύεται εκ της μετ΄ άλλήλων ανταλλαγής επιστολών.

Περι του αριθμού των διδασκόντων δεν είμεθα απολύτως πληροφορημένοι.

Εκ των ασθενών όμως μαρτυριών, ας γνωρίζομεν, συμπεραίνομεν ότι οαριθμός αυτών ανήρχετο εις τρεις, τον σχολάρχην και δύο άλλους διδασκάλους.

Οι μαθηταί ευρίσκοντο εις άμεσον πνευματικήν εξάρτησιν άπό των διδασκάλων των, προς ους ώφειλον να γνωρίζωσι πάντα τα αφορώντα εις αυτούς και δη τα του προσωπικού αυτών βίου.

Ο σχολάρχης ερρύθμιζε την ζωήν των μαθητών αυτού καθ' ολοκληρίαν. Η άναχώρησις των μαθητών κατά τας διακοπάς των εορτών εκ της Σχολής διά την μετάβασιν εις την ιδιαιτέραν αυτών πατρίδα εξηρτατο εκ της κρίσεως του σχολάρχου. Ο Γεράκης Μάλαμας γράφων προς τον υίόν αύτού Κωστάκην, εκφράζει σφοδράν αύτού επιθυμίαν, όπως συνεορτάση μετ' αύτού τα Χριστούγεννα και προτρέπει αυτόν ουτω :

 «   ...  εχετο εις ενθύμησιν να ζητήσης την άδειαν του διδασκάλου σου, και αν είναι με την άδειάν του γράψε μας να ιξεύρω διά να σε φέρω τα Χριστούγεννα, να έλθης εδώ...»

Την οικονομικήν διαχείρισιν της Σχολής είχεν αξιωματούχος τις κληρικός η μοναχός.

Έκτος όμως αύτού εχομεν και άλλον οφφικάλιον, τον σακελλάριον, όστις είχε μάλλον διαχειριστικόν διακόνημα.

Εάν και ούτος έδίδασκεν εν τη Σχολή, δεν προκύπτει εκ των πληροφοριών μας.

Την έποπτείαν της Σχολής είχεν επιτροπή, αποτελουμένη εκ διαφόρων προυχόντων της Άλιστράτης, έχουσα ως πρόεδρον τον εκάστοτε μητροπολίτην.

Τούτο καταδεικνύεται εκ του διασωθέντος απολυτηρίου τίτλου.

Ο κατ΄ εξοχήν όμως ρυθμιστής και ιθύνων νους του όλου έργου ήτο ο σχολάρχης, εκ της προσωπικότητος δε τούτου εξηρτάτο η πρόοδος και η φήμη της Σχολής.

Τα εν τη Σχολή διδασκόμενα μαθήματα ήσαν θρησκευτικά, φιλολογικά, φιλοσοφικά και μαθηματικά.

 Έδιδάσκετο δε και ξένη ευρωπαική γλώσσα, η γερμανική, ήτις, ως εκ του απολυτηρίου αποδεικνύεται, δεν είχε πρωτεύουσαν θέσιν εν τω προγράμματι.

Αλλως τε τούτο ενισχύεται εκ της απροθυμίας του Κωστάκη προς το μάθημα της γερμανικής γλώσσης.

Ο πατήρ όμως του μαθητού ενδιεφέρετο ιδιαιτέρως διά το μάθημα, δι' ο και έγραφε 

«.... Κύταξε λοιπόν Κωστάκη μου να μελετάς τα μαθήματά σου και μάλιστα τα Γερμανικά καθ΄ εκάστην...»

Οι αποφοιτώντες της Σχολής μαθηταί είχον το δικαίωμα, ως πληροφορούμεθα εκ του απολυτηρίου,

«ου μόνον κατ' οίκους διδάσκειν, αλλά και Σχολήν κοινήν άναδέξασθαι».

Διωρίζοντο ως δημοδιδάσκαλοι εις τα δήμοσυντήρητα την εποχήν έχείνην σχολεία του υποδούλου έθνους, το διδακτικόν προσωπικόν των οποίων παρουσίαζε σπάνιν.

Τοσαύτη ήτο η έλλειψις διδασκάλων, ώστε, ότε απεφοίτησαν οι συμμαθηταί του Μάλαμα κατά το θέρος του 1848 μέχρι της 15ης Οκτωβρίου είχον απορροφηθή άπαντες σχεδόν, ως πληροφορεί ημάς η επιστολή του σχολάρχου 'Ιωάννου Χαριδήμου, η σταλείσα προς τον Μάλαμαν.

Περισσοτέρας πληροφορίας περί της Κεντρικής Σχολής δεν ηδυνήθημεν να αρυσθώμεν εκ του οικογενειακού αρχείου του κ. Μ. Μάλαμα.

Ο Τρ. Εύαγγελίδης πληροφορεί ημάς ότι από του 1849-1859 διηύθυνε την Σχολήν ο Χριστόφορος Προδρομίτης, ο μετέπειτα διδάξας εις την Θεολογικήν Σχολήν Χάλκης και βραδύτερον αποσυρθείς εις την Μονήν του Προδρόμου εν τω Μενοικίω όρει.

Πολύ βραδύτερον πληροφορούμεθα ότι διηύθυνον την Σχολήν ικανοί σχολάρχαι. Κατά το 1904 συναντώμεν τον Άστέριον Γούσιον,  συγγραφέα σχολικών και λαογραφικών βιβλίων, και περί το 1906 τον Χαρίλαον Παπαντωνίου.

  Άλλά η Σχολή φέρει τόν τίτλον πλέον «Αστική Σχολή».

Διευθυντής της Αστικής Σχολής διετέλεσεν και ο Διόδωρος Καράτζης, ο μετέπειτα μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης.
Έκ τών χρηματισάντων διδασκάλων τής Σχολής ευρίσκεται έν ζωή δ έγκριτος ιατρός Δράμας κ. Σκόρδας, όστις διετέλεσε και παιδονόμος του παρά τή Σχολή λειτουργούντος οικοτροφείου.