" Η εμβρυακή Μορφή του Θεάτρου και η Λατρεία του Διόνυσου στη χώρα των Ηδώνων."
Η ΝΙΚΗΣΙΑΝΗ
(Σημ. Yauna: Η Νικήσιανη είναι ένα παλαιό ντόπιο Μακεδονικό χωριό ΜΗ ΣΛΑΒΟΦΩΝΟ, δηλαδή ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟ από κτίσεως του).
Σύντομη ιστορία
Η Νικήσιανη είναι κτισμένη σε μια από τις πλαγιές του όρους Παγγαίου.
Η περιοχή κατοικήθηκε από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια χωρίς να διακοπεί η κατοίκησή της μέχρι σήμερα.
Και ο λόγος είναι ευνόητος.
Αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής θεωρούνται οι Δερρίοπες, που ζούσαν γύρω από τη λίμνη ή έκτιζαν λιμναίες οικήσεις μέσα σ' αυτήν.
Κατά την αποξήρανση της λίμνης βρέθηκαν τεράστιοι ξύλινοι πάσσαλοι, οι οποίοι αποτελούσαν τη βάση κάθε σπιτιού.
Στην περιοχή θα συναντήσουμε ακόμη τους Σάτρες, τους Δόβηρες, τους Παίονες, τους Πίερες, τους Σάιους, τους Οδόμαντες, τους Ήδωνες και άλλα θρακικά φύλα.
Τον 5ο π.Χ. αιώνα η περιοχή προσελκύει το ενδιαφέρον των Αθηναίων εξαιτίας των μεταλλείων και της ξυλείας του Παγγαίου.
Ενδιαφέρον για την περιοχή δείχνει και ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο Β'.
Τον 2ο π.Χ. αιώνα η περιοχή υποτάσσεται στους Ρωμαίους και αποτελεί τμήμα της Επαρχίας των Φιλίππων.
Τον 5ο μ.Χ. αιώνα ιδρύεται σε μια από τις πλαγιές του Παγγαίου η Ιερά Μονή της Παναγίας της Εικοσιφοινίσσης, η οποία θα καταστεί κιβωτός της Ορθοδοξίας.
Οι κάτοικοι της περιοχής, φύσει θρησκευόμενοι, επισκέπτονται συχνά την Ιερά Μονή, όπου αποθέτουν τον πόνο και τις ελπίδες τους στην Αγία Μητέρα.
Η θρησκευτικότητά τους καταδεικνύεται από τη σωρεία των ιερών προσκυνημάτων, τα οποία ανέρχονται σε είκοσι περίπου.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τους ιερούς ναούς : των Εισοδίων της Θεοτόκου, των Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, τις Ιερές Μονές : του Αγίου Δημητρίου και της Παγαγίας Άξιον Εστί και ξωκλήσια : του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Παρασκευής, των Αγίων Αναργύρων κ.ά.
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Νικησιανιώτες δοκιμάζονται σκληρά από τους σκληρούς, άξεστους και βάρβαρους Κόνιαρους Τούρκους που προέρχονταν από το Ικόνιο της Μ. Ασίας.
Στο Μακεδονικό Αγώνα η συμμετοχή της περιοχής ζηλευτή.
Αντιδρούν έντονα στη σλαβική προπαγάνδα αναδεικνύουν Μακεδονομάχους σύμβολα της εμμονής Ορθοδοξία και στον Ελληνισμό, όπως τον Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Γερμανό Σακελλαρίδη, τον Παπα Νικόλα Οικονόμο Βλάχο , τον Π Παναγιώτη Βενέτη , τον Παπα Παράσχο Κυρκούδη κ.ά.
Η περιοχή υπέστη τα πάνδεινα κατά την τελευταία βουλγαρική κατοχή, ενώ κατά τη διάρκεια του εμφυλίου συνέβησαν γεγονότα έκδηλα της απώλειας της λογικής της αυτοκυριαρχίας και του ολέθριου φανατισμού.
Η περιοχή καθίσταται ελεύθερη από τη διπλή κατοχή, Τούρκων και Βουλγάρων, το 1913.
Έκτοτε οι κάτοικοι της Νικήσιανης, αφού εξαλείψανε τις στάχτες και ανορθώσανε τα ερείπια, επιδίδονται έργο ειρηνικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό.
Για την ετυμολογία του τοπωνυμίου της Νικήσιανης υπάρχ διάφορες εκδοχές:
Ο Σταύρος Μερτζίδης διατείνεται ότι το τοπωνύμιο Νικήσιανη προήλθε από την προϋπάρχουσα αρχαία πόλη Ακεσαμναί, που την έκτισε, σύμφωνα με την υπόθεσή του, ο βασιλιάς της Θράκης Ακεσαμνός . Από αυτήν προέκυψε το τοπωνύμιο Αικισίανη και στη συνέχεια το σημερινό τοπωνύμιο Νικήσιανη.
Κατ' άλλη ετυμολογία το τοπωνύμιο προήλθε από αρχαία ονομασία του Παγγαίου «ηγάθεον Νυσήιον» .
Κατά μία παραδοσιακή άποψη, ελάχιστα πειστική, ενδεικτική όμως της διάθεσης του λαού να δίνει λύσεις στα αδιέξοδά του, οι κάτοικοι της περιοχής Σιάνοι, οι αρχαίοι Σάιοι είχαν νικήσει τους αντιπάλους σε μάχη. Το μήνυμα της νίκης το έφερε κάποιος από τους πολεμιστές με τη φράση : «Νίκησαν οι Σιάνοι» και από τον συμφυρμό προήλθε το τοπωνύμιο Νικήσιανη.
Δεν ξέρω πόσο μπορεί να είναι πειστική η προέλευση του τοπωνυμίου από την αναφερόμενη σε λατινική επιγραφή, που βρέθηκε στην περιοχή, λέξη NICAENSIS.
Δε νομίζω ότι πείθει η προσπάθεια ετυμολογίας του τοπωνυμίου από τον αείμνηστο Μητροπολίτη Ελευθερουπόλεως Σωφρόνιο, σύμφωνα με την οποία αυτό προήλθε από τις λέξεις «Νίκη της Άννης (αγίας)», δηλαδή η σωτηρία των Νικησιανιωτών προήλθε από την επέμβαση της Αγίας.
Τα Διονυσιακά δρώμενα του Δωδεκαημέρου.
Όταν σε άλλα μέρη της Ηδωνίδας Γης έφτασαν μέχρι τις ημέρες δρώμενα λαϊκά, σχετιζόμενα με το θεό Διόνυσο, είναι εύλογο να έχουν διατηρηθεί και να αναβιώνουν λαϊκά δρώμενα στη Νικήσιανη, τη χτισμένη στις υπώρειες του ιερού Παγγαίου, στην κορυφή του οποίου υπήρχε κέντρο λατρείας του θεού Διονύσου και μαντείο .
Τα δρώμενα της Νικήσιανης φέρουν την ονομασία «Αράπ'δις» (=Αράπηδες).
Ονομασία που δόθηκε προφανώς μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Τούρκους, αφού αράπης σημαίνει στην τουρκική γλώσσα Άραβας, και στη συνέχεια αυτός που έχει μαύρη επιδερμίδα. Και ασφαλώς ονομάστηκαν έτσι τα Μέλη του αυτοσχέδιου θιάσου, επειδή η στολή τους είναι μαύρου χρώματος.
Αρχικά κατασκευαζόταν από το δέρμα μαύρων κατσικιών, στη συνέχεια όμως αντικαταστάθηκε από μαύρο χονδρό ένδυμα, την κάπα.
Τα δρώμενα τελούνται την ημέρα της εορτής του Αγίου Ιωάννου , ενώ παλιότερα τελούνταν και την ημέρα της Πρωτοχρονιάς.
Η προετοιμασία των θιάσων ξεκινά από την ημέρα των Φώτων. Νέοι του χωριού συγκεντρώνονται σε σπίτια και με τη βοήθεια έμπειρων και παλιών Αράπηδων ντύνονται τη «σκευή» τους.
Στο κεφάλι φορούν μάσκα κατασκευασμένη σε σχήμα κώνου από δέρμα κατσίκας, η οποία ονομάζεται «Μπαρμπότα».
Εσωτερικά φορούν πλεχτή μάλλινη φανέλλα με μακριά μανίκια. Στο κάτω μέρος του σώματος φορούν μαύρη περισκελίδα παραδοσιακή.
Τα πόδια τα καλύπτουν με μάλλινο ύφασμα, που το λένε «καλτσούνι». Φορούν τσαρούχια κατασκευασμένα από δέρμα γουρουνιών, που ονομάζονται «τσερβούλια», τα οποία στερεώνουν στα πόδια με δερμάτινες λωρίδες σε σχήμα Χ και τις αποκαλούν «λαπάρες».
Το πίσω μέρος της κάπας, και συγκεκριμένα το σημείο της Ράχης, το γεμίζουν με καλαμποκόφυλλα τόσο που σχηματίζεται καμπούρα.
Στη μέση προσδένουν με χοντρά σχοινιά μεγάλα κουδούνια, «τσάνια» και το «μπατάλι».
Στο χέρι κρατούν ξύλινο ομοίωμα μαχαίρας περίπου εκατοστών, κατάλοιπο προφανώς του διονυσιακού θύρσου .
Αφού ετοιμαστούν κατάλληλα οι θίασοι, που συγκροτού από άγαμους ή αρραβωνιασμένους νέους, περιέρχονται το χωριό πηδηχτό βηματισμό. Η κίνησή τους αυτή έχει ως αποτέλεσμα να ηχου εκκωφαντικά τα τεράστια κουδούνια.
Κάτι παρόμοιο παρατηρούμε και με τους Μπαμπούγερους της Καλής Βρύσης Δράμας και τους Αράπηδες του Ξηροποτάμου.
Όταν συναντηθούν δύο θίασοι - η συνάντηση συνήθως γίνεται σε πλατεία ή άλλον ανοιχτό χώρο -, τότε οι ηγέτες των θιάσων κραδαίνουν τις ξύλινες μάχαιρες και επιδίδονται σε πάλη.
Κάποια στιγμή συντελείται ο εικονικός φόνος του ενός, ο οποίος «αιμόφυρτος σωριάζεται στο έδαφος.
Αμέσως ακολουθεί χορός των λοιπών Μελών των θιάσων γύρω από τον υποτιθέμενο νεκρό. Κάποια στιγμή ο «νεκρός ανασταίνεται και σηκώνεται.
Τότε όλα τα Μέλη του θιάσου βγάζουν την «μπαρμπότα» και επιδίδονται σε ξέφρενο χορό σχηματίζοντας κύκλο .
Εθνολόγοι και λαογράφοι που ερευνήσανε το δρώμενο διείδαν πίσω από αυτό το περιστατικό το μυθικό φόνο του Διόνυσου από τους Τιτάνες και την εν συνεχεία ανάστασή του από το Δία, ο οποίος τους εξόντωσε ρίχνοντας κατά πάνω τους κεραυνούς.
Αφού ολοκληρωθεί η περιήγηση του χωριού από τους θιάσους, συγκεντρώνονται όλοι στην κεντρική πλατεία, όπου και επιδίδονται κάτω από τους ήχους των λαϊκών μουσικών οργάνων (νταούλι, γκάιντα) σε κυκλικούς χορούς.
Το χρέος για επίτευξη γονιμότητας και καλοχρονιάς έχει εκπληρωθεί. Απομένει λοιπόν στην παντοτρόφα Μάνα Γη και στους χθόνιους δαίμονες να μη σταθούν αγνώμονες.
Βέβαια σήμερα οι Νικησιανιώτες χάρη στα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της βιομηχανικής χημείας είναι αμφίβολο, αν αναμένουν από τη Μάνα Γη να καρποφορήσει με τις ατελείς θεατρικές παραστάσεις.
Με την καθοδήγηση της γεωπονικής επιστήμης και τη χρήση των μηχανημάτων διανοίγουν βαθιά τα σπλάχνα της Μάνας Γης ευελπιστώντας σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου