" Η εμβρυακή Μορφή του Θεάτρου και η Λατρεία του Διόνυσου στη χώρα των Ηδώνων."
ΠΕΤΡΟΥΣΑ
Σύντομη ιστορία
Ο σημερινός οικισμός αναγνωρίστηκε αρχικά ως Κοινότητα Πλεύνης με Β.Δ. της 13-11-1919, Φ.Ε.Κ. Α', 251/1919.
Οι οικισμοί που απαρτίσανε την Κοινότητα ήταν η Πλεύνα, το Βουβλίτσιον (σημ. Πύργοι) και η Κόντσα.
Στη συνέχεια οι συνοικισμοί Βουβλίτσιον και Κόντσα αποσπάσθηκαν και αποτελέσανε την Κοινότητα Βοβλιτσίου (σημ. Πύργοι).
Η Κοινότητα της Πλεύνης με το Δ. 1 -4-1927, Φ.Ε.Κ. Α', 76 μετονομάσθηκε σε Κοινότητα Πετρούσης.
Το 1927 η Πετρούσα αριθμούσε 2.760 κατοίκους.
Στην περιοχή της Πετρούσας εντοπίστηκαν δύο προϊστορικοί οικισμοί, η «Μεγάλη Τούμπα» και η «Μικρή Τούμπα» με κεραμική της εποχής του χαλκού .
Η παρουσία των προϊστορικών οικισμών στην περιοχή δηλώνει ότι αυτή συγκέντρωσε το ενδιαφέρον του ανθρώπου από τα προϊστορικά χρόνια.
Ο Στ. Μερτζίδης γράφει για αρχική ονομασία του οικισμού ως Πλευρώνα, ο οποίος στη συνέχεια ονομάσθηκε Πλεύνα «μετά την έκθλιψιν του ρω».
Και συνεχίζει ότι το όνομα Πλευρώνα το διατήρησε μέχρι τον ΙΑ' αιώνα μ.Χ. Κατά την άποψη του Μερτζίδη η Πλευρώνα κτίσθηκε από αποίκους, οι οποίοι προέρχονταν από την Αιτωλία, τους Πλευρωνίους (Κουρήτες).
Σήμερα ο οικισμός, ο οποίος απέχει από την πόλη της Δράμας 14 χιλιόμετρα, ανήκει στο διευρυμένο Δήμο της Προσοτσάνης.
Μέρος των κατοίκων της Πετρούσας είχε λάβει μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα.
Έντονη ήταν η διαμάχη τους με τους Βουλγάρους Εξαρχικούς, οι οποίοι, παρά την πείσμονα προσπάθειά τους, δεν κατάφεραν να επιβάλουν την εξαρχική κυριαρχία.
Θύμα των Βουλγάρων το 1902 υπήρξε ο γενναίος μαχητής Αθανάσιος Βαλαβάνης, Πρόεδρος της Ορθοδόξου Κοινότητος.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε στην Πετρούσα δημοτικό σχολείο και αλληλοδιδακτική σχολή.
Σήμερα, πέρα από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, λειτουργεί και εκπαιδευτικό ίδρυμα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, την καπνοκαλλιέργεια, τη βαμβακοκαλλιέργεια και την κτηνοτροφία, καθώς και με τις οικοδομικές εργασίες.
Τα Διονυσιακά δρώμενα του Δωδεκαημέρου.
Τα δρώμενα της Πετρούσας τελούνται την ίδια χρονική περίοδο με αυτά του Βώλακα και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Είναι κυρίως γνωστά ως ημέρα της Μπάμπως,
δηλαδή της γιαγιάς μαμής .
Λίγες ημέρες πριν από την τέλεση των δρωμένων ένας όμιλος κατοίκων ηλικίας 20-40 ετών περίπου περιέρχεται το χωριό και κάνει έρανο.
Τα έσοδα του εράνου θα διατεθούν για την αντιμετώπιση των αναγκών του ερασιτεχνικού θιάσου.
Τα Μέλη του θιάσου, νέοι και νέες, μεταμφιέζονται φορώντας δέρματα μικρών ζώων, κατσικιών και προβάτων, ή φορούν τις πατροπαράδοτες τοπικές ενδυμασίες.
Κρεμούν στη μέση τους κουδούνια, μικρά και μεγάλα, για να ενισχύσουν το θόρυβο που προκαλούν κατά τις κινήσεις τους.
Κατασκευάζουν ακόμη και άρμα- χρησιμοποιούν βοϊδάμαξα για αυτόν το σκοπό - επάνω στην οποία ανεβαίνουν μερικά Μέλη του θιάσου, ενώ ακολουθούν τα υπόλοιπα.
Η πομπή ξεκινάει από κάποιο σημείο, το οποίο βρίσκεται έξω από το χωριό, όπου και γίνεται εικονική άροση.
Αφού ολοκληρωθεί η άροση, ο θίασος με τη συνοδεία των λαϊκών οργάνων, της λύρας και του ντααρέ, μπαίνει στο χωριό θορυβώντας.
Καθώς ο όμιλος των δρώντων διασχίζει τους δρόμους του χωριού, μερικά μέλη του επιδίδονται σε ξέφρενο χορό.
Χαιρετούν τις γριές που συναντούν και αστεΐζονται με τους κατοίκους που παρακολουθούν τα δρώμενα.
Ταυτόχρονα ξεστομίζουν φράσεις χυδαίες πάνω από το άρμα προς τις γυναίκες.
Όλες αυτές οι άσεμνες φράσεις που απευθύνονται μόνο προς τις γυναίκες εκείνες, που έχουν την κατάλληλη ηλικία για τεκνοποίηση, έχουν σχέση με τη γενετήσια ορμή.
Ασφαλώς αυτή η εκστόμιση χυδαιολογιών δεν αποβλέπει στην προσβολή τους τούτο φαίνεται ολοκάθαρα ότι κανείς δεν ενοχλείται στο άκουσμά τους, αλλά στη γέννηση «ανθρωπίνων καρπών».
Στο σημείο αυτό γεννιέται εύλογα το ερώτημα.
Πώς τα λαϊκά δρώμενα της Πετρούσας πήραν την ονομασία γιορτή της Μπάμπως, αφού όσα τελούνται είναι διαφορετικά από εκείνα που τελούνται την ημέρα της μαμής;
Προσεκτική εξέταση των δύο δρωμένων οδηγεί στη διαπίστωση ότι αυτά έχουν κοινά σημεία.
Και τα κοινά αυτά σημεία είναι η παρουσία των γεννητικών οργάνων, ανδρικών και γυναικείων, στα δρώμενα της ημέρας της Μπάμπως και οι χυδαιολογίες στα δρώμενα της Πετρούσας.
Σε αυτόν ακριβώς το λόγο οφείλεται η ονομασία των δρωμένων της Πετρούσας.
Προσεκτική παρατήρηση των δρωμένων της Πετρούσας μας οδηγεί στα «κατ' αγρούς» Διονύσια, που ήταν μια από τις σπουδαίες γιορτές της αρχαίας Αθήνας.
Συνεξετάζοντας τα δρώμενα της Πετρούσας με τα «κατ' αγρούς» Διονύσια διαπιστώνουμε τις ακόλουθες ομοιότητες.
Τα «κατ' αγρούς» Διονύσια εορτάζονταν στην καρδιά του χειμώνα, δηλαδή το μήνα Ποσειδεώνα, στον οποίο ανήκε το δεύτερο ήμισυ του σημερινού Δεκεμβρίου και το πρώτο ήμισυ του Ιανουαρίου.
Συνεπώς τα δρώμενα της Πετρούσας τελούνται το ίδιο χρονικό διάστημα με τα «κατ' αγρούς» Διονύσια.
Στα «κατ' αγρούς» Διονύσια αγρότες από τους μικρούς συνοικισμούς της Αττικής, που ήταν αποδεσμευμένοι λόγω της εποχής από αγροτικές ασχολίες, συνέρρεαν από τους οικισμούς τους την ημέρα της γιορτής με κοινά αμάξια στους μεγαλύτερους δήμους.
Πολλοί έβαφαν το πρόσωπό τους ή μεταμφιέζονταν ποικιλότροπα και παράλληλα συνήθιζαν να ξεστομίζουν εναντίον γνωστών και αγνώστων, τους οποίους συναντούσαν στους δρόμους, τα λεγάμενα «σκώμματα εξ αμάξης», ενώ τραγουδούσαν και «φαλλικά άσματα».
Τα ίδια περίπου παρατηρεί κανείς στις 8 Ιανουαρίου και στην Πετρούσα, δηλαδή παρουσία άμαξας, μεταμφίεση, βωμολοχίες , εκκίνηση από τους αγρούς και εικονική άροση.
Ο αείμνηστος δάσκαλός μου, ακαδημαϊκός Γεώργιος Μέγας, αναφερόμενος στην ημέρα της Μπάμπως γράφει:
«Πολύ ενδιαφέρουσα είναι δια τα τελούμενα κατ'αυτήνέθιμα η εορτή της αγίας Δομνίκης ή Δομνής (8 Ιανουαρίου). Το κοινόν της εορτής όνομα είναι η μέρα της μαμής ή της μπάμπως η μέρα. Είναι εορτή και συμπόσιον γυναικών, που «τεκνώνουν», δηλαδή που ευρίσκονται εις ηλικίαν, η οποία επιτρέπει την απόκτησιν παιδιού.
Και το τιμώμενον πρόσωπο δεν είναι άγιος ή αγία τις, αλλά πρόσωπον σημαίνον της κοινωνίας του χωρίου, η μαμή .
Κάθε γυναίκα λοιπόν που δεν υπερέβη ορισμένον όριον της ηλικίας της, επισκέπτεται αυτήν φέρουσα ως δώρα πράγματα χρήσιμα εις το έργον της, σαπούνι, πετσέτα κ.ά.
Εν πρώτοιςχύνει νερό εις την μαμήν να νίψει ταςχείρας της, προετοιμαζομένη με τούτο δια τον τοκετόν, μεθ' ό φιλεί το «σχήμα» που της προτείνουν αι γραίαι, ένα φαλλόν, τον οποίον έχουν παρασκευάσει από πράσο ή λουκάνικο...
Αι γυναίκες την προσέβλεπον με τιμήν και σεβασμόν, ως να ήτο η αρχαία Γενετυλίς, η θεά της γεννήσεως.
Ακολουθούσε συμπόσιον.
Δεν το είχον εις κακόν να μεθύσουν εκείνην την ημέραν.
Μετά το συμπόσιον η μαμή εφ' αμάξης ωδηγείτο εις την βρύσιν του χωρίου. Εκεί την κατέβρεχαν με νερό. Αι γυναίκες τραγουδούσαν και χόρευαν. Τα τραγούδια των ήσαν «καλά και αχαμνά», οι αστεϊσμοί των εξήρχοντο των ορίων της κοινής ευπρεπείας». «Το είχαν σε καλό, για ν’ αποχτούν παιδιά».Αλλά και ο σεβαστός μου δάσκαλος, Πανεπιστημιακός, Δημήτριος Λουκάτος, αναφερόμενος στο θέμα γράφει .
«Μπορούμε να πούμε συμπερασματικά ότι το ευρύτερα βαλκανικό αυτό έθιμο «της Μπάμπως» αφορά ιδιαίτερα τη Μαμή (της συνοικίας ή του χωριού), που μέσα στο χώρο των εορτών του Δωδεκαημέρου, ύστερ' από τη θεϊκή Γέννηση και τη θεϊκή Βάφτιση, αποτελεί ένα ανθρώπινο συμβολικό πρόσωπο, που δεν λείπει κι από τις εικονικές παραστάσεις των«Γεννήσεων» (κατά το λουτρό του θείου βρέφους).
Η Εκκλησία ετίμησε τον ανάδοχο Άγιο Ιωάννη, στις 1 Ιανουαρίου. Γιατί να μην τιμήσουν κι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι μητέρες, τη Μαμή, για τις ως τώρα και τις έπειτα γέννες τους, που είναι και αρχή του νέου χρόνου»;
Η Μαρία Μιχαήλ - Δέδε παρουσιάζει και την άποψη τιμητικής ημέρας για τη γιαγιά της οικογένειας , που ύστερα από τους κόπους και την επιστασία της, μέσα στο Δωδεκαήμερο, θέλουν να την ξεκουράσουν, και της κάνουν γιορτή, που έχει εξελιχτεί σήμερα στη γνωστή, τουριστική πια, «Γυναικοκρατία».
Γεννιέται εύλογα το ερώτημα. Πώς η ημέρα του εορτασμού τη: Αγίας Δόμνας ή Δομνής ή Δομνίκης ταυτίστηκε με την ημέρα της γιορτής της Μαμής;
Από τη μελέτη του συναξαρίου της αγίας δε διαφαίνεται καμιά ιδιότητά της, η οποία να σχετίζεται με τον τοκετό.
Ίσως η θρησκευτική παράδοση που σμιλεύτηκε στα μεταχριστιανικά χρόνια στην περιοχή της Πιερίας, θα μπορούσε να αποτελέσει απάντηση στο πιο πάνω ερώτημα.
Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση αυτή η οσία Δομνίκη βοήθησε την Παναγία, ώστε να γεννήσει με λιγότερους πόνους το Χριστό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου