Το οθωμανικό κράτος υπήρξε πολύ φειδωλό στην έκδοση ιστιλαμίων (istilam) προκειμένου οι υπόδουλοι Έλληνες να προβούν ανενόχλητοι στην ανέγερση διδακτηρίων ή ευαγών ιδρυμάτων (νοσοκομείων, οικοτροφείων) ή και ναών.
Απαραίτητα την αίτηση για έκδοση της σχετικής άδειας έπρεπε να συνοδεύουν και σχέδια του οικοδομήματος με το ανάλογο χρηματικό ποσό, χωρίς βέβαια να λείπει και το φιλοδώρημα (bahsis).
Η κατάσταση άρχισε να βελτιώνεται μετά την έκδοση αυτοκρατορικού (σουλτανικού) διατάγματος, στην οποία υποχρεώθηκε να προβεί η Τουρκία μετά τη λήξη του Κριμαϊκού πολέμου (1854-1856). Με το σουλτανικό αυτό διάταγμα (Hatti Humajun) του οποίου πρόδρομος υπήρξε το Hatti Shetif, όλοι οι υπήκοοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας έπρεπε να απολαμβάνουν εξίσου την προστασία της ζωής και της περιουσίας τους.
To Hatti Humajun επικυρώθηκε από Διεθνές Συμβούλιο, το οποίο συνήλθε στο Παρίσι το 1856. Αποτέλεσμα αυτού του διατάγματος ήταν να εκδοθούν οι γενικοί κανονισμοί των Πατριαρχείων με τους οποίους ρυθμίζονταν τα εκκλησιαστικά και εθνικά θέματα των υποδούλων ορθοδόξων Χριστιανών.
Τους κανονισμούς αυτούς επικύρωσε η τουρκική κυβέρνηση και δημιουργήθηκε έτσι μια μορφή καταστατικού της ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας.
Η αξιοποίηση αυτού του ενεργητικού κατά κάποιο τρόπο καταστατικού εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τις τοπικές εκκλησίες (Μητροπόλεις) και τις Εφοροδημογεροντίιες.
Ήταν θέμα δηλαδή του ψυχικού σθένους του οικείου Ιεράρχου, αλλά και της οικονομικής ευρωστίας καθώς και του φλογερού και φιλογενούς πατριωτισμού της Εφοροδημογεροντίας.
Στις αρχές του 20ου αιώνα εδώ στη Δράμα συμπορεύονται αδελφωμένοι και οι δυο παράγοντες.
Στον αρχιερατικό θώκο κάθεται μια τιτάνια μορφή, που δονείται από φλογερό ελληνισμό, σφρίγος νεανικό και βαθιά πίστη στην ορθοδοξία.
Πρόκειται για τον Χρυσόστομο Καλαφάτη, κορυφαίο θρησκευτικό, κοινωνικό και πολιτικό ηγέτη, που από την πρώτη στιγμή της αναρρήσεως του στον αρχιερατικό θώκο έθεσε ως καλός ποιμήν την ψυχήν του υπέρ του ποιμνίου του.
Αλλά και η οικονομική ευρωστία της Δράμας και της περιοχής της είναι ζηλευτή.
Ο κάμπος της Αράμας παράγει εξαίρετο και πολύ καπνό και ρύζι, προϊόντα που συμβάλουν στην ακμή της Δράμας μαζί με το βαμβάκι και τα σταφύλια.
Τά καπνά της Δράμας μαζί με αυτά της Ξάνθης αποτελούσαν τους εκλεκτότερους τύπους και τους περισσότερο περιζήτητους στις διεθνείς καπναγορές.
Μάλιστα το ρύζι που παραγόταν στον κάμπο της Δράμας αποτελούσε μια από τις βασικές διατροφές του οθωμανικού στρατού και του λαού.
Αυτή η άφθονη παραγωγή του εξαιρετικής ποιότητας καπνού μαζί με τα άλλα αγαθά διευκόλυναν τη δραστηριοποίηση των κατοίκων, οι οποίοι ασχολήθηκαν εκτενώς με το εμπόριο, ενώ είδαν το φως της ανέγερσης σωρεία κτισμάτων (καπναποθηκών) όπου συντελούνταν η επεξεργασία του καπνού.
Ήταν εύλογο σε μια τέτοια πόλη και περιοχή να σημειωθεί ανθηρά οικονομική ανάπτυξη, την οποία οι γαλαντόμοι Έλληνες της Δράμας τη μετουσίασαν σε έργα παιδείας, πολιτισμού, αθλητισμού και κοινωνικής προσφοράς.
Η υπάρχουσα διδακτηριακή κατάσταση στην πόλη και στην περιοχή της Δράμας δεν ικανοποιεί τον Χρυσόστομο, γι' αυτό και θέτει ως προτεραιότητα του την ανέγερση νέων διδακτηρίων, τα οποία θα διασφαλίζουν τη σωματική ακεραιότητα των Ελληνοπαίδων, την υγεία τους, σωματική και ψυχική, αλλά και θα συμβάλουν στην αρτιότερη παιδαγωγική τους κατάρτιση.
Είναι πολύ εύγλωττα όσα παρατίθενται στο βιβλίο του Γεωργίου Χατζηκυριάκου «Σκέψεις και Εντυπώσεις εκ περιοδείας (Ανά την Μακεδονίαν), εν Αθήναις 1906».
Η Ελληνική Ορθόδοξος κοινότης Δράμας παρουσιάζει σήμερον λαμπράν εικόνα κοινότητος προαγομένης εν τω ευγενεί σταδίω των γραμμάτων και του πολιτισμού.
Εκάστη ημέρα παρερχομένη σημειοί και εν γενναίον προς τούτο βήμα.
Παρέχει όντως εαυτήν αξιόζηλον παράδειγμα. Την δε παραγωγόν δύναμιν της επιτελουμένης προόδου αποτελεί ο επιφανής ιράρχης, ο Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος.
Περιστοιχιζόμενος δε υπό επιλέκτων της κοινότητος πολιτών, ους διαθερμαίνει το ιερόν της φιλογενείας πυρ, δι ου και μόνον ο άνθρωπος ωθείται εις έργα όντως κοινωφελή, αποκρούων τους
κενούς λόγους και τους στομφασμούς, προχωρεί επί της τροχαάς, ην προδιέγραψε και δι ην ως
σύμβολον ώρισεν «αεί επι τα πρόσω».
Η κοινότης Δράμας επιδεικνύει πνευματικά της φυτώρια τα παρασκευάζονταν μέλλουσαν ευέλπιδα
γενεάν.
Αρρεναγωγείον, Παρθεναγωγείον, αυτοτελές Νηπιαγωγείον, αρτιούστατον δημοτικήν Σχολήν.
Το δε γυμναστήριον αρχίως καταρτισθέν και λειτουργούν, προσλπφθέντος ειδικού και δοκίμου εξ Αθηνών γυμνάστού, πλαισιοί την εικόνα, ην ανωτέρω εσκιαγραφήσαμεν».
Η ακατάλληλη «Σχολή» κατεδαφίζεται και στο οικόπεδο της ανεγείρονται νέα εκπαιδευτήρια.
Τα ήδη υπάρχοντα διδακτήρια δεν ανταποκρίνονται στον ολοένα αυξανόμενο αριθμό των μαθητών. Έτσι αποφασίζεται η κατασκευή εκτός του ιστορικού κέντρου της Δράμας ενός σύγχρονου διδακτηρϊου, που θα φέρει την επωνυμία
«Εκπαιδευτήρια της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Δράμας».
Στην ανέγερση τους πρωτοστατεί ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος με τη σθεναρά στήριξη και την αγαστή συνεργασία των Εφοροδημογερόντων και των ευπόρων Δράμινών.
Η ανέγερση του διδακτηρίου, το οποίο εξακολουθεί μέχρι σήμερα να αποτελεί κόσμημα λαμπρό για τη Δράμα ξεκίνησε το 1907 και ολοκληρώθηκε το 1909.
Στο διδακτήριο δόθηκε το σχήμα Π, που οδήγησε στη δημιουργία της παράδοσης ότι υπονοεί τη λέξη «Πατρίς» (Πατρίς ελεύθερη, που ονειρευόταν για 580 χρόνια ο Δραμινός λαός, ενώ κατ' άλλους συμβόλιζε το όνομα του μάρτυρα του Μακεδονικού Ανώνα Παύλου Μελά).
Η όλη δαπάνη για την ολοκλήρωση του διδακτηρίου ανήλθε σε 3.000 χρυσές τουρκικές λίρες, από τις οποίες τις 100 προσέφερε η οικογένεια του πρωτομάρτυρα του Μακεδονικού Αγώνα Παύλου Μελά.
Τον θεμέλιο λίθο των εκπαιδευτηρίων ευλογεί και καθαγιάζει ο Εθνομάρτυρας Χρυσόστομος, τον οποίο ο Κύριος αξιώνει να παραστεί και στα εγκαίνια τους.
Συγκινητικός αλλά και προφητικός ο λόγος του Ιεράρχου.
Τα εκπαιδευτήρια της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Δράμας θα αποτελέσουν την κυψέλη, από την οποία θα ξεκινήσουν Ελληνόπουλα κατάφορτα από το νέκταρ ακραιφνούς ελληνικής παιδείας, τονίζει προφητικά η μεγάλη εκείνη μορφή.
«Αρχιερατεύοντος Χρυσοστόμου,
χορηγούντος Μελά
συνεπιχορηγούντων
ορθοδόξων Ελλήνων Δράμας,
το περικαλλές ωκοδομήθη
των Μουσών τόδε μέγαρον
ένθα εισιόντες
παίδες Ελλήνων προγονικής της έσω
και της θύραθεν
σοφίας αρύεσθε νάματα
1909».
Όντως στο περικαλλές οικοδόμημα οι φοιτώντες ελληνότταιδες αρύονταν τα νάματα της προγονικής σοφίας. Τούτο διαφαίνεται ε κρινώς από ένα ενδεικτικό, το οποίο έχουμε στο Αρχείο μας, όπου εκτός των άλλων μαθημάτων διδάσκονταν και τα αρχαία Ελληνικά (Ξενοφώντος Κύρου Ανάβασις, βιβλίονα').
Έντυπα ενδεικτικών των εκπαιδευτηρίων δανείζονταν και σ' άλλα σχολεία της περιφέρειας.
Από ενδεικτικό που διατηρούμε στο Αρχείο μας, τέτοια έντυπα δανείστηκε η Ελληνική Σχολή Βησσοτσάνης το 1912, όπως φαίνεται με τη διαγραφή από την προμετωπίδα του της λέξης «ΔΡΑΜΑΣ» και τη χειρόγραφη προσθήκη «Βησσοτσάνης».
Δυστυχώς το τέμενος αυτό της σοφίας έμελλε κατά τη δυσχείμερη βουλγαρική κατοχή 1916—1918 να καταστεί τόπος φρικτών βασανιστηρίων και μαρτυρίου Ελλήνων πατριωτών, που αρνούνταν σθεναρά να ενταχθούν στη Βουλγαρική Εξαρχία και να πολιτογραφηθούν ως Βούλγαροι.
Από την Έκθεση της Πανεπιστημιακής Επιτροπής περί των εν τη Ανατολική Μακεδονία διαπραχθεισών υπό των Βουλγάρων ωμοτήτων και καταστροφών, που τυπώθηκε στην Αθήνα το 1918, πληροφορούμεθα ότι στα εκπαιδευτήρια, των οποίων διεκόπη η λειτουργία, εγκλείονταν Έλληνες πατριώτες, οι οποίοι αφού εληστεύοντο με το πρόσχημα της απελευθέρωσης, οδηγούνταν σιδηροδέσμιοι στον τόπο του μαρτυρίου, όπου και εκτελούνταν κατά τρόπο φρικιαστικό.
Ως τόπος μαρτυρίου αναφέρεται η περιοχή Κουτούλοβο, κοντά στον Ξηροπόταμο.
Αναφέρεται μάλιστα και τούτο το μακάβριο:
Οι εγκλειόμενοι με την είσοδο τους έγραφαν στην πόρτα το ονοματεπώνυμο τους και την ημερομηνία εισόδου.
Το ίδιο έκαμαν και κατά την έξοδο τους για να οδηγηθούν στον τόπο του μαρτυρίου.
Παραθέτουμε μέρος του καταλόγου των αγρίως σφαγέντων:
Χρίστος Ζάμπας,
Αβραάμ Χάλλας,
Λάμπρος Στακέκας,
Α. Καραγιάννης,
Νικ. Σακκής,
Α. Καραγεώργης,
Νίκος Στεργίου και Αλέξανδρος Κωστής, όλοι από την Προσοτσάνη,
Κ. Κούπτσος από το Βώλακα και
Γ. Κομπόκης από το Εγρί- Δερέ (σημ. Καλλιθέα).
Ολοι οι πιο πάνω σκοτώθηκαν με λογχισμούς και ρίχτηκαν σε πηγάδι, τρία χιλιόμετρα μακριά από
την πόλη.
Τη μαρτυρία της εκτέλεσης των πιο πάνω κατέθεσαν στην Επιτροπή στις 12 Νοεμβρίου 1918 οι ακόλουθοι „ κάτοικοι Ξηρο- ποτάμου: Κ. Βουλγούρης, Κ. Αντωνίου, Ν. Τέτοιος, Α. Νέστιος και Hassan-Bei Emin. (Για την εκτέλεση των πιο πάνω αναφερθήκαμε σε άρθρο μας με τίτλο. Ιωακείμ Παπα-Ιωακείμ, 19-2110.2007. Δημοσιεύθηκε στον τοπικό τύπο).
Κάποτε οι τοπικές αρχές θα πρέπει να τιμήσουν τους πατριώτες αυτούς με πρεπούμενες εκδηλώσεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
* Έκθεσις της Πανεπιστημιακής Επιτροπής περί των εν τη Ανατολική Μακεδονία διαπραχθεισών υπό των Βουλγάρων ωμοτήτων και καταστροφών, εν Αθήναις 1918.
* Τετράδια Βουλγαρικής κατοχής (ΙΛΑ Καβάλας), τομ. 2ος Καβάλα 2008.
* Γεωργίου Χατζηκυριάκου, Σκέψεις και Εντυπώσεις εκ περιοδείας (Ανά την Μακεδονίαν), εν Αθήναις 1906.
* Δεσπ. Αιβάζογλου-Δοβα, П Δράμα, ο νεοκλασικισμός στην Αστική Αρχιτεκτονική της πόλης, Δράμα 2002.
* Ѳ. Αθανασιάδη, Η Εκπαίδευσης εν Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, НАМѲ, Δράμα 1931.
*Φ. Τριάρχη, Η παιδεία στο νομό Δράμας, περ. ΔΧ Δράμα 1980.
* Γ.Κ. Χατζόπουλου, Κόσμημα λαμπρό, περ. ΔΧ 1980.
Του ιδίου, Συμβολή στην ιστορία της Δράμας, Δράμα 2006.
Λόγοι και άσματα επί τη καταβολή του θεμελίου λίθου των εκπαιδευτηρίων Δράμας, Πειραιάς 1881.
*. Αθανασιάδη, Νομός Δράμας, ΗΔ 1930.
* Γ. Αφίδη-Κ. Βλουσίου, Εγ- χειρίδιον Γεωγραφίας, Κωνσταντινούπολη 1885.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου