Οι βασικές παράμετροι της εκπαιδευτικής ανάπτυξης του ελληνισμού της Μακεδονίας στα μέσα του 19ου αιώνα.

Του Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου από το "Μακεδονία και Τουρκία 1830-1878).

Μετά την ελληνική επανάσταση του 1821 οι αποδημίες των Ελλήνων της Μακεδονίας προς την Αυστροουγγαρία και τη Γερμανία γίνονται ολοένα και αραιότερες.

Οι περισσότεροι, κυρίως  Δυτικομακεδόνες, στρέφονται προς τις μεγάλες πόλεις της Ευρωπαϊκής Τουρκίας και τις βαλκανικές χώρες.

 Οι αστοί αυτοί αποβλέπουν στη διάδοση της ελληνικής παιδείας στις πατρίδες τους και γενικότερα στην πνευματική και εθνική αφύπνιση των συμπατριωτών τους.
Δαπανούν μεγάλα ποσά για την ίδρυση εκκλησιών, σχολείων, νοσοκομείων και την εκτέλεση άλλων κοινωφελών έργων.
Ύστερα από το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου (1853-1856) σημειώνεται μεγάλη εκπαιδευτική ανάπτυξη στον γεωγραφικό χώρο της μείζονος Μακεδονίας.
 Η εκπαιδευτική αυτή κίνηση οφείλεται όχι μόνο στην οικονομική συμπαράσταση των αποδήμων, αλλά κυρίως στη δραστηριότητα πολυάριθμων
συλλόγων, σωματείων, εταιρειών, αδελφοτήτων, οι οποίοι επιδιώκουν να διαδώσουν την ελληνική πάιδεία.

Η ελληνική μακεδονική αστική τάξη, που διαμορφώνεται την εποχή αυτή, αλλά και οι εκπαιδευτικοί σύλλογοι της Μακεδονίας και του ελληνικού κράτους, καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για την ανύψωση της πνευματικής στάθμης του υπόδουλου ελληνισμού.

Η υπέρτατη θυσία του Παύλου Μελά για την σωτηρία της Ελληνικής μας Πατρίδος

Του κ. Κων/νου Β. Χιώλου, Διδάκτορος Νομικής – Προέδρου
Εθνικής Ενώσεως Βορείων Ελλήνων

 Ο Μακεδονικός Αγώνας – που άρχισε ουσιαστικά το 1870 που έγινε το Βουλγαρικό Σχίσμα και διήρκεσε μέχρι το 1908, ήτοι 38 έτη – είναι ο μεγαλύτερος Αγώνας του Ελληνικού Έθνους μετά την Επανάσταση του 1821. Κατά την διάρκεια αυτού ο Μακεδονικός Ελληνισμός υπέστη πολλές θυσίες σε ανθρώπινο δυναμικό και περιουσιακά στοιχεία. Παρ’ όλα αυτά, όμως, παρέμεινε ρωμαλέος και ανταποκρίθηκε πλήρως στο εθνικό του χρέος.

Την 4η Μαΐου 1904, δηλαδή πριν από 105 έτη, ιδρύθη στην Αθήνα η μυστική επαναστατική Οργάνωση «το Μακεδονικό Κομιτάτο», από τους Δημήτριο Καλαποθάκη, εκ Μάνης, διευθυντή της εφημερίδος «ΕΜΠΡΟΣ», Νικόλαο Πολίτη, Ιωάννη Δ. Ράλλη, Παναγιώτη Σαρόγλου και άλλους, το οποίος και απεφάσισε την άμεση δράση ενόπλων σωμάτων στην Μακεδονία προς αντιμετώπιση των Βουλγάρων κομιτατζήδων.