Αριστουργήματα της Ελληνικής Τέχνης: Νομίσματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Μακεδονίας.

Αμφίπολη,
αργυρό τετράδραχμο του Απόλλωνα
(410-354 π.Χ.)
Η κεφαλή αυτή του Απόλλωνα που
κοιτά ελαφρά προς τα δεξιά, είναι
από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα
της Ελληνικής Τέχνης.

                                                                       WAYNE G.SAYLES

Τα αρχαία Νομίσματα

και η Νομισματική Τέχνη
της Αρχαίας Ελλάδος. 

(οι φωτογραφίες είναι επιλογή του Yauna)

Ελληνικές φωνές από το Παρελθόν             

Η Ιστορία είναι η καταγεγραμμένη εμπειρία του ανθρώπου.

 Ολες όμως οι ιστορικές αναφορές επηρεάζονται έως κάποιο βαθμό από τις αντιλήψεις και τις προκαταλήψεις του ιστορικού. Ενώ είναι συναρπαστικό να μελετούμε τα γεγονότα από τα σχόλια των αρχαίων συγγραφέων, θα έπρεπε να ενθυμούμαστε πως οι συγγραφείς των επιβιωσάντων έργων της αρχαιότητος απομονώνονται χρονικά  από τα αντικείμενα που γράφουν. 

Οι σύγχρονοι αναγνώστες μπορεί έτσι να καταλήξουν σε ανακριβή συμπεράσματα εάν δεν λάβουν υπ’ όψιν ακόμη και τις σκόπιμες παραποιήσεις που έγι ναν στα κείμενα από τις δυνάμεις που θέλησαν να αιτιολογήσουν την δική τους κοσμοαντίληψη, όπως π.χ.
 ο Αισώπιος μύθος «Αλέκτορες δύο και αετός» που τελειώνει ως εξής:

 «Ο μύθος σημαίνει πως ο Κύριος αντιτάσσεται στους υπερήφανους και ευεργετεί τους ταπεινούς».

Οπως και να γίνει όμως, η λογοτεχνία είναι μία διαφωτιστική πηγή πληροφοριών.

Οι αρχαίοι συγγραφείς μας άφησαν έναν μεγάλο πλούτο πληροφοριών και πολλές από αυτές επιβίωσαν παρά τις πυρές και τις διώξεις.

 Κάποιες από αυτές είναι αρκετά χρήσιμες στην νομισματική ώστε να γίνουν κατανοητά τα σχέδια στα νομίσματα.

 Το πιο χρήσιμο έργο είναι τα «Γεωργραφικά» του Στράβωνος που γράφτηκε την εποχή του Αυγούστου. 

Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψε μια μακρά πραγματεία στα μέσα του πρώτου αιώνος μ.Χ. για οτιδήποτε ήταν γνωστό στον κόσμο των Ρωμαίων. 

Ενα κεφάλαιο της “Φυσικής Ιστορίας» του είναι αφιερωμένο στην τέχνη. 
Σ’ αυτήν συμπεριλαμβάνεται ένας κατάλογος γλυπτών (κυρίως Ελλήνων) και το έργο τους. 

Κάποια σχόλια του Πλίνιου ρίχνουν φως στον ρόλο που έπαιξε η τέχνη στην κοινωνία της εποχής εκείνης τουλάχιστον στην ζωή των μορφωμένων Ρωμαίων. 

Έναν αιώνα αργότερα ο Παυσανίας κατέγραψε τα έργα της γλυπτικής που ήταν ακόμη όρθια ή τα ενθυμούντο ακόμη οι κάτοικοι των περιοχών που επισκεύθηκε στο έργο του «Ελλάδος Περιήγησις». Πολλά από τα μνημειακά έργα που αναφέρονται από τον Παυσανία εμφανίζονται ως εικόνες στην Ελληνική και Ρωμαϊκή νομισματοκοπία των πόλεων. 

Δύο σημαντικοί νομισματολόγοι του τέλους του 19ου αιώνος, ο Πέρσυ Γκάρντνερ και ο Φρίντριχ Ιμχουφ Μπλούμερ ανέλυσαν τα έργα που περιγράφει ο Παυσανίας και εμφανίζονται σε νομίσματα. Το άρθρο τους που εμφανίστηκε στην Journal of Hellenic Studies (1885-1887) ανατυπώθηκε κάτω από νέο τίτλο στα 1964. 

Αργυρό τετράδραχμο
Αλεξάνδρου Γ΄ Μακεδονίας, 325-315 π.Χ.

Γυναικείοι Ελληνικοί Μακεδονικοί Σύλλογοι: Η Φιλόπτωχος ’Αδελφότης Κυριών Θεσσαλονίκης (1873)

της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη.

"Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία"

'0 άζιωματικός Κάκαβος (καπετάν Ζώης) 

καί οί συνεργάτιδές του κυρίες

 τής Θεσσαλονίκης 

(Φωτ. Μουσείου Μακεδονικού Άγώνος)

Η Φιλόπτωχος ’Αδελφότης Κυριών Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε τό 1873, τρία μόλις χρόνια μετά τήν αναγνώριση τής Εξαρχίας, μέ ύπόδειξη του Μητροπολίτου Νεοφύτου καί προστάτη άγιο τόν 'Ιωάννη τόν Έλεήμονα,άπό τίς αρχόντισσες Λιζέτα Χατζηλαζάρου, Καλλιόπη Τάττη, Αικατερίνη Ράλλη, Χρυσάνθη Χατζηλαζάρου καί Ελένη Ρουσσίδου, γιά νά σταθεί συμπαραστάτης τών πονεμένων καί πτωχών, πού ή απόγνωση θά μπορούσε νά τούς κάνει ϊσως θύματα ξένων προπαγανδών.

Χρυσάνθη Χατζηλαζάρου,

πρώτη πρόεδρος τής 'Αδελφότητος.

Το γεγονός στάθηκε σταθμός για τή Θεσσαλονίκη με τεράστια απήχηση.
Όλες οί Έλληνίδες της εσπευδαν νά γίνουν μέλη, ενώ άπό τήν λοιπή Ελλάδα καί τό έξωτερικό άθρόες κατέφθαναν οί συνδρομές.

Γυναίκες στο Μακεδονικό Αγώνα: Ναταλία, σύζυγος Παύλου Μελά (1871-1972), αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Η Παύλαινα.

της Αθηνάς Τζινίκου-Κακούλη.

Φιλολόγου

"Η Μακεδόνισσα στο Θρύλο και στην Ιστορία"

(1453-1940 μ.Χ.)

Θεσσαλονίκη 1992

Ναταλία Μελά 

 Ποιός είν’ άξιος κι άγλήγορος, άξιος και παλληκάρι 

να πάει να πει της Παύλαινας, της μικροπαντρεμένης, 

να μη αλλάξει τη Λαμπρή, φλουριά να μη φορέσει.

Τόν Παύλο τον σκοτώσανε, τον πρώτο καπετάνιο.

 Μαύρα πουλιά τον τρώγανε, τ’ άσπρα τον τραγουδούνε. 

(Δημοτικό)

 Ή Παύλαινα, όπως την ονοματίζει η λαϊκή Μούσα, η Ναταλία, κόρη του Στεφάνου Δραγούμη κι άξια σύντροφος του Παύλου Μελά, υπήρξε μια σεμνή και μεγάλη ηρωική μορφή, που σφράγισε με πράξεις φιλοπατρίας και θυσιών την εθνική μας ζωή στο μεγαλύτερο μέρος του αιώνα μας.

 Γεννήθηκε την 29ην Νοεμβρίου 1871 κι οι ρίζες της οικογένειας της, που έδωσε θαυμαστούς βλαστούς στο έθνος, βυθίζονται στην ιστορία του Βογατσικού.

’Αδελφή του ’Ίωνα και του Φιλίππου Δραγούμη, 
έλαβε λαμπρή μόρφωση και ανατροφή και γαλουχήθηκε με τα υψηλά ιδανικά της φιλοπατρίας, της θρησκείας και της λευτεριάς, που είχαν γίνει ιερή παράδοση στην οΐκογένειά της.

 Προσωπικό δάσκαλό της είχε τον Θεσσαλονικέα παιδαγωγό Θεοχάρη Πεντζίκη κι εκτός από τα ελληνικά -αρχαία και νέα έγραφε και μιλούσε γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά, ενώ έπαιζε πιάνο και ζωγράφιζε με δεξιοτεχνία.

 Ψηλή, αεράτη και καλλιεργημένη, η αρχοντοπούλα Ναταλία χωρίς να είναι εκρηκτικά ωραία, ήταν συμπαθέστατη και ουδέποτε περνούσε απαρατήρητη.

Γιαυτό κι ό Παύλος Μελάς, απόφοιτος τότε της Σχολής Ευελπίδων, όταν την είδε σε ένα φιλανθρωπικό χορό το καλοκαίρι του 1891, την ξεχώρισε, αγόρασε από το τραπεζάκι της ένα σημειωματάριο και έγραψε:

Μακεδονική Γη: Το ελληνικώτατο βυζαντινό Μελένικο (bul. Мелник).

Μελένικο, αρχές του 20ου αιώνα.

 ΕΙΡΗΝΗΣ ΣΠΑΝΔΩΝΙΔΟΥ

Μηνιαία Επιθεώρηση ΗΩΣ

1960 

Το ελληνικώτατο βυζαντινό Μελένικο, που βρισκόταν καμμιά 30 χιλμ. βόρεια απ'  τα σύνορα της Κούλας, σήμερα πιά είναι για τον Ελληνισμό μόνο κάποιος θρύλος κι η ανάμνησή του ένας ζωντανός καϋμός για τους στρατιώτες μας, που το γνώρισαν το 1913 κι ένα κάρβουνο αναμμένο στις καρδιές των λίγων σκόρπιων παιδιών του. 

Την ύπαρξή του έσβυσε η συνθήκη του Βουκουρεστίου, που το παραχώρησε το 1913 στη Βουλγαρία, από  δε τα ανθρώπινα απομεινάρια του, που είχαν καταφύγει στο Ντεμίρχισσαρ, λίγοι μόνο επέζησαν στην ξένη κυριαρχία του 1916-18. 

Κι όμως, απομονωμένο εκεί πάνω στις δυτικές ριζοβουνιές του Όρβήλου, αποκομμένο απ'  όλους τους δικούς του και ζωσμένο από  άλλόφυλους, είχε κατορθώσει—σκυθρωπό και πεισματάρικο, γαντζωμένο στις πλαγιές του φαραγγιού του-να κρατήσει επί εκατοντάδες χρόνια αμάλαγη τη φυλετική του οντότητα, τον ελληνικό πολιτισμό του.

Άλλά ας προβούμε λοιπόν στη σκιαγράφηση της ανήσυχης ύπαρξης, της σκοτεινής μοίρας του μικρού βυζαντινού Άκρίτη, με λίγα λόγια παρμένα κυρίως από  τη μονογραφία του Μελενικιώτη Π. Σπ. Σπανδωνίδη («Μελένικος» Θεσσαλ. 1930), άλλα κι από  στοματικές οικογενειακές παραδόσεις.

Η ύπαρξη του Μελένικου, καθ'  όσα μπορούμε να ξέρουμε, αρχίζει γύρω στο 800-810. 

Όχυρώνοντας τότε τα βόρεια σύνορά τους, οι Βυζαντινοί έκτισαν, φαίνεται, και στη φυσικά οχυρώτατη θέση του Μελενίκου, ένα φρούριο, κοντά του δε ιδρύθηκε και μια αποικία, που δε μπόρεσε όμως  να κρατηθεί. 

Από  το 904-1014 (ως φρούριο δίχως αποικία) βρίσκεται στα χέρια των Βουλγάρων.

Το 1014, κατά μίαν εκστρατεία του εναντίον των Βουλγάρων, 

ο Βουλγαροκτόνος καταλαβαίνει το φρούριο του Μελενίκου και εγκαθιστα εκεί Βυζαντινή φρουρά. 

Κατά τα τέλη του 12ου αιώνα αποικείται το Μελένικο από  Έλληνες της Φιλιππούπολης, στους οποίους προσθέτονται — άγνωστο πότε — Κρήτες από  των Σφακιών κυρίως τα μέρη.

Μεσαιωνική Μακεδονία: Ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος της Μακεδονικής Δυναστείας και ο Βούλγαρος Τσάρος Σαμουήλ της Βουλγαρίας.

Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος

Georg Ostrogorsky

Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους

Geschichte  des Byzantinischen Staates

Αθήνα 1978

(οι φωτογραφίες επιλογή Yauna) 

Το απόγειο της βυζαντινής δυνάμεως: Βασιλειος Β'

Αυτοκράτωρ Βασίλειος ο ΙΙ

Αν και τα δικαιώματα διαδοχής των νόμιμων εκπροσώπων της μακεδονικής δυναστείας δεν εθίγησαν τυπικά από το Νικηφόρο Φωκά και τον Ιωάννη Τζιμισκή, στην συνείδηση των βυζαντινών αριστοκρατών είχε προοδευτικά σβήσει η ιδέα, ότι ο θρόνος ανήκε στην πραγματικότητα στους Πορφυρογέννητους.

 Είχε δηλ, γίνει συνήθεια, η κρατική εξουσία να βρίσκεται στα χέρια ενός στρατηγού που προερχόταν από τις τάξεις των ευγενών.

Γι' αυτό μετά το θάνατο του Ιωάννη Τζιμισκή εμφανίσθηκε ο κουνιάδος του Βάρδας Σκληρός ως επίδοξος διεκδικητής της κενής θέσεως του συναυτοκράτορα.

Έτσι φάνηκε ότι η μακεδονική δυναστεία ήταν προορισμένη, όπως άλλοτε οι Μεροβίγγειοι, να παραχωρήσει την εξουσία της σε μια δυναμικότερη ομάδα αξιωματούχων, ή ήταν καταδικασμένη, όπως οι χαλίφες της Βαγδάτης, να παίζει συνεχώς διακοσμητικό ρόλο στη σκιά ενός πανίσχυρου στρατιωτικού σουλτανάτου.

Οι γιοι του Ρωμανού Β' είχαν φθάσει σε ηλικία που μπορούσαν να αναλάβουν την εξουσία.
Ο Βασίλειος ήταν δεκαοκτώ και ο Κωνσταντίνος δεκαέξη χρόνων .
Στην απαράμιλλη ζωτικότητα του νεαρού αυτοκράτορα Βασίλειου Β' οφείλεται το γεγονός ότι τελικά πέτυχε να διαφύγει από το πεπρωμένο αυτό.

Με τη δραστική υποστήριξη του αδελφού του παππού τους, ευνούχου Βασιλείου, πέτυχαν να αναλάβουν την εξουσία.
Στην πραγματικότητα όμως μόνο ο μεγαλύτερος αδελφός έμελλε να την ασκήσει.
Γιατί ο Κωνσταντίνος Η', ως γνήσιος γιος του πατέρα του, ήταν επιπόλαιος και σ' όλη του τη ζωή δεν επιθυμούσε τίποτα άλλο από την απόλαυση σε δαπανηρές διασκεδάσεις.

Εντελώς αντίθετος ήταν ο Βασίλειος Β', που γρήγορα αποδείχθηκε άνδρας με σιδερένια θέληση και μοναδική δυναμικότητα.
Διακρίθηκε από όλους τους απογόνους του Βασίλειου Α' ως ηγετική φυσιογνωμία και ως αληθινά μεγάλος πολιτικός.