Ηεξέγερση του Ίλιντεν-Πρεομπράζινιε (Προφήτη Ηλία- Μεταμορφώσεως του Σωτήρος) (Илинденско-Преображенско въстание) (Ilinden–Preobrazhenie Uprising)

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ «ΗΛΙΝ - ΝΤΕΝ»

Ιωάννου Σ. ΝΟΤΑΡΗ.

Εκδ. Περιοδικό "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ" , 
25.1.1974,

 Φλώρινα, 

του Φ.Σ.Φ. "Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ" 

H επέτειος του «Ήλίν - Ντέν», που πλησιάζει, άφ’ ενός και άφ’ ετέρου μια πρόσφατη έκδοση του Σλαβικού Τμήματος του «Ιδρύματος Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου» (ΙΜΧΑ), ή μετάφραση δηλαδή από τη βουλγαρική της ανώνυμης εργασίας «Τά Μακεδονικόν Ζήτημα», στάθηκαν οι αφορμές να γράψω το άρθρο τούτο.

Το 1966 δημοσιεύτηκε στο εκδιδόμενο τότε στην πρωτεύουσα περιοδικό «ΕΠΟΧΕΣ» το μελέτημά μου «ΗΛΙΝ - ΝΤΕΝ». Πρόθεσή μου ήταν να ενημερώσω το μορφωμένο ελληνικό κοινό πάνω σ’ ένα θέμα σημαντικό, αλλά και πολύ λίγο γνωστό, δυστυχώς, στους Έλληνες, όλους εν γένει κι όχι μόνο τούς νότιους. Πιστεύω ότι το έγραψα με αίσθημα ευθύνης και προσπάθησα να είμαι αντικειμενικός και αμερόληπτος.
Με τον τρόπον αυτόν της εργασίας μου και, ειδικότερα, τη διαφωτιστική εισαγωγή μου αφόπλισα όσους θα ή θελαν να χτυπήσουν από σκοπιμότητα το μελέτημά μου.

Όμως ελάχιστο χρόνο μετά τη δημοσίευση της εργασίας μου ό Διευθυντής των «Εποχών» κ. “Αγγελος Τερζάκης με παρακάλεσε να περάσω από το γραφείο του περιοδικού, για να διαβάσω δυο επιστολές, που αναφέρονταν στην εργασία μου.

Ή μια, από τη Θεσ)νίκη, ήταν επιδοκιμαστική, ενώ ή δεύτερη, που την έστελνε κάποιος Έλληνας από το εξωτερικό, έντονα αποδοκιμαστική, συνάμα δέ και κακόπιστη. 

Όταν τη διάβασα, ζήτησα από τον κ. Τερζάκη να τη δημοσιεύσει, για να την αντικρούσω.
’Εκείνος όμως αρνήθηκε, επειδή, καθώς μου τόνισε, ό επιστολογράφος παρέλειπε να γράψει τη διεύθυνση της κατοικίας του.
 Έξ άλλου στο τεύχος του περιοδικού ακριβώς του μήνα εκείνου και στο χώρο των «Χρονικών» είχε παρουσιάσει κάτω από τον τίτλο «Χρήση και κατάχρηση» ένα καυστικά σχόλιο για όσους με τις επιστολές τους, τις όποιες «τό περιοδικό δημοσίευε, για νά δείξει την έμπρακτη πίστη του, όχι τή θεωρητική κι ανέξοδη, στην ελευθερία του λόγου», φανέρωναν ότι «στρέφουν τά όπλα της ελευθερίας κατά της ελευθερίας πώς επικαλούνται την ελευθερία όχι χωρίς νά την πιστεύουν, αλλά επειδή ακριβώς δεν την πιστεύουν» και δήλωνε ότι στο έξης, έξ αιτίας τού σοβαρού τούτου λόγου, θα ήταν περισσότερο φειδωλός και προσεκτικός.
Ύστερ’ από την άρνησή του περιωρίστηκα νά αντιγράψω την επιστολή, αφού πήρα τή συγκατάθεσή του.

 Λυών, 15 Μαρτίου. 1966

 Κύριε Διευθυντά, στά τεύχη 33 και 34 των ’Εποχών δημοσιεύτηκε ή μελέτη του κυρίου Νοτάρη για τό Ήλι ντέν (sic)
Έχει τόσο κακοπάθει ή μελέτη της Βαλκανικής Ιστορίας στον τόπο μας, ώστε περίμενα από ενα περιοδικό της δικής σας ποιότητας μια προσπάθεια για την αποκατάσταση της αλήθειας. με λύπη μου διαπιστώνω νά προβάλωνται (sic) θέσεις, που ή επιστημονική ερευνά έχει από καιρό άπορρίψει και που άποτελουν τό πιό αγαπημένο όπλο της αντίδρασης για τή διαστρέβλωση της λαϊκής συνείδησης.

Κανένας καλόπιστος δεν αμφισβητεί την ελληνικότητα της Μακεδονίας σήμερα, στα όρια βέβαια που χάραξαν οί πόλεμοι του 1912 - 13.

 Ή ανταλλαγή τώυ πληθυσμών με Τουρκία και Βουλγαρία (sic) κατέστησε τον ελληνικής συνείδησης πληθυσμό την συντριπτική πλειοψηφία του λαου της Μακεδονίας.

 "Οταν όμως μιλάμε για τή Μακεδονία πριν τούς βαλκανικούς πολέμους, μιλάμε για τή Μακεδονία στο σύνολό της, που εκτός από τή δική μας περιλαμβάνει την ομόσπονδη Δημοκρατία τώνΣκοπίων και τις μικρές βουλγαρικές και αλβανικές περιοχές.

Στή Μακεδονία λοιπόν αύτή του 1900 οί ελληνόφωνοι δεν αποτελούν περισσότερο του 20ο)ο του πληθυσμού και οί ελληνικής συνείδησης πληθυσμοί στό σύνολό τους ενα 30 -35 ο)ο (καμμια ελληνική και ξένη στατιστική δεν διαμφισβητεί αυτό).

 Είναι λοιπόν τόσο λανθασμένο νά μιλάμε εμείς για ελληνικότητα της ’Οθωμανικής Μακεδονίας, όσο και οί Βούλγαροι νά μιλούν για βουλγαρικότητα ή οί Σλαβομακεδόνες των Σκοπίων για σλαβικότητα της λεχομένης Μακεδονίας του Αιγαίου.

Σέ μια Μακεδονία, που οί προπαγάνδες των κυβερνήσεων των βαλκανικών κρατων διαιρούσαν και άλληλοσφάζανε, φωτεινή, άν και ανολοκλήρωτη, ύπήρξε ή εμφάνιση της IMRO (αύτονομιστικής μακεδονικής οργάνωσης).
Από τό 1894, που ιδρύθηκε, αγωνίστηκε με ένα άντιφεουδαρχικό πρόγραμμα συνεργασίας των διαφόρων εθνοτήτων της Μακεδονίας εναντίων (sic) του ’Οθωμανικού Κράτους και εναντίον της άλληλοσφαγής του λαού.
 Ό κύριος Νοτάρης φαίνεται νά άγνοή πλήρως την ιστορία και τή δράση της IMRO και η επανάσταση του Ήλι Ντέν (sic) στά 1903 είναι τό αποκορύφωμα — και κύκνειο άσμα (sic) μαζί — της δράσης της IMRO.

'Η προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση, που εγκαθίσταται στο Κρούσοβο, άποτελείται από μέλη όλων των Μακεδονικών ’Εθνοτήτων και μάλιστα οί Έλληνες είχαν την πλειοψηφία (τό αναφέρει και ό Ν. Μπάλλας στην Ιστορία του Κρουσόβου, έκδοση της 'Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών).

 Ή κατάπνιξη της επανάστασης του Ήλί Ντέν (sic) αφήνει από τότε ελεύθερα τά χέρια στο Βουλγαρικό Κομιτάτο (sic) και οδηγεί (sic) σε έναν άγώνα επιβίωσης του έλληνομακεδονικοΰ πληθυσμού μέχρι τά 1908 και τελικά στον διαμελισμό της Μακεδονίας στά 1912.


Παρ’ όλες τις πολυπληθείς γύρω άπό τό Μακεδονικό εκδόσεις, ή Μακεδονική, όπως άλλωστε καί ή Βαλκανική, ιστορία έχουν ελάχιστα μελετηθεί επιστημονικά στή χώρα μας. Τελευταία κάποια άλλαγή παρουσιάζεται μέ τις εκδόσεις τών νεωτέρων συνεργατών τής 'Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών τής Θεσσαλονίκης.

Ή ελειψη (sic) επιστημονικής ερευνάς άφησε ελεύθερη τή δράση σέ όσους συνειδητά ή άπό άγνοια εξυπηρετούσαν τήν προπαγάνδα ορισμένης (sic) πολιτικής παράταξης, δηλητηριάζοντας τήν ’Εθνική συνείδηση καί τις σχέσεις τών λαών τής Βαλκανικής μέ άπό βορρά κινδύνους καί άλλα παρόμοια.

Περιμένω άπο τις έποχές νά συνεχίσουν τήν προσπάθειά τους, συνεπείς πρός τήν ποιότητά τους, σχετικά μέ τό συγκεκριμένο θέμα τοΰ Μακεδονικού καί τής Βαλκανικής Ιστορίας.

Μέ πολλήν εκτίμηση κ.τ.λ.

*
* *

Όποιος διαβάζει τήν επιστολή, χωρίς νά εχη διαβάσει καί τό μελέτημά μου, παρ’ όλον ότι τό ύφος καί οί προθέσεις τού επιστολογράφου είναι φανερές, δέν θά ήταν δύσκολο νά ύποθέση ότι μέ τά κείμενό μου «συνειδητά ή άπό άγνοια», καθώς τονίζεται σ’ αύτήν, «έκανα προπαγάνδα γιά χάρη μιας ορισμένης πολιτικής παράταξης κ.τ.λ.» καί επομένως δέν έγραψα ιστορία. “Αν όμως τό εχη διαβάσει, τότε πιστεύω δτι θά έλεεινολογήση τήν κακοπιστία τοΰ κριτικοϋ τής εργασίας μου, εκτός κι άν τόν συναγωνίζεται σέ αύτό τό πεδίο.

Γιά νά φανή όμως ή κακοπιστία του αύτή καθαρά, χρειάζεται νά σχολιαστούν ώρισμένα σημεία τής επιστολής του καί νά ελεγχθούν ορισμένες άπόψεις καί ερμηνείες του, πού υπάρχουν σ’ αύτήν καί χτυπιούνται μέ τήν άλήθεια.

Ο επιστολογράφος, όταν άναφέρη πώς ό ελληνικής συνειδήσεως πληθυσμός της Μακεδονίας γύρω στά 1900 εφτανε τό 35ο)ο μονάχα, δεν βρίσκεται εξω από την πραγματικότητα.

Παραλείποντας όμως νά τονίση ότι στή Μακεδονία της εποχής εκείνης τό οθωμανικό στοιχείο, δηλαδή ό κατακτητής, ήταν αριθμητικά πολύ ισχυρό, δημιουργεί οπωσδήποτε παραπλανητική εντύπωση.
Δεν νομίζω πώς υπάρχει "Ελληνας, ιστορικός και όχι βέβαια έφημεριδογράφος, που νά ισχυρίζεται ότι στή Μακεδονία του 1900 δεν κατοικούσαν και Βούλγαροι.

Υποστηρίζω όμως πώς ό Μακεδονικός Ελληνισμός διατηρούσε ανάμεσα στις υπόδουλες χριστιανικές εθνότητες της περιοχής αύτης υπεροχή, την οποία πιστοποιούν όλες οί στατιστικές, όσες δεν είχαν λόγους, καθώς οι βουλγαρικές, νά διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Τέτοιες στατιστικές, επίτηδες τουρκικής προελεύσεως, παρουσίασα στό μελέτημά μου, άποφεύχοντας τις ελληνικές, για νά είμαι αμερόληπτος.

'Όπως όμως εμφανίζει ό επιστολογράφος την άναλογία του ελληνικού στοιχείου, χωρίς δηλαδή νά έπισημαίνη και την ισχυρή παρουσία του τουρκικού, θά μπορούσε κανείς νά νομίση ότι οϊ Βούλγαροι ξεπερνούσαν τούς "Ελληνες, πραγμα που δεν συνέβαινε, όσο κι άν εκείνοι τό ύποστηρίζουν έντελώς αύθαίρετα.

 Γιατί πάνω στό ζήτημα τούτο υπάρχει μαρτυρία, που άποδεικνύει ακλόνητα την υπεροχή τού ελληνικού στοιχείου απέναντι στό βουλγαρικό.
 Είναι ή έλληνοβουλγαρική συμφωνία, που εγινε στις 11 Μαρτίου τού 1912 στην Κωνσταντινούπολη για την αντιπροσώπευση των δύο αύτων έθνικών μειονοτήτων στην ’Οθωμανική Βουλή.

Σύμφωνα μ’ αυτή για την άντιπροσώπευση των μακεδονικών βιλαετίων της Θεσ)νίκης και του Μοναστηριού, με εθνική σύνθεση πληθυσμοΰ τόσον άμφισβητούμενη από τούς δύο αντιπάλους, άποφασίστηκε νά είσέλθουν στή Βουλή της Αύτοκρατορίας δέκα Ελληνες και πέντε Βούλγαροι, ενώ για την αντιπροσώπευση του Θρακικού βιλαετιού της ’Αδριανουπόλεως οκτώ Ελληνες και μονάχα ενας Βούλγαρος.

’Αν όμως τό βουλγαρικό στοιχείο υπερείχε, θά ήταν δυνατό νά δεχτούν ποτέ μια τέτοια άναλογία τά λαϊκά μέλη του Συμβουλίου της «’Εξαρχίας»;

 Πιο κάτω ό επιστολογράφος μου ρίχνει μιάν άλλη κατηγορία, τό ίδιο βαρειά με την προηγούμενη πώς «φαίνεται νά άγνοώ την ιστορία και τή δράση της IMRO, την όποια τελικά συνδέω με τό μακεδονικό κομιτάτο της Σόφιας, όργανο της Βουλγαρικής Αυλής και των βουλγαρικών σωβινιστικών κύκλων για την κατάληψη της Μακεδονίας».

Έδώ δμως πιά ή κακοπιστία του ξεπερνάει τά όρια.
Γιατί μόνον ενας άνθρωπος, που δεν γνωρίζει ανάγνωση, θά μπορούσε νά ίσχυριστή κάτι τέτοιο, ϋστερ’ άπ’ όσα γράφω για τό θέμα τοΰτο στό μελέτημά μου, επιθυμώντας νά είμαι άντικειμενικός.

Είναι γι’ αύτό ανάγκη νά αντιγράψω τό σχετικό τμήμα του. ’Ιδού λοιπόν τί έγραψα για τά δυο βουλγαρικά κομιτάτα. . . . την οργάνωση του «Ήλίν  Ντέν» άνέλαβαν τά δυό βουλγαρικά κομιτάτα, που υποστήριζαν αντίθετες απόψεις και γι’ αυτό βρίσκονταν σέ σχέσεις εχθρικές.

 Πρόκειται για την «’Εσωτερική Μακεδονική ’Επαναστατική ’Οργάνωση», τή γνωστή IMRO, και για την «’Εξωτερική» παρόμοια.
Στό σημείο δμως τούτο επιβάλλεται μια παρέκβαση.
’Αρκετοί δικοί μας υποστηρίζουν πώς πραγματική άντίθεση άνάμεσα στά δυό κομιτάτα δεν υπήρχε, ότι ή άντίθεση ήταν φαινομενική, τεχνητή, για νά ξεγελάη τους άφελείς, δηλαδή ενα μέσο της τακτικής των Βουλγάρων.

Αυτό όμως δεν είναι άπόλυτα σωστό και δεν χρειάζεται προσπάθεια, για νά άποδειχτή. Άρκεί νά άναφερθή ή άλληλοεξόντωση της ήγεσίας των δύο τούτων κομιτάτων με την πάροδο του χρόνου, που δεν μπορεί βέβαια νά άποδοθή μονάχα στις προσωπικές φιλοδοξίες, άλλά και στις Ιδεολογικές διαφορές.
 Ή «’Εσωτερική ’Οργάνωση» ιδρύθηκε στη Θεσ)νίκη στις 23—10—1893 (παλ. ήμερ.) από μιάν ομάδα Βουλγάρων γεννημένων στή Μακεδονία.

Είχαν όλοι τους καθαρή βουλγαρική συνείδηση και δεν ήσαν βέβαια «Μακεδόνες», όπως συμφέρει στά Σκόπια νά ύποστηρίζουν.
Στην ίδρυση της όργανώσεως αύτης πρωτοστάτησαν ό καθηγητης Νταμιάν Γκροΰεφ και ό γιατρός Χρίστο Τατάρτσεφ. 'Η «’Εσωτερική ’Οργάνωση» ένισχύθηκε πολύ, όταν στά 1896 είσήλθε σ’ αύτην ό Γκότσε Ντέλτσεφ, γιατί είχε μεγάλες όργανωτικές και ήγετικές ικανότητες.

 Ή «Εξωτερική ’Οργάνωση» ιδρύθηκε στή Σόφια δυό χρόνια μετά την ίδρυση της πρώτης, ΰστερ’ από υπόδειξη του ηγεμόνα της Βουλγαρίας Φερδινάνδου. Ή «’Εσωτερική» είχε σοσιαλιστικές αποκλίσεις και εδινε στούς άκτήμονες γεωργούς της Μακεδονίας, που ζοΰσαν μέσα στην απελπισία, την υπόσχεση της διανομής των τσιφλικιών.

Τό σύνθημά της ήταν «ή Μακεδονία στούς Μακεδόνες», ανεξάρτητα από εθνικότητα και θρήσκευμα, κι άγωνιζότανε, όπως ελεγε, για την αύτονομία της χώρας.
Οί σκοποί της δμως δεν ήταν δυνατό νά είναι πρός όφελος του 'Ελληνισμού.

'Η «’Εξωτερική», που την άποτελοΰσαν σωβινιστές Βούλγαροι, είχε, αντίθετα, ώς φανερό σκοπό την ένσωμάτωση της Μακεδονίας στή Βουλγαρία.

Στην περίπτωση δμως του «Ήλίν-Ντέν» τά δύο κομιτάτα βρέθηκαν σύμφωνα, γιατί τό πρώτο με την έπανάστοση επιζητούσε την πραγματοποίηση του βασικού του σκοπού, δηλαδή την αύτονόμηση της Μακεδονίας, και γι’ αύτό δέχτηκε νά συνεργαστή με τό δεύτερο.
 Τούτο πάλι θεωρούσε την αυτονόμηση ώς να βήμα πρός την πραγματοποίηση του δικοΰ του σκοπού. . .

 Ύστερ’ από την παράθεση του παραπάνω αποσπάσματος της εργασίας μου δεν πρέπει νά άπορή κανείς για όσα έγραψε ό επιστολογράφος, αποδίδοντας μου άγνοια και παραποίηση;

Αλλη πάλι κακοποίηση της άλήθειας είναι και εκείνο, που υποστηρίζει στην έπιστολή του, ότι δηλαδή τά στελέχη και τά μέλη της IMRO έξωντώθηκαν από τούς «Βούλγαρους κομιτατζήδες», ώσάν αύτοί, που άνήκαν στην IMRO. νά μή ήσαν επίσης και Βούλγαροι και Κομιτατζήδες.

Ή ήγεσία της IMRO  ήταν συλλογική, την διηύθυνε δηλαδή μια «Κεντρική Επιτροπή» («Τσεντράλεν Κομιτέτ». Centar — κέντρο).
 Ή οργάνωση έμεινε στό τέλος γνωστή, για συντομία, άπλώς ώς «Κομιτάτο» και τά μέλη της ώς κομιτατζήδες.
 ’Ακριβώς τό ϊδιο συνέβη και με την «Εξωτερική ’Οργάνωση», που σχηματίστηκε, όπως έχομε πεϊ, στή Σόφια,

 Αύτην την διηύθυνε μια «Υπάτη ’Επιτροπή» («Βερχόβεν κομιτέτ». Varh— κορυφή). Ώνομάστηκε λοιπόν για τόν ίδιο λόγο και ή οργάνωση τούτη «Κομιτάτο» και Κομιτατζήδες τά μέλη της, για νά ξεχωρίζουν όμως όσους άνήκαν στις δύο αύτές οργανώσεις, ώνόμασαν τούς πρώτους «Τσεντραλίστες» και «Βερχοβίστες» τούς δεύτερους.

 Ό επιστολογράφος όμως θέλει, έντελώς αυθαίρετα, νά «πρωτοτυπή» και ονομάζει κομιτατζήδες μονάχα τούς τελευταίους, που έξ άρχής ζητούσαν φανερά την προσάρτηση της Μακεδονίας στή Βουλγαρία.
και μονάχα έναντίον τους καταφέρεται. Οί πρώτοι γι’ αύτόν ήσαν άμεμπτοι. Γιατί αύτό άφήνει νά έννοηθή, βαφτίζοντάς τους μάλιστα και «Μακεδόνες», ώσάν νά είναι Σκοπιανός τιροπαγανδιστής, άφου χαρακτηρίζει την IMRO «αύτονομιστική μακεδονική οργάνωση!

Τά πράγματα όμως θά δείξουν ότι οϊ τσεντραλίστες δεν ήσαν ειλικρινείς, ένώ τουλάχιστον οί βερχοβίστες έδειχναν από την άρχή τί επιδιώκουν και δεν προκαλοΰσαν σύγχυση.
Συνεχίζοντας ύποστηρίζει ότι ή κατάπνιξη της έπαναστάσεως του «Ή- λίν - Ντέν», ϋστερ’ άπ’ όσα ΰπέστησαν σ’ αύτή τά στελέχη και τά μέλη της MRO, άφησε έλεύθερα τά χέρια στό βουλγαρικό κομιτάτο, εννοώντας, όπως είδαμε, την «’Εξωτερική οργάνωση», και ότι τούτο άνάγκασε τόν έλληνομακεδονικό πληθυσμό νά διεξαγάγη αγώνα έπιβιώσεως, που κράτησε μέχρι του 1908, ένώ τελικά ώδηγηθήκαμε, με την έξέλιξη των πραγμάτων και τόν βαλκανικό πόλεμο, στόν «διαμελισμό» της Μακεδονίας στά 1912.

Σέ τελευταία άνάλυση ό επιστολογράφος έκφράζει τή γνώμη ότι στην έπανάσταση του «Ήλίν - Ντέν» έλαβε μέρος μονάχα ή IMRO, ένώ οι Βούλγαροι, που άνήκαν στην «’Εξωτερική Όργάνωση», άδιαφόρησαν και αδράνησαν.

Ποιάς όμως όργανώσεως ήγέτης ήταν ό άρχικομιτατζής Μπόρις Σαράφωφ, που έπαιξε έναν από τούς κυριώτερους ρόλου; στην προετοιμασία του «Ήλίν - Ντέν»;

Ας παρακολουθήσωμε όμως την πορεία της σκέψεώς του.

 Οί Τούρκοι έξουδετέρωσαν την IMRO. ’Από ’κεί κι επειτα οί κομιτατζήδες του έπιστολογράφου, δηλαδή οί οπαδοί της « Εξωτερικής Όργανώσεως», βρίσκοντας τό έδαφος έλεύθερο, άνέπτυξαν την έγκληματική τους δράση κατά των Έλληνομακεδόνων, πού, για νά επιβιώσουν, αναγκάστηκαν πλέον νά αγωνιστούν μέχρι του 1908.

 Τΐ συμπέρασμα λοιπόν βγάζει κανείς από τή σκέψη τούτη;

"Οτι οί Έλληνομακεδόνες, έχοντας προφανώς «μακεδονική» συνείδηση, δεν έπρόκειτο νά άντιδράσουν ποτέ στην «αύτονομιστική» IMRO.
Άντέδρασαν μονάχα στή δεύτερη οργάνωση, της Σόφιας.

Πριν από τό «Ήλίν - Ντέν» δεν αντιμετώπιζαν δοκιμασίες, δεν ύπέφεραν.

'Όλα τά δεινά του Μακεδονικού Ελληνισμού παρουσιάζονται μετά τό «Ήλίν - Ντέν» και προέρχονται μονάχα από την «’Εξωτερική Όργάνωση» των Βερχοβιστών.
Οτι τό «Ήλίν - Ντέν» εφερε στό απροχώρητο τόν Ελληνισμό, καθώς εκτελέστηκε με σατανικό τρόπο εις βάρος του (εγινε, π.χ., συστηματική προσπάθεια νά καταληφθούν από τούς επαναστάτες ελληνικά κέντρα, για νά στραφή εναντίον τους ή όργή του Τούρκου κυριάρχου και νά καταστραφοΰν, ώστε νά άποδυναμωθή τό έλληνομακεδονικό στοιχείο), άνοιξε, έπί τέλους, τά μάτια όλων και εκανε τούς Έλλαδικούς, που φοβόντουσαν τόν κατακτητή έξ αιτίας του 1897 και των φοβερών συνεπειών του, νά ξυπνήσουν από τό λήθαργο και νά περάσουν από την παθητική στάση στην ενεργό δράση, ώστε και οί Έλληνομακεδόνες, από μάρτυρες που ήσαν εως τότε, νά μεταβληθούν σέ ήρωες, με άποτέλεσμα νά σωθή ή Μακεδονία την τελευταία στιγμή και κάπως άνέλπιστα, όλ’ αύτά δεν θέλει ό κριτης μου νά τά άντιληφθή.

Νά όμως που παρακάτω αΰτοαποκαλύπτεται κάνοντας λόγο για τόν «διαμελισμό της Μακεδονίας στά 1912».

Γιατί, όσο κι άν τό κείμενο της επιστολής του, με τις άνορθογραφίες και την όχι καλή έκφραση που παρουσιάζει, φανερώνη ότι δεν γνωρίζει καλά τή γλώσσα του, είναι πολύ δύσκολο νά πιστέψη κανείς ότι δεν ξέρει και τί σημαίνει ή λέξη «διαμελισμός».
 'Απλούστατα, επεσε, χωρίς νά τό καταλάβη, σέ παγίδα.
Για νά έξυμνή λοιπόν και έξιδανικεύη τόσο την IMRO, που δeν την θεωρεί βουλγαρική, ασφαλώς πρέπει νά υίοθετή την πλαστή άποψη του καινούριου κράτους των Σκοπιών για «Μακεδονικήν εθνότητα», που θά άποκατασταθή, άν τό ελληνικό της τμήμα, ή Μακεδονία τού Αιγαίου, και τό βουλγαρικό, ή Μακεδονία του Πιρίν, ένωθουν με την «ελεύθερη και ανεξάρτητη» Μακεδονία του Vardar (του Άξιου)!

Άλλωστε και ό ίδιος στό σημείο αύτό της επιστολής του μιλάει για «Μακεδονική Ιστορία», που «ελάχιστα εχει μελετηθεί στή χώρα μας», και όχι για ιστορία του Μακεδονικού Ζητήματος.
Οτι ό όρος «Μακεδονία» μονάχα ώς όρος γεωγραφικός μπορεί νά νοήται, τοΰτο, καθώς φαίνεται, δεν βρίσκει σύμφωνο τόν «ειδήμονα» επιστολογράφο.

Μας δίνει γί αυτό δλο τό δικαίωμα νά ύποστηρίζωμε ότι άκολουθή την ιδέα για την ΰπαρξη «Μακεδονικού» ’Έθνους, που σήμερα είναι διαμελισμένο, ή ότι, τουλάχιστον, αποδέχεται τή θεωρία πώς ή Μακεδονία, πριν ακόμη «διαμελιστή» ή και μετά τόν «διαμελισμό» της, θά ήταν δυνατό νά είχε καταστή ή «Ελβετία των Βαλκανίων».

Χαρακτηρίζει «διαμελισμό» της Μακεδονίας την ένωση ενός τμήματός της, του μεγαλύτερου, με την Ελλάδα.

Αύτό όμως ακριβώς υποστηρίζουν και οΐ Σκοπιανοί, που πέτυχαν νά κάμουν αρκετούς, αφελείς ή προσποιούμενους τούς αφελείς, νά πιστέψουν την αυθαίρετη θεωρία τους για «Μακεδονική» εθνότητα, γλώσσα, τέχνη κ. τ. τ. Νά όμως που κι αύτοί οί Ρώσοι, ακόμη και κατά την εποχή της πανσλαβιστικής των δράσεως, είχαν τό θάρρος και την ειλικρίνεια νά ομολογούν πώς «Μακεδονεκόν έθνος δεν ύφίσταται. Ή Μακεδονία κατοικείτε υπό Ελλήνων, Βουλγάρων, Σέρβων και ’Αλβανών, έπιθυμούντων πάντων την από του Τουρκικού ζυγού άπολύτρωσίν των, ούχί διά νά συνενωθώσι και συγχω νευθώσιν εις εν μακεδονικόν κράτος, άλλά διά νά ένωθή έκαστον κατά τάς έθνικάς αύτού τάσεις πρός την Ελλάδα, την Βουλγαρίαν, την Σερβίαν ή την μέλλουσαν ’Αλβανίαν. Τό είρηνεύσαι πρός άλλήλας πάσας τάς μακεδονικός φυλάς είνε άπολύτως άδύνατον».  

Ποιά όμως είναι ή ελληνική θέση για τό «Ήλίν Ντεν;

  Άς τή συνοψίσωμε.

Ή βουλγαροκίνητη αύτή τεχνητή επανάσταση έγινε με την απόλυτη μέν βεβαιότητα ότι δεν θά έσημείωνε επιτυχία, άλλά και με τή βάσιμη ελπίδα των Βουλγάρων ότι με αύτή θά μπορούσαν νά επιτύχουν τόν σκοπό τους, την αύτονόμηση της Μακεδονίας, που τελικά θά ώδηγοΰσε στην ενωσή της με τή Βουλγαρία.

Θά συνέβαινε δηλαδή ό,τι συνέβη και με την ’Ανατολική Ρωμυλία τό Σεπτέμβριο του 1885. Ή εισαγωγή στή Μακεδονία μεταρρυθμίσεων, που κάτω από την πίεση των πραγμάτων αναγκάστηκε νά παραχωρήση πρός τό τέλος τού 1902 ή Τουρκία και οί όποιες εύθύς αμέσως, με την έπιμονή της Αύστρίας και της Ρωσίας τόν Φεβρουάριο του 1903 («Βιενναίο πρόγραμμα»), έπεκταθήκανε, προκάλεσε στούς Βουλγάρους τόν φόβο δτι, άν εφαρμόζονταν, θά μποροΰσαν νά ματαιώσουν τά αΰτονομιστικά σχέδια τους. για τοΰτο ετοιμάστηκε ή επανάσταση του «Ήλίν  Ντέν», με την προσδοκία ότι κατά την διάρκειά της οί ’Οθωμανοί θά προέβαιναν σέ φοβερές ώμότητες εναντίον όλων των Χριστιανών της Μακεδονίας και της Θράκης άδιακρίτως, ενέργεια που τελικά θά ανάγκαζε τις Μεγάλες Δυνάμεις νά έπέμβουν ξανά και νά υποχρεώσουν την Τουρκία νά δεχτή την αύτονόμηση των ευρωπαϊκών εδαφών της.

Κατόπιν οί Βούλγαροι ήξεραν πώς θά προχωροΰσαν. Γι’ αύτό και οί "Ελληνες της έποχής εκείνης έκαναν τό παν, για νά άποτρέψουν την αυτονόμηση της Μακεδονίας.
Κι άς κινδύνευαν νά χαρακτηριστούν από τούς Εύρωπαίους - όπως και χαρακτηρίστηκαν — όργανα των Τούρκων κατακτητών.

 Την κατηγορία όμως αυτή την απέκρουσε με πειστικό τρόπο ό Ίων Δραγούμης γράφοντας;

 «έχθρευόμαστε τούς ’Οθωμανούς όχι λιγώτερο άπ’ όσο οί Βούλγαροι, ξέρομε όμως πώς δεν είναι ακόμα ή ώρα.
 Πρέπει νά βρούμε την κατάλληλη στιγμή.
Γιατί τό ζήτημα δεν είναι νά αντικαταστήσουμε τόν ένα ζυγό με άλλον.

 Κάλλιο σάπιο σαμάρι παρά ολοκαίνουριο.

 Τόν παλιό ζυγό τόν  υποφέραμε ό πως — όπως ίσαμε τώρα.

 Άς τόν ύποφέρωμε άκόμη λίγο καιρό...».

Κι άκόμη
«Άν διαφυλάξω την οθωμανική αύτοκρατορία, θά τό κάμω μόνο προσωρινά και επειδή δεν είμαι άρκετά δυνατός, για νά της πάρω τις χώρες, που χρειάζομαι, και γιατί πιστεύω ότι ύπό τόν οθωμανικό ζυγό δεν θά χάσουν αύτές τόν ελληνικό των χαρακτήρα, ώς που νά γίνω άρκετά δυνατός, για νά τές ελευθερώσω.
Ένώ κάθε πολιτική μεταβολή ύπό τές σημερινές συνθήκες θά μπορούσε νά γίνη αιτία νά χάσουν οί πασίγνωστες αύτές ελληνικές χώρες την ελληνικότητά των».

 Αύτή είναι ή πραγματικότητα για τό «Ήλίν - Ντέν».

 Οί γείτονες μας όμως και όσοι τούς βοηθούν, κάθε φορά που λέγεται ή άλήθεια αυτή, κατηγορούν τούς ελληνες για διαστροφή και παραποίηση της ιστορίας!

Ομως με μια ξεκάθαρη βουλγαρική ομολογία άποδεικνύεται πέρα ώς πέρα σωστή ή, έτσι κι άλλιώς, αύταπόδεικτη ελληνική θέση. ’Εννοώ ό,τι φανερώνεται στην τελευταία επίσημη εργασία της Βουλγαρικής ’Ακαδημίας των ’Επιστημών για τό Μακεδονικό ζήτημα, που άναφέρω στην άρχή τού άρθρου μου.
Ή εργασία αύτή γράφτηκε, για νά άντικρούση την προπαγανδιστική «επιχειρηματολογία» των ομοϊδεατων των Βουλγάρων, συνάμα όμως άυταγωνιστων και αντιπάλων τους, Σκοπιανών.

"Ετσι στή σ. 38 της ελληνικής μεταφράσεώς της διαβάζομε ότι ό γιατρός Χρίστο Τατάρτσεφ, από τά ιδρυτικά, όπως είδαμε, μέλη και πρώτος πρόεδρος της κεντρικής επιτροπής της IMRO, την οποία εκτιμάει βαθιά ό επιστολογράφος για την ιδεολογία της και για τις «άγνές της προθέσεις», ώμολογεισε πώς ή αυτονομία της Μακεδονίας ήταν μονάχα ό άρχικός σκοπός της όργανώσεως.

«δεν ήτο δυνατόν, έτόνιζε, νά υίοθετήσω- μεν τό σύνθημα της αμέσου προσαρτήσεως της Μακεδονίας είς την Βουλγαρίαν, διότι έβλέπομεν ότι τοΰτο θά συνήντα μεγάλας δυσκολίας, λόγω της άντιδράσεως των Μεγάλων Δυνάμεων και των επί της Μακεδονίας βλέψεων των γειτονικών μικρών κρατων και της Τουρκίας.
Έκάμνομεν την σκέψιν  ότι μία αυτόνομος Μακεδονία θά ήδύνατο εύκολώτερον νά ένωθή άργότερον με την Βουλγαρίαν. . .».

Με αύτή την ομολογία δεν μένουν πιά εντελώς εκτεθειμένοι οί Σκοπιανοί, που υποστηρίζουν την άνέκοθεν ύπαρξη «εθνικής μακεδονικής συνειδήσεως», και όσοι άλλοι τούς παραστέκονται;
 Ό επιστολογράφος όμως δεν διστάζει νά τονίση «από καθέδρας» ότι στό μελέτημά μου «προβάλλονται θέσεις, που ή επιστημονική ερευνά έχει από καιρό άπορρίψει και που άποτελοΰν τό πιο άγαπημένο όπλο της άντίδρασης γιο τή διαστρέβλωση της λαϊκής συνείδησης», εκφράζοντας μάλιστα και τή λύπη του για τούτο τό φαινόμενο!

 Ασφαλώς ή «επιστημονική ερευνά», που μνημονεύει, δεν είναι παρά ή «υποδειγματική», για την «εύσυνειδησία» που παρουσιάζει, δουλειά των Σκοπιανών. δεν χρειάζεται νά συνεχίσω. Κλείνω λοιπόν τό άρθρο μου τονίζοντας τούτο μονάχα.

 Όσα έγραψε για μένα στην αρχή της προτελευταίας παραγράφου της επιστολής του ό κριτικός της εργασίας μου αντανακλούν σ’ εκείνον, στον όποιο βρίσκω ότι ταιριάζει απόλυτα τό λατινικό άπόφθεγμα «De te fabula narratur».  Τούτο, άπ’ 'οσα εξέθεσα, πιστεύω πώς άποδεικνύεται  κατακάθαρα.