Η λατρεία της θεάς Αθηνάς στη Δράμα στα ρωμαϊκά χρόνια

του κ. Γ.Κ.ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ


Σήμερα θα αναφερθώ ειδικά στη λατρεία της θεάς Αθηνάς στηριζόμενος σε μια ρωμαϊκή επιγραφή, η οποία βρέθηκε στην περιοχή της Δράμας.

Το κείμενο της έχει ως εξής:

Minervae Aug(ustae) m(e) d(icae) sacr(um). L(ucius) Volussius Valen(s) et Volussianus F(ecerunt).

Την επιγραφή εντόπισε ο Ευάγγελος Στρατής το 1923 στον περίβολο του Διοικητηρίου Δράμας.
Νωρίτερα όμως την ίδια επιγραφή είχε εντοπίσει (πριν από το 1876) ο Heuzey Leon2 στην αυλή της Ιεράς Μητρόπολης Δράμας.

Σήμερα η επιγραφή, αφού σώθηκε από την ασβεστοποίησή της ή την κλοπή της από τους Ευρωπαίους περιηγητές, οι οποίοι ενεργούσαν για λογαριασμό των βασιλιάδων τους, ή από τη χρήση τους ως οικοδομικό υλικό, βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης μας με στοιχεία ευρετηρίου Λ4 (λίθινη) και διαστάσεις 0,69X0,57.


Η απόδοση στην ελληνική γλώσσα της επιγραφής έχει ως εξής:
Στην Αθηνά τη Σεβαστή Γιατρίνα Ο Λούκιος Βολούσσιος Ουάλης μαζί με τον Βολουσσιανό ανήγειραν ιερό (ναό ή κατασκευάσανε άγαλμα).
Η επιγραφή χρονολογικά ανήκει σε περίοδο μετά το 168 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι με αρχηγό τον ύπατο Αιμίλιο Παύλο συνέτριψαν στην Πύδνα τα στρατεύματα του τελευταίου Μακεδόνα βασιλιά Περσέα.

Για μια εικοσαετία (μέχρι το 148) δεν έδειξαν το αληθινό κατακτητικό τους πρόσωπο, διακηρύσσοντας ότι όλοι οι Μακεδόνες θα ήταν ελεύθεροι.
Με την παρέλευση όμως της εικοσαετίας έδειξαν το αληθινό τους πρόσωπο.
Επιβάλανε βαρύ ετήσιο φόρο, κατέλυσαν το πολίτευμα της Μακεδονίας, τη διαιρέσανε σε τέσσερις «μερίδες», απαγορεύσανε την κατοχή ή την αγοραπωλησία ακινήτων και γαιών καθώς και την επιγαμία.
Και τέλος η Μακεδονία χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο των επεκτατικών σχεδίων τους προς το Βορρά και την Ανατολή.


Και ενώ διοικητικά και οικονομικά στάθηκαν κυρίαρχοι οι Ρωμαίοι, δε συνέβη το ίδιο με τη θρησκεία και τον πολιτισμό.

Αποδέχθηκαν τη λατρεία των εθνικών θεοτήτων των Μακεδόνων στην οποία προβαίνανε με αδιάλειπτο ζήλο. Ζεύς, Απόλλων, Άρτεμη, Διόνυσος, Αθηνά, αλλά και ο εθνικός ήρωας των Μακεδόνων Ηρακλής όχι μόνο διατηρήσανε τη δημοτικότητα τους, αλλά και κτίσθηκαν ιερά προς τιμή τους και κατασκευάστηκαν αγάλματα και προτομές, ενώ ένας μεγάλος αριθμός αναθηματικών επιγραφών έφτασε μέχρι τις ημέρες μας.

Από την πιο πάνω επιγραφή διαφαίνεται η μεγάλη εκτίμηση, που τρέφανε οι Ρωμαίοι στη θεά Αθηνά αποκαλώντας την Σεβαστή (Augusta) και θεωρώντας την ως προστάτιδα της ιατρικής, ιδιότητα, την οποία κοντά στις άλλες, όπως της σοφίας, των τεχνών και του εμπορίου, της νοημοσύνης και της λογικής, της γεωργίας κ.α., της αποδίδανε και οι αρχαίοι Έλληνες.
Προβληματισμό γεννά η φράση της επιγραφής sacrum fecerunt.

Πρόκειται για ανέγερση ναού προς τιμή της θεάς Αθηνάς ή κατασκευή αγάλματος, στο βάθρο του οποίου είχε χαραχθεί η επιγραφή;

Η εκτίμηση, την οποία απολάμβανε η θεά εκ μέρους των κατακτητών Ρωμαίων ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για ανέγερση ιερού, αναλόγου με εκείνο του Διονύσου, που αποκαλύφθηκε στην Καλή Βρύση ή αυτό που αναζητούμε στο ιστορικό κέντρο της Δράμας, κάπου κοντά στον ιερό ναό της Αγίας του θεού Σοφίας, ή του Απόλλωνα κάπου στο ιστορικό κέντρο της Δράμας, όπως μαρτυρείται από την ακόλουθη αναθηματική επιγραφή: Διόδωρος Σεύθου ευξάμενος Απόλλων.


Η λατρεία των αρχαίων θεών στην περιοχή της Δράμας, σ' αυτό το σταυροδρόμι των λαών, αποτελεί ένα ευρύτατο κεφάλαιο μελέτης της ιστορίας της περιοχής μας, η προσβασιμότητα στο οποίο απαιτεί αναντίρρητα τη διενέργεια ευρύτατων προγραμματισμένων ανασκαφικών ερευνών.
Το τονίσαμε πολλές φορές.
Δε θα κουραστούμε να το τονίζουμε.