Πέμπτη 17 Μαρτίου 2016

Οι Μακεδόνες και η Επανάσταση 1821: Αραπίτσα, τo ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ της Νάουσας τον Απρίλη του 1822.


Οι πολιορκημένοι από τους Τούρκους στον πύργο του Ζαφειράκη στη Νάουσα πραγματοποιούν ηρωική έξοδο.

 13 κορίτσια της Νάουσας, μανάδες και παιδιά, συγκεντρώνονται στη γέφυρα της Αραπίτσας και ρίχνονται στον καταρράκτη, επαναλαμβάνοντας το χορό του Ζαλόγγου.

Η 1η οικιστική παρουσία της Νάουσας συμπίπτει με την οθωμανική εποχή(α’ μισό 15ου αι.).
Οι Τούρκοι, αμέσως μετά την κατάληψη της περιοχής, παραχωρώντας ιδιαίτερα προνόμια, προσπάθησαν να συγκεντρώσουν στη θέση που βρίσκεται η σημερινή πόλη τους κατοίκους των γύρω ορεινών χωριών.
Απηλλάγησαν από τους φόρους, απαγορεύθηκε η εγκατάσταση Οθωμανών, εκτός από τον στρατιωτικό διοικητή και τον δικαστή, ενώ επιτράπηκε στους Ναουσαίους να εκλέγουν μόνοι τους, τους άρχοντές τους και να διατηρούν φρουρά στην πόλη.

Το 1822 η Νάουσα θα εξεγερθεί κατά των Οθωμανών, αλλά η εξέγερση καταστέλλεται με βαρύ φόρο αίματος.

 Το Ολοκαύτωμα της Νάουσας, δηλ. η αιματηρή κατάπνιξη της επανάστασης, με την θυσία των Ναουσαίων γυναικών μαζί με τα παιδιά τους στα νερά της ρέματος της Αράπιτσας, καθιέρωσε τη πόλη ως Ηρωική.

Παρά την καταστροφή της, η Νάουσα κατορθώνει να οικοδομηθεί και πάλι, σημειώνοντας αξιόλογη ανάπτυξη(τέλη 19ου αι.).
Τα βιοτεχνικά προϊόντα εξάγονται στην Ευρώπη(π.χ. κρασιά στην Αυστρία).

Ο τομέας αυτός θα αποτελέσει και τη βάση για μεγάλη οικονομική ακμή και μετά την Απελευθέρωση από την Οθωμανική κυριαρχία.

Στη Νάουσα παρατηρήθηκε ένα σημαντικό χρονικό κενό όσον αφορά στην κατοίκηση της περιοχής με οργανωμένη μορφή πολιτείας.
Στην όψιμη Ρωμαιοκρατία και στα χρόνια που ακολούθησαν, οι αρχαίοι οικισμοί άρχισαν να παρακμάζουν. λίγο μετά την κατάληψη της Βέροιας από τους Τούρκους(περ. 1383-7), επικρατούσε αναρχία στην περιοχή καθώς άτακτες μονάδες γαζήδων έκαναν συχνές επιδρομές και καταλάμβαναν, συχνά, πόλεις και περιοχές της Μακεδονίας.

Τρομαγμένοι κάτοικοι της περιοχής κατέφυγαν και στα όρια της σημερινής πόλης της Νάουσας, στα δάση και ορεινά άσυλά της.

Η τοποθεσία όπου είναι χτισμένη η πόλη σήμερα ήταν ιδανική, καθώς όλος ο κάμπος απλωνόταν στα πόδια των κατοίκων που μπορούσαν εύκολα να δουν επερχόμενους κινδύνους.

 Μετά την ολοκληρωτική κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Οθωμανούς η περιοχή περιήλθε στα χέρια του Γαζή Αχμέτ Εβρενός, ενός από τους πιο δραστήριους στρατηγούς του σουλτάνου Μουράτ Α’ στον οποίο η τουρκική παράδοση αποδίδει την κατάληψη σχεδόν κάθε σημαντικής πόλης της Μακεδονίας.

 Εδώ θα ιδρύσει βακούφι που οι απόγονοί του διατήρησαν στα Γιαννιτσά.

Ο ελληνικός πληθυσμός στην περιοχή απολάμβανε σημαντικά προνόμια, χάρη στην παρέμβαση της Βαλιντέ Χανούμ Σουλτάνας(Μάρα Μπράνκοβιτς, κόρης του Σέρβου ηγεμόνα Γεωργίου Μπράνκοβιτς και σύζυγος του Μουράτ Β’).

 Η Νάουσα ήταν χριστιανική πόλη(εκτός από τον καδή(δικαστή) και το βοεβόδα(διοικητή) δεν ήταν άλλοι Οθωμανοί), με δικαιώματα αυτοδιοίκησης, δικής της φρουράς και με σημαντικά φορολογικά προνόμια, που επέτρεψαν την γρήγορη συγκέντρωση πληθυσμού και την ανάπτυξη της χειροτεχνίας (οπλουργία, χρυσοχοΐα, υφαντουργία κλπ).

Υπάρχει ένα αστικό κέντρο(17ος αι.) με 1000 περ. σπίτια και οικονομική επιρροή στην περιοχή της Κ Μακεδονίας και πιο πέρα(λόγω της θέσης στο δρόμο των καραβανιών που συνέδεε τις νοτιοβαλκανικές αγορές).

Ο Εβλιγιά Τσελεμπή αναφέρει ότι κατοικείται κυρίως από Έλληνες-επίσκεψή του το 17ο αι.-. Λίγα είναι γνωστά για την πόλη(αρχές 18ου αι.).

Η 1η σημαντική πληροφορία αναφέρεται στη στάση(1705) όταν Τούρκος αξιωματούχος πήγε στην περιοχή με την εντολή να στρατολογήσει νέους γενίτσαρους.

 Οι κάτοικοι, αρνήθηκαν να παραδώσουν τα παιδιά τους και σκότωσαν τον αξιωματούχο και 2 συνοδούς του.
Με επικεφαλής τον αρματολό Ζήση Καραδήμο και τους 2 γιούς του, περ. 100 άτομα ύψωσαν την σημαία της ανταρσίας και προκαλούσαν πλήγματα στους κατακτητές. Απόσπασμα από 800 Τούρκων κατόρθωσε τους κύκλωσε και σκότωσε στην μάχη τον Καραδήμο.

Οι 2 γιοί του θα συλληφθούν και θα καταδικαστούν σε θάνατο.

Η στάση των Ναουσαίων (1705), ήταν από τις σημαντικότερες του υπόδουλου Ελληνισμού, ήταν η αιτία να σταματήσει το παιδομάζωμα στον ελληνικό χώρο. 

Μας είναι γνωστό το έργο του Ναουσαίου λογίου και θεολόγου Αναστασίου Μιχαήλ(αρχές 18ου αι.). Παρόλα αυτά, η Νάουσα συνεχίζει να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς.

Σε ένα αιώνα ο πληθυσμός θα διπλασιαστεί και θα αποκτήσει φήμη και για τα κρασιά και για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της.

Προσέλκυσε το ενδιαφέρον του φιλόδοξου Αλή Πασά των Ιωαννίνων που με πολιορκίες και δόλο προσπάθησε να την προσαρτήσει(1795-1804).

 Ο αρματολός Βασίλης Ρομφαίης(1804) με τον υπαρχηγό Τάσο Καρατάσο, ύστερα από αγώνα 5μηνών αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη, που περιήλθε στα χέρια του Αλή(ως το 1812), ο οποίος την λεηλάτησε(1804).

Την εγκατέλειψε κατ’ εντολή του σουλτάνου. Η ηρεμία θα διαρκέσει λίγα μόνο χρόνια.

 Η Νάουσα παρόλη την ευημερία της θα λάβει μέρος στην Ελληνική Επανάσταση(Φεβρουάριος 1822).

Οι Ναουσαίοι μαζί με τους οπλαρχηγούς Καρατάσο, Γάτσο και τον πρόκριτο Ζαφειράκη αιχμαλώτισαν την τουρκική φρουρά της Νάουσας και κήρυξαν την Επανάσταση κατά των Τούρκων.

Οι επαναστάτες νίκησαν τον τουρκικό στρατό του Κεχαγιά Μπέη που είχε 4000 άτομα στη μάχη κοντά στο μοναστήρι της Δίβρας.
 Ήταν μια συγκλονιστική μάχη.

 Για 1η φορά συγκροτημένος τουρκικός στρατός αναμετρήθηκε με ελληνικά σώματα και συνετρίβη. 

Όμως ο πασάς της Θεσσαλονίκης Εμπού Λουμπούτ με 10.000 άνδρες ξεκίνησε να ξεπλύνει την ήττα του Κεχαγιά Μπέη.
Οι μάχες γύρω από τη Νάουσα ήταν συγκλονιστικές, ώσπου η πόλη έπεσε(10/04/1822) και οι Τούρκοι την κατέστρεψαν ολοκληρωτικά.

Οι τελευταίοι υπερασπιστές σκοτώθηκαν στον πύργο του Ζαφειράκη και τα γυναικόπαιδα προτίμησαν να πέσουν από τον καταρράχτη της Αράπιτσας στο σημερινό χώρο θυσίας παρά να πέσουν στα χέρια των Τούρκων.

 Γι’ αυτή τη θυσία η Νάουσα ανακηρύχθηκε αργότερα ηρωική πόλη πλάι στο Μεσολόγγι, το Σούλι και το Αρκάδι.

Πολεμικές επιχειρήσεις με αρχηγούς τους Ζαφειράκη Θεοδοσίου και Τάσο Καρατάσιο, για την δημιουργία ελεύθερου επαναστατικού καθεστώτος στην περιοχή, θα οδηγήσουν στην πολιορκία της πόλης από τα στρατεύματα του Διοικητή της Θεσσαλονίκης Mεχμέτ Eμίν Πασά, γνωστού ως Eμπού Λουμπούτ(ο ροπαλοφόρος).

Η πόλη, παρά την ηρωική αντίσταση, θα υποκύψει τελικά στην δύναμη των 12.000 ανδρών του πασά(22/04/1822), Κυριακή του Θωμά.

Ακολούθησαν η καταστροφή της πόλης, λεηλασίες, σφαγές και διωγμοί.

 Αρκετές γυναίκες προτιμούν να σκοτωθούν πέφτοντας με τα παιδιά τους στ’ αφρισμένα νερά του καταρράκτη της Αράπιτσας στους «Στουμπάνους» για να μη πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Σύμφωνα με τα επίσημα οθωμανικά ντοκουμέντα 409 Ναουσαίοι θα σκοτωθούν, 33 θα εγκαταλείψουν την πόλη και 198 θα λάβουν χάρη, όλοι ως επί το πλείστον άνδρες.

Πάνω από 400 γυναικόπαιδα θα πωληθούν ως σκλάβοι.

 Οι περιουσίες των νεκρών και φυγάδων(655 σπίτια) και της εκκλησίας (226 σπίτια) θα δημευτούν. Ύστερα από αυτό, η πόλη θα χάσει τα προνόμιά της.

Πολλοί Ναουσαίοι θα συνεχίσουν τον Αγώνα στη Ν. Ελλάδα.

Ναουσαίοι αγωνιστές που διακρίθηκαν:
ο εκατόνταρχος Λάζαρος(Λάζος) Γεωργίου,
οι αξιωματικοί(Ζ΄ τάξης) Δημήτριος Αγγελόπουλος,
 Κωνσταντίνος Καραμεσίνας
και Φίλιππός Καραμεσίνας,

οι υπερασπιστές της Ύδρας
Κωνσταντίνος Γιάννη
και Νικόλαος Τουφεξής,

 ο συναγωνιστής του Αν. Καρατάσου Γεώργιος Θεοδοσίου,
οι υπαξιωματικοί Κωνσταντίνος Αθανασίου και
 Ιωάννης Μιχαήλ
 και οι Εμμανουήλ Πίπας(γεν. 1800),
Αναστάσιος(Τάσιος) Εμμανουήλ(γεν. 1805),
 Άγγελος Ιωάννου(γεν. 1797),
Δημήτριος Κωνσταντίνου(γεν. 1801)
και ο Γεώργιος Κώστα(γεν.1804).

Μόλις το 1849 θα επιτραπεί πάλι μια μορφή αυτοδιοίκησης με την εκλογή άρχοντα και σχετικής αυτονομίας.
 Οι άρχοντες(από το 1868) θα επιτραπεί να γίνουν δήμαρχοι της πόλης, τίτλος που θα είναι για τα επόμενα χρόνια συνεχώς σε χριστιανικά χέρια.

 Ο δήμαρχος μπορούσε επίσημα να αποφασίσει για τα κοινά και είχε οπλισμένους σωματοφύλακες. Παρόλη την καταστροφή, η Νάουσα θα αναρρώσει γρήγορα.
Οι 198 Ναουσαίοι που έλαβαν χάρη, ανήκαν στις πιο εύπορες οικογένειες.
Εκτός από τα χωράφια, διέθεταν και 17 εργαστήρια, 26 βιοτεχνίες και 4 μεγάλες λανάρες.
Έτσι υπήρξε η βάση πάλι για οικονομική ανάπτυξη, ιδίως στην παρασκευή μάλλινων.

Επήλθε, μόνο μια μικρή ύφεση στην οικονομική δραστηριότητα της πόλης.

 Όμως γνώρισε (β’ μισό 19ου αι.) μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, με τη δημιουργία εργοστασίων κλωστουφαντουργίας και νηματουργίας, των οποίων τα προϊόντα εξάγονταν στην Δ Ευρώπη.

 Η Νάουσα ήταν(αρχές 20ου αι.) ίσως το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

 Χριστιανικές οικογένειες θα μετακομίσουν στην Νάουσα ενώ οι αρχές προέτρεψαν και την εγκατάσταση μουσουλμανικών οικογενειών για την αποφυγή νέων κινημάτων. 70 μουσουλμανικές οικογένειες θα ανταποκριθούν στο κάλεσμα.
 Στα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας η Νάουσα θα γνωρίσει εμπορική και βιομηχανική ακμή.
 Η ανάπτυξη θα ξεκινήσει κυρίως με τις μεταρρυθμίσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Την περίοδο του Τανζιμάτ(Tanzimat) οι θρησκευτικές μειονότητες θα αποκτήσουν ίσα δικαιώματα με τους μουσουλμάνους και η ισότητα θα προσδώσει περισσότερη σιγουριά σε θέματα ιδιοκτησίας.
Περίπου 20 οικογένειες θα αποτελέσουν την βάση της οικονομικής ακμής.

 Μέσω παντρειών πολλές από αυτές θα έχουν μετοχές και στις επιχειρήσεις άλλων οικογενειών.
 Η οικονομική ανάπτυξη δεν στάθηκε εμπόδιο στην προσπάθεια για εθνική αποκατάσταση.

 Στον Μακεδονικό Αγώνα αρκετοί Ναουσαίοι οργανώθηκαν στο «Κέντρο Αμύνης Ναούσης». 

Ελληνικά ανταρτικά σώματα δρούσαν στην περιοχή της Νάουσας και του βάλτου των Γιαννιτσών ενάντια στη βουλγαρική προπαγάνδα και των κομιτατζήδων.

Ο Μακεδονικός Αγώνας αποτέλεσε την αφετηρία των νικηφόρων απελευθερωτικών Βαλκανικών Πολέμων(1912-3).
Η Νάουσα απελευθερώθηκε από την Οθωμανική κυριαρχία στις 17/10/1912, στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο και έκτοτε ακολούθησε την ίδια μοίρα με τις υπόλοιπες περιοχές του ελληνικού κράτους.

Μάλιστα με την ανταλλαγή των πληθυσμών(1923-4) η Νάουσα δέχθηκε χιλιάδες πρόσφυγες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στα γύρω χωριά και στην πόλη.
Χαρακτηρίστηκε ηρωική πόλη(1955) για τους αγώνες και τις θυσίες της στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες.

Πηγή  olympiada

Δεν υπάρχουν σχόλια: