Ιων Δραγούμης: "Τα Τετράδια του Ίλιντεν". Η κατάσταση στο Καζά Νευροκοπίου μετά την εξέγερση του Ίλιντεν-Illinden(1903)

Ίων Δραγούμης

 Ίωνος Δραγούμη

"Τα Τετράδια του Ίλιντεν"

από τις εκδόσεις Πετσίβα

[Έν Σέρραις] 28 Νοεμβρίου [1903]

Αγαπητέ μπαμπά

’Έλαβον τό βιβλίον του Barres ώς καί τά αντίτυπα του Υπομνήματος, δι ά ευχαριστώ.

Περί τής περιοδείας μου εγραψά τινα εις την μαμάν. 

Τό Νεβροκόπον είναι έτι άνθηρόν τήν αγοράν όλην έχομεν οί Έλληνες άκολουθούμενοι (κατά δεύ­τερον λόγον) υπό των Τούρκων.

Ο Μητροπολίτης των σχισματικών άπηγόρευσε πρό τινων μηνών τοις χωρικοίς νά αγοραζίοσιν από τών ημετερων αλλ, η αυθαιρεσία αύτη κατελύθη υπό τής εμπορικής άνάγκης.

Μωρίς Μπαρρές
Auguste-Maurice Barrès
(1862-1923)

'Η κοινότης Νεβροκόπου είναι όμως μεμονωμενη έν μέσω Βουλγαρικών καί Τουρκικών πληθυσμών. 

Ή εκκλησιαστική περιφέρεια Νεβροκόπου περι­λαμβάνει μόνον τάς εξής έλληνικας κοινότητας πλήν τής πολεως:
Ζίρνοβον
Στάρτσιστα,
Τσερέσοβον.

Ό σχισματικός Μητροπολίτης, συνεννοούμενος με­τά του Καϊμακάμη όν διηνεκώς γλυκαίνει διά χρημάτων, πράττει και διαπράττει ό,τι θέλει.

 Ανέπτυξα εις τόν Καϊμακάμην τό θέμα περί του κινδύνου της έπικρατήσεως των Σλαύων εν τω κρατεί 

 και εκείνος απεκρίνατο ότι υπάρχουσι δυνάμεις άντιπράττουσαι εις τήν Ρωσίαν,

 δηλαδή έλεγε:

« Άφες με νά τρώγω χρήματα

 διότι δεν εξαρτάται απ’ εμού 

η υπαρξις

του κράτους».

Καί είναι Αλβανός καί ευφυέστατος.

Boris Sarafov, Борис Сарафов

Τό Μελένικον έξέπεσε πολύ και δια την καταδίωξιν ήν απο εικοσαετίας πε­ρίπου πάσχει υπό τών βουλγάρων ληστών μή παυσάντων ποτέ νά λυμαίνωνται τήν παραμεθόριον ζώνην, καί διά τό εκτάκτως βαρυ τών φορών έπι τών σταφυλών καί τών οίνων άτινα είναι τά μόνα του Μελενίκου πρόιοντα.

Πολλοί μεταναστεύουσι καί πολλοί πένονται. 

Ivan Tsonchev
Иван Стефанов Цончев

Τώ 1894 ό Σαράφωφ εισελθών μετά συμμορίας εις Μελένικον νυκτωρ επυρπόλησε την τουρκικών συνοι­κίαν έξακολουθούσι δέ νά έπιβουλεύωνται τό Μελένικον οι βουλγαροι.

Τόν πα­ρελθόντα Σεπτέμβριον με τα 250 περίπου βουλγάρων ό στρατηγός Ζόντσεφ, ο Δόντσος καί ό Σαντάνσκης έσκόπουν νά επιτεθώσι κατα τής πολεως αλλ εγκαίρως άνεκαλύφθησαν εν τω χωρίω Περίν και συγκρουσθέντες προς τον στρατόν έφυγον προτροπάδην.

Έν Μοναστηρίω αί μαθήτριαι, καί ή διδασκάλισσα τού Βουλγαρικού παρ­θεναγωγείου

 είχον ράψει σημαίαν έπαναστατικήν 

έφ’ ης είχον κεντήσει προς τοίς άλλοις καί 

τά ονόματα ένδεκα πόλεων τής Μακεδονίας, 

ελληνικών, 

άς προτίθεντο νά καταλάβωσι καί καταστρέψωσι. 

Yane Sandanski, Яне Сандански

Τών πόλεων τούτων μια ήτο καί τό Μελένικον. 

Έπί τής σημαίας δ’ ήτο έπικεκεντημένον καί του Κρουσοόβου τό ονομα.

'Υπέδειξα τώ 'Υπουργείω τήν άνάγκην ένισχύσεως τού Μελενίκου διά τής προαγωγής, τής κατασκευής καί του έμπορίου του οίνου υπότροφός τις ήδυνατο νά σταλή υπό τής Κυβερνήσεως εις 'Ελλάδα καί Γαλλίαν πρός εκμάθησιν τής τέχνης.

Οι δέ οίνοι του Μελενίκου τεχνικώτερον παρασκευαζόμενοι δύνανται νά πωλώνται καί εις ξένας χώρας. 

Ό λευκός είναι εξαίσιος, ό μέλας ελαφρός, γωρίς πολλήν τανίνην καί όλως διάφορος του τής Νιαουστης οστις αδύνατον νά πωληθή εις τό έξωτερικόν.

Ή κοινότης Πετριτσίου εύρίσκεται είσέτι έν βρασμώ, δηλαδή οι ελληνό­φωνόι μετά τών βλάχων καί τών βουλγαροφώνων δεν άπετέλεσαν έτι όμοειδή μάζαν, θά προήγετο ταχέως εάν υπήρχεν ησυχία εν τώ τόπω. 

Η πεδιας εκεί­νη είναι εύφορωτάτη.

Έν Πετριτσίω οικονομικώς οι τούρκοι δεσπόζουσι άλλα παρακολουθούνται υπό τών ήμετέρων.

Ή κοινότης Σιδηροκάστρου (ώς μετωνόμασα το Δεμίρ Ισσάρ) ευρίσκετο καί πρό τής πυρκαϊάς έν μαρασμώ. 

Ή πυρκάια κατέστρεψε σχεδόν αυτήν. 

Άλλ’ οί τά πάντα άπολέσαντες γίνονται έπιχειρηματικώτεροι, είμεθα δ’ ελαστικοί οί Έλληνες.

Φοβούμαι μόνον μή μεταναστεύσουσι οί πενόμενοι καί τότε οί βούλγαροι θά είσορμήσωσιν,
ένώ μέχρι τούδε ούδε τρεις οικογένειαι βουλγάρων ύπάρχουσιν έν Σιδηροκάστρω.

Ή "Επίκουρος τών Μακε­δονίαν" φιλάργυρος κυρία, άς άνοιξη τό βαλάντιον αυτής.

Κεντηθήτω ο θείος Μ[άρκος] καί θείος Βικέλας καί εί τις άλλος.

Έγραψα ήδη καί έγώ καί τό Ύπουργεΐον φαίνεται πρόθυμον νά δώση χρήματα- άλλά θελω ικανα. Εζη- τησα τουλάχιστον 500 λίρας όθωμανικάς ώς βοηθήματα διά τούς ένδεεις άπομείναντας, παροχήν δ’ έπί τόκω δανείων έκ τών χρημάτων τής Επι­κούρου", όπως οί παθόντες δυνηθώσι ν’ άρξωνται άμεσως τών έργων αυτών.

Διατί δέν υπάρχει Τράπεζα Ελληνική, Εθνική, έν Μακεδονία; ώ Πεσμαζόγλου!

αλλά κυρίως ώ Κυβέρνησις!

 Καταγίνομαι νά συνάξω υπογραφάς επι εγγράφου πρός τόν Πεσμαζόγλου δι’ ου θά λέγηται ότι ή ίδρυσις υποκατα­στημάτων τής Τραπέζης αύτού έν Μακεδονία θέλει άποφέρη αύτώ κέρδη ανυπολόγιστα, καί ουδεμίαν ζημίαν.
Τό έθνικόν κέρδος παρασιωπώμεν, διότι ό II [εσμαζόγλου] δέν φιλοδοξεί τόν τίτλον εθνικού ευεργέτου. 

Και άλλας κοι­νότητας (Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Μοναστήριον) θά κεντήσω ίνα συντάξωσι καί υπογράψωσι τοιαύτα έγγραφα.

[Ίων]