Εθνοϊερομάρτυρος Αγίου Χρυσοστόμου Μητροπολίτου Σμύρνης του από Δράμας: Η εθνολογική σύστασις της Μακεδονίας την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνος.

+ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΛΑΦΑΤΗ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΡΑΜΑΣ

ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ.

Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.

Εισαγωγή του

ΒΑΣ. ΛΑΟΥΡΔΑ

Ό Χρυσόστομος Καλαφάτης έξελέγη μητροπολίτης Δράμας τον Μάϊον του 1902 εις ήλικίαν 36 έτών, παρέμεινε δε εις την έδραν του μέχρι του Αύγουστου 1907, οπότε ήναγκάσθη νά άπέλθη, κατόπιν έντονων διαβημάτων της Τουρκικής κυβεφνήσεως παρά τω Οίκουμενικω Πατριαρχείω με την κατηγορίαν οτι ήτο ο διοργανωτής και ο έμψυχωτής ελληνικών άνταρτικών ομάδων εν Δράμα.

Την κατηγορίαν αυτήν ο Χρυσόστομος την άπέκρουσε πεισμόνως, ή Τουρκική κυβέρνησις ομως έπέμεινε μέχρι τέλους, βασιζόμενη αφ'  ενός εις πληροφορίας και εισηγήσεις των τοπικών τουρκικών αρχών, άφ΄ ετέρου δέ εις πληροφορίας της εν Δράμα ’Αγγλικής στρατιωτικής αποστολής, ήτις είχεν άναλάβει την οργάνωσιν της Τουρκικής χωροφυλακής.

Ο Χρυσόστομος εις τάς έκθέσεις του και τάς έπιστολάς του, τάς άναφερομένας εις τάς προσπαθείας έκδιώξεώς του έκ Δράμας, εκφράζει την υποψίαν, ότι και οί Τούρκοι και οί  Αγγλοι, οι οποίοι έπεδίωκον την αποπομπήν του έκ Δράμας, ήκολούθησαν συστάσεις των Βουλγάρων, οίτινες βεβαίως έπεθύμουν περισσότερον όλων την άπομάκρυνσίν του έκείθεν. 

’Ανεξαρτήτως πάντως της προσωπικής του περιπτώσεως, ή έκδίωξίς του έκ Δράμας έγένετο εν τω πλαισίω του γενικού προγράμματος των Τούρκων, των Βουλγάρων και των φίλα πρός τούς λαούς αυτούς φρονούντων κυβερνήσεων της Ευρώπης, περί άπομακρύνσεως έκ της Μακεδονίας όλων των Ελλήνων μητροπολιτών. της έκδιώξεώς του Χρυσοστόμου έκ Δράμας είχεν ήδη προηγηθή ή άπαγόρευσις νά περιοδεύση εις τά χωρία της επαρχίας του, ώς και ή παύσις του έκ του νομαρχιακού συμβουλίου, εις τό οποΐον συμμετειχεν αυτοδικαίως υπό την ιδιότητά του ώς θρησκευτικού αρχηγού των Έλληνορθοδόξων.

Η παρούσα συλλογή εκθέσεων του Χρυσοστόμου, εις την οποίαν συμπεριλαμβάνονται έπιστολαί του καθώς και ειδήσεις και σχόλια των εφημερίδων της έποχής του δια την άπομάκρυνσίν του έκ Δράμας, δεν έγένετο με αξιώσεις πληρότητος. 

Κατ’ ουσίαν πρόκειται περί συγκεντρώσεως ύλης, ή οποία εχει ήδη δημοσιευθή, άλλ  ήτο μέχρι τούδε απρόσιτος, λόγω της διασποράς της εις διάφορα δυσχερώς σήμερον άνευρισκόμενα έντυπα. εις τά αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ώς και εις τά αρχεία του Υπουργείου των Εξωτερικών, θά υπάρχουν ασφαλώς και άλλα έγγραφα τα οποία  ευχής έργον θα ήτο να συγκεντρωθούν και να δημοσιευθούν εν καιρώ.

Έκ τών ενταύθα αναδημοσιευόμενων έγγραφων ιδιαίτερον ενδιαφέρον παρουσιάζουν ή διεξοδική πρός τό Οικουμενικον Πατριαρχειον έκθεσης της 17 Σεπτεμβρίου 1903  και ή επίσης διεξοδική επιστολή πρός τον αρχηγόν της Άγγλικανικής Εκκλησίας, του 1907.

Εις την πρός τό Οικουμενικον ΙΙατριαρχεΐον εκθεσίν του ο Χρυσόστομος, λαμβανων αφορμήν εκ διακοινώσεως της Βουλγαρικής κυβερνήσεως πρός τάς Μεγάλας Δυνάμεις εναντίον των Ελλήνων μητροπολιτών εν Μακεδονία, εις τούς οποίους αύτη απέδιδε την ευθύνην της αναταραχής, παρέχει ζωηράν εικόνα της ισχυρότατης παρουσίας του Ελληνισμού εν Μακεδονία, 

τούς δε άγριους διωγμούς των Βουλγάρων εναντίον των 'Ελλήνων

 τούς θεωρεί ως μίαν επί πλέον άπόδειξιν 

της Έλληνικότητος της Μακεδονίας,

 εν συναρτήσει πρός πλήθος άλλων στοιχείων,

 ώς ο μέγας αριθμός των Ελληνικών κοινοτήτων,

 ή εμμονή εις την Έλληνικήν ’Ορθοδοξίαν,

 ή παιδεία, 

αι παραδόσεις,

ή γλώσσα. 

Εν τη έπαρχία ήμών... άποτελουμένη εκ 50 τον αριθμόν κοινοτήτων, κατοικουμένων υπό 30 και πλέον χιλιάδων λαού χριστιανικού όρθοδόξου  έξαιρουμένων των συνοίκων ήμών 'Οθωμανών,

 γλώσσα μητρική τον λαού λαλουμένη είναι ή ελληνική, 

λαλούνται όμως εν τοις χωρίοις και ή βουλγαρική και ή τουρκική, άλλοτε μεν συν τη ελληνική, εστιν ότε δε μόνον, ώς λ.χ. εις εξ μέν κοινότητας λαλείται ή τουρκική και ή βουλγαρική εις τέσσαρας δε άποκλειστικώς ή τουρκική, 
πανταχού δε αλλαχού εις τάς υπολοίπους τριάκοντα οκτώ κοινότητας
 από του  λίκνου μέχρι του τάφου μόνη γλώσσα παρακολουθεί τοις λαοίς 
ή γλώσσα ή Ελληνική .

 Την εικόνα της υπεροχής αυτής του Ελληνισμού ο Χρυσόστομος την συμπληρώνει και δια γενικού χαρακτηρισμού της εν Μακεδονία δραστηριότητος των Ελλήνων.

Παραλείπομεν να προσθέσωμεν ότι το έμπόριον, ή εγγειος περιουσία, αι τέχναι αί έπιστήμαι, ή βιομηχανία, ο πλούτος, ο πολιτισμός και ή ήμέρωσις ευρίσκονται εις χείρας έλληνικάς, των ολίγων βουλγαρικών χειρωνακτικών πληθυσμών εργαζομένων επί μισθώματι έν τοις άγροις και ταΐς γαίαις των πλουσίων Τούρκων μπέηδων και των 'Ελλήνων γαιοκτημόνων.

Την εθνολογικήν σύστασιν της Μακεδονίας ο Χρυσόστομος την ορίζει ώς ακολούθως.

 Ούδένα λανθάνει ότι ή Μακεδονική Χώρα κατοικείται άπό του ένός άκρου μέχρι του άλλου υπό συμπαγούς και άδιασπάστου 'Ορθοδόξου Ελληνικού λαού... ότι ή κυρίως Μακεδονία καθ' άπάσας αυτής τάς διακλαδώσεις και διευθύνσεις οικείται υπό 'Ελλήνων και Τούρκων και ότι εξαίρεσιν μόνον άποτελούσι τά βόρεια κατά γενικόν σχεδόν κανόνα άτινα και άποτελούσι την κυρίως είπείν ΙΙαιονίαν, και τά ορεινά κατά το πλείστον διαμερίσματα αυτών, οικούμενα υπό Μουσουλμάνων και Χριστιανών φυλής τουρκικής και σλαβικής, μηδεμίαν μηδε πόρρωθεν καν έχούσης γενεολογικήν σχέσιν πρός τους Χριστιανούς κατοίκους, ελληνοφώνους, τουρκοφώνους ή και βουλγαροφώνους των μεσημβρινών της Μακεδονίας επαρχιών, οίκουμένων υπερ μεν τά 3/4 υπό ελληνοφώνου Ορθοδόξου λαού υπό όλιγω τέρων άποκλειστικώς τουρκοφώνων χριστιανών Ελλήνων... και υπό ολίγων βουλγαροφώνων ή μάλλον είπείν σερβοφώνων κα τό γενικώτερον είπεΐν σλαβοφώνων .

Δια της διαπιστώσεως αυτής ο Χρυσόστομος καθιστα σαφές ότι οί Βούλγαροι ούδέν δικαίωμα είναι δυνατόν νά διεκδικήσουν εις την Μακεδονίαν, διότι και οί σλαβόφωνοι, τούς όποιους κυρίως διεξεδίκουν ούτοι ούτε και φυλετικώς ούτε και γλωσσικώς ήτο δυνατόν νά θεωρηθούν ως Βούλγαροι, όπως άλλωστε και οί τουρκόφωνοι χριστιανοί δεν ήτο δυνατόν νά θεωρηθούν ώς Τούρκοι.

Την γλώσσαν των σλαβόφωνων της Μακεδονίας την χαρακτηρίζει ώς κράμα άμορφον και άποκατασκεύαστον γλώσσης σλαβικής καί ελληνικής, τονίζει δε ότι τούτο ούδόλως δύναται νά θεωρηθή ώς κριτήριον εθνικότητος, γνωστού όντως ότι κατά τους ταραχώδεις εκείνους καιρούς της γενικής Ιστορίας διάφορα ρεύματα φυλών συνηντήθησαν κατά τά μέρη ταύτα, αρξαντα δε της χώρας έπι βραχύν ή μακρότερον χρόνον έξεβλήθηοαν ύστερον, άφον άψήκαν και αυτά ίχνη έπ αισθητά και κατά το μάλλον ή ηττον παραμόνιμα της έαυτών διαβάσεως και διαμονής.

 Αί διαφοραί εις την γλώσσαν ουδόλως εμποδίζουν τούς σλαβοφώνους και τουρκοφώνους χριστιανούς της Μακεδονίας να αισθανωνται ότι είναι Ελληνες και ότι ανήκουν και αύτοι εις την ιδίαν ενότητα, εις ήν ανήκουν καινοί ελληνόφωνοι.

Αλλ΄ όσον και αν τούς ολίγους  περισσοτέρους τούτους τουρκοφώνους η σλαβοφώνους ’Ορθοδόξους Χριστιανούς 'Έλληνας χωρίζη από του έλληνοφώνου λαού ή γλώσσα,
όμως ένώνει αυτούς εις εν όλον

συμπαγούς ογκώδους μακεδονικού έλληνικού 

ορθοδόξου πληθυσμόν

 η πίστις και ή θρησκεία, 

η παιδεία και ή μόρφωσις, 

αί παραδόσεις της οικογενειακής αυτών εστίας, 

τά κοινά αισθήματα, 

οί κοινοί πόθοι και 

αί έπιθυμίαι,

 άπαντα ελληνικά και ελληνοπρεπέστατα . 

Τούτο άλλωστε απέδειξε καταφανώς ή πρός τούς σλαβοφώνους στραφεισα προπαγάνδα των Βουλγάρων, ήτις άπέτυχεν οικτρώς :

 καίτοι δια παντοίων θυσιών και μυρίων μόχθων ηγωνίσθη, όμως ουδ΄ έπ΄ έλάχιστον κατώρθωσε νά φέρη την ποθητήν αυτή διαίρεσιν και διάσπασιν μεταξύ ενός και τον αυτού λαού ομαίμονος και χαθαρώς ελληνικον.

 Αί σφαγαί, 

αί πυρπολήσεις, 

αί καταστροφαί σχολείων, 

εκκλησιών και 

ολοκλήρων χωρίων 

ούδέν αποτέλεσμα είχον, 

διότι αί κακουργίαι αύταί ένίσχυσαν ακόμη περισσότερον τό φρόνημα των έλληνικών πληθυσμών,

δια νά καταστή δε βουλγαρική ή Μακεδονία άπαιτείται ούδέν ολιγώτερον και ούδέν περισσότερον ή άφ΄ ένός μέν νά στραγγαλισθγή ή Ιστορία και ή εθνογραφία 

αφ έτέρου δε νά έξολοθρευθώσιν ουτε περισσότερα ουτε όλιγώτερα ή τά 3/4 του λοιπόν πληθυσμόν αυτής και νά καταστραφώσιν όλα τά σχολεία και αί έκκλησίαι και σύμπασαι, μηδεμιας εξαιρουμένης, αί κεντρικαί πόλείς τής Μακεδονίας, ούσαι άποκλειστικώς έλληνικαι 

και έπι τέλους 

νά παραδοθώσιν εις τό πυρ και τάς φλόγας όλα τά μνημεία, 

αρχαία, βυζαντινά, 

εώτερα, μηδ ένός έξαιρουμένον,

 χωρίς νά φεισθη τις μετ αυτών των έν τοις σπλάγχνοις της γής κρατουμένων,
ατινα ή σκαπάνη των αρχαιολόγων πολυάριθμα καθ΄ έκάστην ανασύρει έκ των έγκάτων της γής και ατινα πάντα είναι έλληνικά.

Μόνον όταν ή Μακεδονία μετατραπή εις κοιμητήριον νεκρών και εις άγρίαν έρημον, επιλέγει ο Χρυσόστομος, μόνον τότε θά καταστή χώρα βουλγαρική.

Ή εκθεσις αύτη έδόθη ευθύς αμέσως εις δημοσίευσιν υπό του Οικουμενικού Πατριαρχείου, είναι δε εν από τά ωραιότερα κείμενα, τά όποια έγράφησαν κατά την εποχήν του Μακεδονικού Άγώνος.
.....
Ο γενικός επιθεωρητής των βιλαετίων της Μακεδονίας Χουσεΐν Χιλμή πασάς,  είπε  τον Μάϊον του 1907 χαρακτηριστικώς πρός τον πρόξενον της Ελλάδος έν Σέρραις Ά. Σακτούρην:

 Ο μητροπολίτης Δράμας άποπτύσας πάντα χαλινόν ύψωσε την Ελληνικην σημαίαν, σημαίαν ανταρσίας και καταλύσεως του καθεστώτος και περιερχόμενος την περιφέρειάν του εξεγείρει τους πληθυσμούς, συνεννοείται μετά των Ελλήνων άνταρτών και των κακοποιών στοιχείων και δέν περιορίζεται μόνον εις την κατά των Βουλγάρων ένέργειαν, άλλ΄ εφθασε μέχρι του σημείου νά εξεγείρη τους Ελληνας και κατ΄αυτών ετι των Οθωμανών.