του κ, Γ.Κ. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ
Οι σημερινοί Πομάκοι, οι αρχαίοι Αγριάνες, λαός πολεμικός και φιλελεύθερος,
ζουν χιλιετηρίδες τώρα στην περιοχή της Ροδόπης.
Κτηνοτρόφοι στα πρώτα τους βήματα,
σκληραγωγημένοι και ανυπότακτοι στο χρόνο έλκουν την καταγωγή τους
από την ινδοευρωπαϊκή φυλή.
Εξελληνίζονται από τον 6ο π.Χ. για να ολοκληρωθεί
ο εξελληνισμός τους στα χρόνια του Φιλίππου και του Μ. Αλεξάνδρου.
Μάλιστα, όπως μαρτυρεί και ο Αρριανός,
ακολουθούν τον Μ. Αλέξανδρο στην εκπολιτιστική του εκστρατεία στην Ασία
όπου και διακρίνονται για τον απαράμιλλο ηρωισμό τους.
Στην ελληνικότητα των Αγριάνων αναφέρονται κολακευτικά
οι αρχαίοι συγγραφείς Ηρόδοτος (V, 16,1:
Οι δε περί το Πάγγαιον όρος και Δόβηρες και Αγριάνες και Οδόμαντοι
ουκ εχειρώθησαν αρχήν υπό Μεγαβάζου),
ο γεωγράφος Στράβων (VII, απόσπ. 41:
Ότι και πάλαι και νυν οι Παίονες φαίνονται την Πέρινθον πολιορκήσαι και
Κρηστωνίαν και Μυγδονίδα πάσαν και την Αγριάνων
μέχρι Παγγαίου υπ' αυτοίς γενέσθαι),
πάλιν ο Στράβων (VII, απόσπ. 36: Ου μόνον δ}
Αξιός εκ Παιόνων έχει την ρύσιν, αλλά και ο Στρυμών.
Εξ Αγριάνων γάρ δια Μέδων και Σιντών εις τα μεταξύ Βισαλτών
και Οδομάντων εκπίπτει).
Ο Αρριανός στο έργο του "Αλεξάνδρου Ανάβασις" αναφέρεται
πενήντα δυο φορές στη δράση των Αγριάνων.
Μάλιστα στους Αγριάνες οφείλει ο Μ. Αλέξανδρος
τη νίκη του εναντίον των Ιλλυριών.
Ο Μ. Αλέξανδρος υπολογίζοντας σοβαρά τη γενναιότητα των Αγριάνων
συνάπτει μαζί τους φιλικές σχέσεις,
ενώ υπόσχεται συγγένεια εξ αγχιστείας με το βασιλιά τους Λάγαρο.
Είναι τέτοιος ο δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα στο νεαρό
κοσμοκράτορα βασιλιά της Μακεδονίας Μ. Αλέξανδρο και τους Αγριάνες,
ώστε οι τελευταίοι πρόθυμα τον ακολουθούν στ μεγαλειώδη εκπολιτιστική
πορεία του στην Ασία.
Στα βυζαντινά χρόνια εκχριστιανίζονται πολύ γρήγορα
και ονομάζονται πια Αχριάνες,
όνομα ελαφρά παραλλαγμένο από το αρχαίο όνομα τους.
Στα χρόνια του Βυζαντίου οι Αγριάνες προστατεύουν τα βόρεια σύνορα του. Απτό δείγμα αυτής τους της προσφοράς αποτελούντα και σήμερα σωζόμενα κάστρα και ποικίλα μνημείαστην περιοχή της ορεινής Ροδόπης.
Δυστυχώς αυτή τους η προσφορά στη Βυζαντινή αυτοκρατορία τους οδηγεί στο μάτι του βουλγάρικου κυκλώνα στα μέσα του 9ου μ.Χ. αιώνα.
Και τούτο, γιατί οι Αγριάνες αποτελούν το πρόφραγμα
στις βουλγαρικές ορέξεις για κάθοδο τους στο Αιγαίο. Αρκετά χρόνια μετά την εγκατάσταση των Βουλγάρων στη Βαλκανική
αρχίζει ο συστηματικός γλωσσικός εκβουλγαρισμός των Αγριάνων ή Αχριάνων.