Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση του Μακεδονικού.

Αναστασία Παστρίκη, Βαλκανολόγος-Ιστορικός.

Τον περασμένο Απρίλιο εκδικάστηκε η υπόθεση ΠΓΔΜ εναντίον της Ελλάδας.
Η απόφαση του ΔΔΧ είναι τελική και δεσμευτική και για τις δύο πλευρές. 


Η προσφυγή της ΠΓΔΜ δικαιώθηκε, καθώς το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα παραβίασε το άρθρο 11 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας.
 Το παρακάτω κείμενο αποτελεί πρόλογο μιας μεταπτυχιακής εργασίας για την Ενδιάμεση Συμφωνία, το οποίο θεωρώ ότι είναι μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση 
ενός μείζονος εθνικού προβλήματος, αυτό του λεγόμενου Μακεδονικού.


«Τα γεγονότα που οδήγησαν στην Ενδιάμεση Συμφωνία Αθηνών-Σκοπίων (1995) δεν θα μπορούσαν να επεξηγηθούν και να γίνουν κατανοητά από τον αναγνώστη, εάν δεν αναφερθούμε πρώτα στο ιστορικό πλαίσιο και σε αυτό που αποκαλούμε Μακεδονικό Ζήτημα. 


Ξεκινώντας λοιπόν από τις βαθύτερες αιτίες που προκάλεσαν τη ρήξη των σχέσεων ανάμεσα σε Ελλάδα και ΠΓΔΜ, θα προσπαθήσω να αποδώσω μια σχετικά σύντομη ιστορική αναδρομή των σημαντικότερων γεγονότων που συνέβησαν μέχρι την υπογραφή της συμφωνίας.


Γεωγραφικά ο όρος "Μακεδονία" περιλαμβάνει εδάφη τα οποία ανήκουν στη σημερινή επικράτεια ορισμένων βαλκανικών χωρών(Ελλάδα, ΠΓΔΜ, Βουλγαρία). 


Πιο συγκεκριμένα "το κύριο μέρος της γεωγραφικής Μακεδονίας απλώνεται στα όρια της Αρχαίας Ελληνικής Μακεδονίας, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων βρίσκεται εντός ελληνικής επικράτειας (55 % σε Ελλάδα, 35 % σε πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, 9 % σε Βουλγαρία και 1 % σε Αλβανία). " (www.mfa.gr).

Όπως πολύ ξεκάθαρα δείχνουν αυτά τα ποσοστά από την ιστοσελίδα του ΥΠΕΞ το μεγαλύτερο ποσοστό ανήκει στον ελλαδικό χώρο.
 Η ελληνική πλευρά δεν αρνήθηκε ποτέ το γεγονός ότι η Μακεδονία μοιράζεται γεωγραφικά ανάμεσα στις παραπάνω βαλκανικές χώρες.


Πέρα από το γεωγραφικό κομμάτι του ζητήματος υπάρχει και το ιστορικό. Η ελληνική θέση σε αυτό είναι σαφής :

  "Υπό ιστορικούς όρους, το ελληνικό όνομα "Μακεδονία"  αναφέρεται στο κράτος και τον πολιτισμό των αρχαίων Μακεδόνων που, αδιαμφισβήτητα, αποτελεί μέρος της εθνικής και ιστορικής κληρονομιάς της Ελλάδας και ουδεμία σχέση έχει με τους κατοίκους της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, οι οποίοι είναι απόγονοι των Σλάβων και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του αρχαίου Βασιλείου της Μακεδονίας σε πολύ μεταγενέστερο στάδιο. " (www.mfa. gr).

 Η θέση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί εθνικιστική και ίσως να αμφισβητείται από την πλευρά της ΠΓΔΜ ως ακραία και προπαγανδιστική.
Παρόλα αυτά τα στοιχεία συνηγορούν στο γεγονός ότι η Μακεδονία (υπό ιστορικούς όρους) είναι ελληνική, αρκεί να λάβουμε υπόψη τη νεοελληνική γλώσσα, η οποία αναμφίβολα είναι συνέχεια της αρχαίας ελληνικής.

Στο σημείο αυτό θα ήταν συνετό να παραθέσω ένα απόσπασμα από ιστορικό βιβλίο που γράφτηκε για την Μακεδονία από ξένους μελετητές :

" Ο ισχυρισμός του Μακεδονικού βασιλικού οίκου ότι είχε αρχαία καταγωγή πιστοποιείται πολύ πιο καθαρά από τον ισχυρισμό οποιουδήποτε άλλου βασιλικού οίκου στην Ελλάδα. 


Οταν ένας από τους βασιλείς , ο Αλέξανδρος ο Α', πήρε μέρος ως νέος άνδρας στους Ολυμπιακούς αγώνες γύρω στο 500 π.Χ., ελέγχθηκαν τα προσόντα του για τη συμμετοχή, αποδείχθηκε ότι ήταν Αργείος και έτσι ανακηρύχθηκε από τους Ελλανοδίκες « Έλληνας» (Ηρόδ. 5. 22)" (Hammond, Griffith,1995:11).

Ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος ο Α’, πρόγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν Έλληνας γι’ αυτό και του επετράπη να συμμετέχει στους Ολυμπιακούς αγώνες (όπου μόνο Έλληνες συμμετείχαν).
 Κατά την δική μου κρίση αυτό αποτελεί ένα αδιάσειστο επιχείρημα και ταυτόχρονα αποδεικνύει την ελληνικότητα της Μακεδονίας.


Πώς όμως τελικά φτάσαμε στο σημείο να αμφισβητείται από την γείτονα χώρα το γεγονός ότι η Μακεδονία είναι ελληνική και να προβάλλει αξιώσεις στα εδάφη και την ιστορία μας;
Η απάντηση βρίσκεται σε πιο πρόσφατο κομμάτι της ιστορίας από αυτό της αρχαιότητας.


Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην περιοχή της Μακεδονίας ο πληθυσμός δεν ήταν αμιγής, κάτι το οποίο ίσχυε σε όλες τις περιοχές που τελούσαν υπό οθωμανική κυριαρχία.


 Αυτό το συμπεραίνουμε από πηγές, μελέτες και συγγράμματα που αναφέρονται στη σύσταση του πληθυσμού εκείνης της περιόδου.
" Ο πληθυσμός που κατοικούσε αυτές τις περιοχές ήταν ανάμικτος.
 Έλληνες, Τούρκοι και Βούλγαροι αποτελούσαν ένα αμάλγαμα. Αρβανίτες, Βλάχοι και Εβραίοι συμπλήρωναν το μωσαϊκό. Όλος αυτός ο πληθυσμός ζούσε επί αιώνες κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό. " (Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν, 1992:8).

Ο διαχωρισμός των πολιτών μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία γινόταν σύμφωνα με το θρήσκευμα.
Άρα το εθνικό αίσθημα, που λογικά έχει και τον μεγαλύτερο ρόλο, δεν μπορεί να υπολογισθεί ως σημαντικό στοιχείο εκείνη τη συγκεκριμένη περίοδο.
Εντούτοις μπορούμε να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας στοιχεία που παραθέτει ένας εθνολόγος του 19ου αιώνα, για τον οποίο κάνει λόγο σε σχετικό βιβλίου του ο καθηγητής Ιωάννης Κ. Χολέβας.

«Το 1842, ο Τσέχος εθνολόγος R. G Safaric δημοσίευσε ένα χάρτη, στον οποίο ανέφερε τις εξής έξι μεγάλες εθνικές ομάδες στα Βαλκάνια :
|
 Τούρκους, Έλληνες, Σερβοκροάτες, Βούλγαρους, Ρουμάνους και Αλβανούς. "
( Χολέβας, 1995:15). 
Η έρευνα του Τσέχου εθνολόγου δεν αναφέρει πουθενά τη λέξη «Μακεδόνες» ανάμεσα στις μεγάλες εθνικές ομάδες της περιοχής.


 Άρα ακόμη και το 1842 που έγινε η συγκεκριμένη μέτρηση δεν βρέθηκε ούτε ομάδα, ούτε μειονότητα με τα «μακεδονικά» χαρακτηριστικά. 
Έτσι οδηγούμαστε στο ότι:

 « Όση... προσπάθεια κι αν καταβάλει κανείς, δεν βρίσκει πριν από το 1944 άλλη Μακεδονία εκτός της Ελληνικής και άλλους Μακεδόνες εκτός των Ελλήνων Μακεδόνων»(ό.π.).»