Οι Μακεδόνες και η Επανάσταση 1821: Η Φλώρινα στην επανάσταση του 1821.

. Παναγιώτης Ναούμ
 αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
 από την Έδεσσα(η πρώτη φωτογραφία Έλληνα).
Εκπροσώπησε τους Μακεδόνες 
στις Εθνοσυνελεύσεις της Ερμιόνης (Γ΄ Εθνοσυνέλευση),
της Τροιζήνας (Γ΄ Εθνοσυνέλευση),
του Άργους (Δ΄ Εθνοσυνέλευση) και του Ναυπλίου (Ε΄ Εθνοσυνέλευση)
ως πληρεξούσιος Εδέσσης και Μακεδονίας.

 ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΣΤ. ΤΖΙΑΤΖΙΟΥ

Καθηγητού Φιλολογίας

εκ Δροσοπηγής

Αναδημοσίευσις

 από το «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ»

 Θεσσαλονίκης του  Νίκου Σφενδόνη,

έτους 1939, σελίς 135 143.

Η σημασία του  Αρχείου Ιεροδικείου Βερροίας

 διά την μελέτην της νεωτέρας Μεκεδονικής ιστορίας.

 Άξιον προσοχής και εξάρσεως τυγχάνει το γεγονός καθ  ο νέοι επιστήμονες ακολουθούντες το παράδειγμα του κ.  Δ. Μισυρλή Επιθεωρητού της Μέσης Εκπαιδεύσεως ήρχισαν από  τίνος να προσφέρουν στοιχεία πολύτιμα δια την συγγραφήν της Ιστοιρίας της Μακεδονίας, ιδία όσον αφορά την συμβολήν της εις τον αγώνα του 1821, πληρουμένου ολονέν του περιέργου χάσματος, το όποιον παρατηρούμεν εις τα υπάρχοντα  συγγράμματα των  Ελλήνων ιστορικών.

Ένας από τους φανατικότερους και αξιολογότερους μελετητάς του κεφαλαίου αυτού  της Ελληνικής Ιστορίας είναι  και  ο φίλος κ. Ευάγγελος Στεργίου Τζιάτζιος Καθηγητής της Φιλολογίας εκ Δροσοπηγής της Φλωρίνης, γνωστός εις  τους αναγνώστας μας από την περυσινήν του μελέτην περί του Άλ. Υψηλάντου και γενικώτερον γνωστός εις τον  έπιστημονικόν  κόσμον από διαφόρους μελετάς του, όπως τα

 «Τραγούδια των Σαρακατσαναίων», 

«ή δημοτική ποίησις των Βαλκανικών λαών»,

 ο «Γεώργιος Λασσάνης»,

 «'Ένα ποίημα τού Αλ. Υψηλάντη»,

 «Όλίγους  μήνας  προ της επαναστάσεως»,  

μεταφράσεις Αλβανικών και Βουλγαρικών διηγημάτων ... κ,τ.λ.

Όταν εντός ολίγου, θα, ίδουν το  φώς  της  δημοσιότητος ανέκδοτοι μελέται του  κ. Τζιάτζιου μεταξύ των όποίων «ο Γεώργιος Λασσάνης η ζωή και το έργο του» με στοέχεία από αυτό τούτο το αρχείον του Λασσάνη, θα γίνουν γνωστά καταπληκτικά κατορθώματα των Μακεδόνων άγωνιστων του 1821 δια τα οποία η Ιστορία δεν άναφέρει μέχρι σήμερον.

Ό κ. Ε. Τζιάτζιος με τον ζήλον  του  και την ευρυμάθειαν του ως Φιλόλογος  και Νομικός προώρισται να προσφέρη πολύτιμα στοέχεία εις την ελληνικήν ιστορίαν και γενικώτερον εις την πνευματικήν ζωήν  του τόπου.

Είναι κοινό μυστικό πως η μελέτη της Ιστορίας στο  κεφάλαιο της συμβολής της Μακεδονίας στην Επανάσταση του 1821 δεν έχει γίνει ως τώρα κι΄ούτε πρόκειται να γίνη πλήρης,  αν το ζήτημα  απ΄  την ιδιωτική πρωτοβουλία δεν αποτελέσει αντικείμενο κρατικής αντίληψης.

Γιατί πρέπει να εννοηθή  απ’ τον καθένα, προ παντός δε από εκείνους που διαχειρίζονται τα κοινά, πως τέτοια «έργα δεν γίνονται μονάχα με την καλή πρόθεση των ιδιωτών πρέπει σε τέτοιες περιπτώσεις να ένδιαφερθούν το Κράτος, οι Δήμοι και κάθε μια οργάνωση, που επιδιώκει πνευματικούς σκοπούς.

Έτσι έχει γραφή η Ιστορία της Επαναστάσεως του 1821, Έτσι  έχουν ερευνηθή τα αρχεία, έτσι έχουν δημοσιευθή κι’ έχουν γίνει κτήμα του Εθνους.

Πόσα όμως «αρχεία» αγωνιστών, που έχουν άμεση σχέση με την ιστορία της Μακεδονίας δεν μένουν ανέκδοτα, άγνωστα σε δημόσιες βιβλιοθήκες η σε χώρια ιδιωτών, που τα κρύβουν ζηλόφθονα άπ΄ το μάτι του  ιστοριοδίφη;

Ευτυχώς η Εθνική Κυβέρνηση επρονόησε και για το ζήτημα αυτό, κι  υπάρχει ελπίδα τα άγνωστα ιστορικά μνημεία  του νεώτερου Έλληνισμού να καταστούν προσιτά στον ερευνητή.

 Μ΄ ένα μου άρθρο στην εφημερίδα «Μακεδονία» επρότεινα την ίδρυση μιας Εταιρείας Ιστορικών Μελετών με έδρα τη Θεσσαλονίκη κι  όχι τάς Αθήνας, όπως προτάθηκε  αργότερα   απ΄  τον κ. Κεραμόπουλο και τους Μακεδόνες των Αθηνών. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως μια τέτοια οργάνωση πρέπει να ιδρυθή το ταχύτερο.

Στην Ιδρυσή της ασφαλώςθα βοηθήσει πολύ και το Ίστορικόν  Αρχείον, που τη σύστασή του εξάγγειλε το Υπουργείο Έθν. Παιδείας.

Τά «Αρχεία» των Μακεδόνων Νικολάου Κάσομούλη, Εμμανουήλ Παππά, του Γεωργίου Λασσάνη, το αρχείο τού Ιεροδικείου Βέροιας και άλλα άγνωστα σε χέρια ιδιωτών, μένουν ανέκδοτα και ποιος ξέρει αν θάρθει ποτέ καιρός να δημοσιευθούν.

Όλα αυτά τα αρχεία συνδέονται αμεσώτατα με την Επανάστασή του 1821 στη Μακεδονία  και όλα θάχουν να διαφωτίσουν πολλά, σκοτεινά και κενά σημεία της ιστορίας μας.

Το Τουρκικό Αρχείο της Βερροίας—που ο Δήμος το δώρησε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης—θα μας δώσει πολύτιμα στοιχεία δυστυχώς όμως δεν ύπαρχει από πουθενά καμμιά ένδειξη πως γρήγορα μπορεί να μεταφρασθή και να δημοσιευθή.

Ειδικά για την ιστορία των έπαρχιών Κοζάνης, Εδέσσης και Φλωρίνης το αρχείο αύτό ασφαλώςθα περιέχει διαφωτιστικές πληροφορίες, όπως αποδεικνύεται από τα λίγα έγγραφα, που μπόρεσαν φιλότιμοι μεταφραστές να φέρουν στην δημοσιότητα.

Το αρχείο—όπως το περιγράφουν όσοι το είδαν το 1920—αποτελείται από 250 περίπου τόμους, που ο καθένας του έχει 100—400 σελίδες.

Στις σελίδες αυτές περιλαμβάνονται χρονολογικά όλα τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εδώ και 350 χρόνια, πολεμικά, στρατιωτικά, διπλωματικά και γενικά που αφορούσαν στη ζωή του υποδούλου  Ελληνισμού.

Tο αρχείο διασώθηκε ακέραιο, είναι δε το μόνο σωζόμενο Αρχείο Ιεροδίκου. η Βέροια ήταν επί Τουρκοκρατίας έδρα Ίεροδίκου (Καντή), ως γνωστόν, η Ευρωπαϊκή Τουρκία ως την Ελληνική επανάσταση διαιρούνταν σε ιεροδικαστικές περιφέρειες—τά καντιλίκια—στην πρωτεύουσα σε κάθε μιας περιφέρειας ήδρευεν και ο Ιεροδικαστής (Καντής).

 Ό Καντής συγκέντρωνε στη  δικαιοδοσία του όλες τις πολιτικές, στρατιωτικές και θρησκευτικές αρχές της περιφερείας του..

Τέτοιες είδρες ίεροδικαστων ήσαν η ’Ανδριανούπολη, το Μοναστήρι, τα Σκόπια, η Βέροια (Καραφέρια), η Λάρισσα, τα Γιάννενα και άλλες.

Κάθε έγγραφο επίσημο τού Σουλτάνου, αι εγκύκλιοι της Υψηλής Πύλης, νόμοι ,διατάγματα κλπ. διαβιβάζονταν στούς ίεροδικαστές στο πρωτότυπο, και αυτός αφού τα αντέγραφε  στο  αρχείο της έδρας υπέγραφε και ήταν υπόλογος για την πιστή εκτέλεση.

Εκτός απ’ αυτό στο  αρχείο καταχωρίζονταν και οι προϋπολογισμοί της ίεροδικαστικής περιφερείας, διάφοροι τίτλοι ιδιοκτησιών, άδειες γάμου, βαφτίσεων, ταφής, καθώς και δισκογραφίες.     

Ή σημασία τού αρχείου  αυτού έχει (μεγάλη σπουδαιότητα, γιατί σ΄ αυτό οι ίδιοι οι ίδιοι οι Τούρκοι ομολογούν όλα τα γεγονότα τα όποια έδημιουργώντο μεταξύ των αρχών και τού ελληνικού πληθυσμού, όπως φαίνεται και απ' τις διαταγές, που στέλνονταν Απ’ την Πύλη σ΄ αυτούς.

Σ΄ ένα φιρμάνι (1236 έτος Εγίρας) υπάρχει ανάμεσα, σ΄ άλλα κι’ αύτή η περικοπή:

«.. Αι Ίεραί γραφαί και τα παραγγέλματα των Σερί επιβάλλουσιν, 

όπως ούτοι μέν οι άπιστοι παραδίδονται εις τον διά ρομφαίας θάνατον, 

αί γυναίκες και τα ανήλικα αυτων τέκνα έξανδραποδίζωνται και περιέρχωνται δούλοι εις τους πιστούς αδελφούς 

τα υπάρχοντά των διανέμωνται μεταξύ των νικητών,

 αι δε εστίαν των παραδίδωνται εις το πυρ  και την τέφραν,  κατά   τρόπον ώστε ανθρώπου φωνή να μη  ακουσθή πλέον εν αυταίς ..;»..

 Σ΄ ένα υψηλό Γράμμα του Στρατάρχου Μπεχράμ ΙΙασσά(1236) υπάρχουν αυτά:

«.. . Ούτως εκτελών το υψηλόν  αύτου Πρόσταγμα  και έκκαθαρίζων από  των τοιούτων ακαθάρτων στοιχείων και βδελυρών ερπετών την περιφέρειαν  Θεσσαλονίκης, 

επέδραμον μετά του γενναίου στρατού  κατά των περιοχών Καλαμαριάς  Παζαρούδας, , Σιδηρόπορτας,  ΙΙολυγύρου, Κασσάνδρας, Κίτρους και Κατερίνης, 

ένθα καταπολεμήσας τους απίστους τούτους εξώντωσα και άπήλειψα από  προσώπου τής γης τεσσαράκοντα δύο πόλεις και χωρία αυτών, συνωδά δε τω Ίερώ Φετφά, 

αυτούς τους ιδίους διεπέρασα εν στόματι ρομφαίας,

 τάς γυναίκας και τα τέκνα των εξανδρηπόδισα, τα υπάρχοντά των διένειμα μεταξύ των νικητών πιστών, 

τάς δε εστίας των  παρέδωκα εις το πυρ και την τέφραν κατά  τρόπον  ώστε ούτε φωνή αλέκτορος να μήν άκούηται πλέον εις αύτάς .... »

Σ΄ ένα Βεζυρικό Διάταγμα (1236) γράφονται τα εξής:

  « . . .Ούτως εχόντων των πραγμάτων  διατάσσωμεν και παραγγέλλομεν, όπως συνωδά  τω εκδοθέντι ύψηλω Αυτοκρατορικώ  Φιρμανίω και τω Φετρά αυτούς μέν  διαπεράτε  έν στόματι   ρομφαίας, τας  γυναίκας και τα ανήλικα  τεκνά των εξάνδραποδίζητε  και  καθιστάτε δούλους εις τους πιστούς, τά υπάρχοντάτων διανέμητε μέταξύ   των  νικητών αδελφών, τάς  δε  εστίας των παραδίδητε εις  το πυρ  και  την τέφραν, κατά τρόπον, ώστε όχι μόνον άνθρωπίνη  φωνή, αλλά και αλέκτορος τοιαύτη ινα μη  ακουσθή πλέον εν  αυταίς».

Ό ιστορικός  πλούτος του Ίεροδικαστικού τούτου αρχείου είναι πολύτιμος και θα επιχύση φως στην ιστορικήν έρευναν γι’ αυτό επιβάλλεται να  μεταφρασθή γρήγορα,  και το περιεχόμενό του να δημοσιευθή γιατί   είναι ανυπολόγιστη  ή  σημασία του στην συγγραφή της ιστορίας της Μακεδονίας στην Επανάσταση τού 1821

            Ποιά  ήταν  η κατάσταση στη  Μακεδονία πριν  απ΄   την Επανάσταση, ποια  ήταν ή δράση τής Φιλικής Έταιρίας είναι πράγματα, ανεπαρκέστατα γνωστά.

 Είναι αναμφίβολο πώς το  έδαφος είχε καλλιεργηθή ίδεολογικά και πως διακλαδώσεις της οργάνωσης αυτής θα υπήρχαν και  στις  περιφέρειες   Κοζάνης,  Καστοριάς και  Φλωρίνης.

Στην περιφέρεια της  Καστοριάς μάλιστα προκύπτει ότι επαναστατική  οργάνωση, υπήρχε μπροστα απ’ τη Φιλική Εταιρία, άλλ΄  η ύπαρξή της μας είναι ατελέστατα, γνωστή.

'Όταν είχε φθάσει το  πλήρωμα του  χρόνου και  στην Όδησσο  και το  Κισνόβι άποφασίζονταν η έναρξη τού  Αγώνα  με  σχέδιο να κατεβή ο Ύψηλάντης στην Ελλάδα, είχε κριθή σκόπιμο να προπορευθή ο Γεώργιος Λασσάνης στη  Μακεδονία για να οργανώσει τα κατά  τόπους  τμήματα της Φιλικής Εταιρείας, να συστήσει όπου, δεν υπήρχαν τέτοια  και να προετοιμάσει το έδαφος για επαναστατική   δράση.

Λασσάνης Γεώργιος

Για   επίρρωση του γεγονότος αυτού παραθέτω το παρακάτω έγγραφο, που είναι μια  επιστολή του οπλαρχηγού Ναούμη  Παναγιώτη, Φιλικού  από την Έδεσσα 

προς τον Κοζανίτη Γεώργιο Λασσάνην.

Το έγγραφα έχει ως έξης :  

«Αγαπητέ μοι φίλε      '          

κύριε Γεόργιε Λασσάνη !  

κισνόβι τη 24 10βρίου 1820

 Έμαθον οτι εκδίδεις ελληνικήν αρχαιολογίαν και  ότι μελετάς να ταξιιδεύσης εις την φιλτάτην  μας πατρίδα, διά να θεώρησης  και να περιγράψης  όσα ερείπια σώζονται ακόμη  διασκορπισμένα εδώ κι   εκεί.

Άλλ’ επειδή εις τάς παρούσας περιστάσεις, είναι κίνδυνος να ταξιδεύη τις  χωρίς συνοδίαν  και μάλιστα διά τοιούτον έργον διά τούτο εγώ αποφασίζω αυτοπροαιρέτως να ευκολύνω την ιδιοτροπίαν σας συνοδεύοντας με τριακόσια παλληκάρια  μου τα οποία εγώ να  τα συνάξω οπόταν αποφασίσετε  να μέ ειδοποιήσετε περί του ταξιδιού σάς.

Ύγίαινε και νόμιζε φίλον  πιστόv και ευπειθέστατον άδελφόν 

Ναούμην Παναγιώτην

25 (σήμα αφιερώσεως)           (σήμα καθιερώσεώς)  

Απ’ την παραπάνω επιστολή πληροφορούμεθα ότι ο Λασσάνης θά κατέβαινε στη  Μακεδονία όχι μονάχα για νά οργανώσει τα τιμήματα της  Φιλικής ’Εταιρείας, μά  και   να δώσει το  σύνθημα της εξέγερσης   για την επιτυχία του σκοπού αυτού είχε   προσφερθή να τον συνοδεύσει   με 300 πολεμιστές ο οπλαρχηγός της Εδέσσης Ναούμης Παναγιώτης 

ο οποίος και θά τάσσονταν επί κεφαλής του αγώνος στήν  Έδεσσα  και  Νάουσσα , πράγμα που έγινεν αργότερα.

 'Ύστερα  όμως απ’ την τροποποίηση  σχεδίου δράσεως  ματαιώθηκε  η κάθοδος του Λασσάνη στη   Μακεδονία γιατί ήταν απαραίτητη η παρουσία του στη  Μολδαβία, στη  θέσή του δε -πιθανότανα- νά στάλθηκε ο Ναούμης Παναγιώτης,  που τον βρίσκουμε  άργότερα στην Έδεσσα.

  

Τι ακριβώς  έγινε, βρισκόμαστε σ΄ αδυναμία   να ” το  αναπαραστήσουμε, γιατί μάς λείπουν οι  λεπτομέρειες.

Ή Φλώρινα.

Πήρε μέρος  στήν Εξανάσταση;

 δέν  έφτασε ως την περιφέρεια Φλωρίνης η  ηχώ της σάλπιγγας της Ελευθερίας;

Πολλοί αμφιβάλλουν  oι περισσότεροι δεν ξέρουν απολύτως τίποτα κι  ούτε πρόκειται να μάθουν, γιατί -είναι πεπεισμένοι πως δεν μπορει να πήρε μέρος στην επανάσταση η Φλώρινα, γιατί αν έπαιρνε θα το . . . έγραφεν η ιστορία.

Κι αφού η ιστορία -δεν το γράφει ...

Ποιές ήσαν αι συνθήκες, στις όποιες διατελούσεν η περιφέρεια Φλωρίνης πριν άπ την Ελληνική Επανάσταση;

Η Φλώρινα στα μέσα του 18 αί. ήταν κυρίως μια τουρκαλβανική κωμόπολη μέ πολύ ολίγες χριστιανικές οικογένειες.

Όπως  διηγούνταν γέροι, όχι μονάχα η Φλώρινα και η περιοχή της, άλλα και η περιφέρεια του Μοναστηριού μαζί με την πόλη είχεν »έλάχιστον Χριστιανικόν πληθισμόν κι’ αύτο δε απ’ τις μεγάλες καταδιώξεις που ύφίστατο το Χριστιανικό στοιχείο άπ τις συχνές έπιδρομές των Τουρκαλβανών της βορείου   Αλβανίας (Γκέκηδων) , που έφθαναν ως το σημείο, ώστε στα τέλη του 18 αί. να αιχμαλωτίζουν ολόκληρα χωριά και να μεταφέρουν όλα, ανθρώπους, ζώα, κινητήν περιουσίαν στά ορμητήριά τους, όπου αφού εγκαθιστούσαν αυτούς, τους μεταχειρίζονταν σάν δούλους για την καλλιέργεια των χωραφιών και για τις λοιπές χειρωνακτικές εργασίες.

Δεν είναι δε απίθανο τις επιδρομές αυτές να τις ευνοούσαν οι Τούρκοι για να εξοντώσουν το χριστιανικό στοιχείο και να άντικαταστήσουν αύτο με Τουρκαλβανούς  πράγμα που φαίνεται από το ότι όλη η περιοχή της Φλωρίνης κατοικούνταν από Τουρκαλβανούς, πούχαν έρθει απ΄ την ’Αλβανία. Με τις επιδρομές όμως αυτές ερημώθηκεν ο τόπος και έμεινεν ακαλλιέργητος, έλειπαν τα εργατικά χέρια.

Γι΄ αυτό οι πλούσιοι γαιοκτήμονες (μπέηιδες) του  Μοναστηριού απεφάσισαν να προστατεύσουν τους Χριστιανούς και για τον σκοπόν αυτόν συνέστησαν ισχυρά καταδιωκτικά σώματα από Τούρκους, τελικά δε και τέσσαρα χριστιανικά σώματα με χριστιανούς όπλαρχηγούς υπό την γενικήν  αρχηγίαν του  Μαλισόρου Κουσμάν Καραμάν.

Τα σώματα αυτά είχαν ως έδρες το πρώτο την Αχρίδα με όπλαρχηγόν τον Κουσμάν Καραμάν, το δεύτερο τη Ρέσναν με αρχηγόν τον Αναστάσιον Παπαγεωργίου άπό το Νυμφαίον : (Νέβεσκα) Φλωρίνης (πρόγονον του  καθηγητου  κ. Δ. Μάρκου), το τρίτον με έδραν τον Περλεπέν και το τέταρτον το Έξη Σου (Ξυνό Νερό) Φλωρίνης με ντόπιους Αρχηγούς.

 'Ύστερα από επανηλειμμένες πολύνεκρες συμπλοκές κατώρθωσαν οι οπλαρχηγοί αυτοί ν΄ απαλλάξουν την περιφέρεια άπ΄ τις ληστρικές επιδρομές των Τουρκαλβανών.

Τόσον δε μεγάλη ήταν η έντύπωση άπ΄ την άποτελεσματέχή δράση των χριστιανικών σωμάτων, ώστε ο Σουλτάνος ικανοποιημένος ετίμησε τους όπλαρχηγούς χαρίζοντας στόν μέν Κουσμάν Καραμάν χρυσήν πανοπλίαν, στούς δε άλλους άπό μια άργυρή παρόμοια.

Απ' την εποχή αυτή έξ αιτίας της σχετικής προστασίας που απήλαυσαν οι Χριστιανοί άρχισεν η εγκατάσταση  πολλών οικογενειών σ’ όλη τη Μακεδονία καθώς επίσης και στην Ήπειρο, το Βόϊον, οπού  ήκμασαν σπουδαία πλούσια κέντρα, όπως η Μοσχόπολι, η Νίτσα, το Βιθυκούκι, η Nικoλίτσα, το Λιανοτόπι, το Δένισκο, η Σίπισχα και η Φλώρινα στα χρόνια της επαναστάσεως είχε περίπου 2.000 κατοίκους, γεωργούς.

Ποία ήταν η έκταση της επαναστατικής κίνησης στην περιφέρεια Φλωρίνης δεν μάς είναι γνωστό, δεν αποκλείεται όμως να γίνη  γνωστό  απ΄  τη (μελλοντική έρευνα των ανεκδότων αρχείων του 1811.

 Από αφηγήσεις έτσι μπορούμε να περιγράφουμε τα γεγονότα.

Μόλις κυκλοφόρησε η είδηση ότι Μολδοβλαχία και η κυρίως Ελλάς επαναστάτησεν, οι όπλαρχηγοί της περίφερειας Φλωρίνης, που διατελούσαν σ’ επαφή και  συνεννόηση  με τους Όλυμπίους οπλαρχηγούς, κατέλαβαν τα στενά του  Βόρα και του Όστρόβου και προσεπάθησαν να εμποδίσουν παρενοχλώντας τα Τουρκικά στρατεύματα, που είχαν αρχίσει να ετοιμάζονται και να διευθύνονται για την επαναστατημένη Ελλάδα.

Η καταστροφή της Ναούσης και η καταστολή της Έπαναστάσεως στην Χαλκιδική ανάγκασαν άλλους  μεν να καταθέσουν τα όπλα και να  γυρίσουν μ’ αμνηστεία στά χωριά  τους, άλλους δε να κατεβούν στην Παλαιά Ελλάδα, όπου και πολέμησαν στό πλευρό των αγωνιστών.

Απ’ τις αφηγήσεις των συγχρόνων μέ την επανάσταση έχουμε,  και το παρακάτω περιστατικό.

Στή Φλώρινα ζούσεν η οικογένεια Ματράκα, που άποτελούνταν από πέντε αδέρφια και κατάγονταν απ΄ την Εύβοια. Στην επανάσταση  ο μεγαλύτερος απ’ τ΄ αδέρφια, ο Εμμανουήλ πήγε με το μέρος των επαναστατών.

Όταν έμαθαν αυτό οι Τούρκοι της Φλωρίνης απεφάσισαν να εξολοθρέψουν ολόκληρη την οικογένεια.

Έπιασαν λοιπόν τα δυό μικρότερα αδέρφια του, τον ένα 15 χρονώ και τον άλλον 12, που έπαιζαν στο  δρόμο και τους έσφαξαν καταμεσής στην πόλη, δεν πέτυχαν όμως να εξοντώσουν την οικογένειαν, γιατί κατώρθωσαν να κρυφθούν τη μέρα εκείνη κι’ υστέρα να διαφύγουν στο  Μοναστήρι, όπου και μετώκησαν.

Άλλα κι΄ εκεί καταδιώχτηκαν και δεν εσώθηκαν παρά μονάχα αφού απέδειξαν ότι δεν κατάγονταν απ’ την επαναστατημένη Ελλάδα.

Μοναδικό γνωστό έγγραφο—καί γι΄ αύτό πολύτιμο—που αποδεικνύει την επαναστατική εκδήλωση στην περιφέρεια Φλωρίνης, είναι το παρακάτω που βρέθηκε στην Έδεσσα  είναι γραμμένο πάνω  σέ πάπυρο και στην Τουρκική και την Ελληνική γλώσσα πράγμα που δείχνει ολοφάνερο

πώς η ελληνική γλώσσα ήταν η επικρατέστερη  γλώσσα της περιφερείας  Φλωρίνης, απευθύνεται δε προς τους  Δερβεναγάδες (δηλαδή τούς φύλακες των κλεισωρείων) Φλωρίνης και Όστρόβου.

Με το έγγραφο  αυτό διαατάσσονται οί δερβεναγάδες να προστατεύσουν τους 'Έλληνας που έφυγάω στα βουνά  επαναστατώντας και  αφήνοντας τις  εργασίες τους και  να  φροντίσουν για την επιστροφή τους στα πρώτα ειρηνικά τους έργα. .

Τό κείμενο του εγγράφου έχει ως εξής:

Πρός εσάς ημέτεροι Ντερβέν Αγάδες της Φλωρίνης και Όστρόβου, κατ’ υψηλήν αυθεντικήν προσταγήν, τα Ιμπλιάκια (ΣΣ τα κτήματα) όπου ευρίσκονται εις τον Καζά Βοδενών, ως ιδικά μας όπου είναι, προστάζομεν,  όχι μόνον να μήν ήθελεν τολμήσει τινάς να τα ντοκουντίση ξερέ καντάρ (ΣΣ να μην τα πειράξη μέχρι νεωτέρας διαταγής)  ότι τζεβάπι δεν μας δίδει,  άλλα καί να τα γκιοζλεντίζετε (ΣΣ επιβλέπετε) εσείς και να τα απαντάτε από κάθε τι.

Και όσοι ραγιάδες από τα περιστατικά του καιρού, έφυγαν από τα χωριά των αυτά, τα Ιμπλιάκια  και εσκόρπισαν εις τον Καζά Όστρόβου ή και εις άλλα μέρη  

και επήραν τα άρματα 

και χτύπησαν το ασκέρι μας 

για νά κάνουν δικό τους Γιουνάν ντουβλέτι  

 κατά τον υψηλόν Μπουγιουρουλντή του Υψηλοτάτου Αυθέντου μας,  όπου εδόθη εις χείρας του Ίμιλιάκ άγασή Ίζετλλού Χουισεΐν Μπέη  προς τον Αϊ-αννην Όστρόβου, να παρασταθήτε κι΄ εσείς και να μαζώξητε τον κάθε έναν οπίσω εις το χωριό του και κανένας μανές να μη γίνη και εις τούτον τον Ιμπλιάκ άγασή και εσείς ραγιάδες των Ίμπλιακιών αυτών, όπου και αν ήθελε είσθε, να γυρίσετε οπίσω και θέλετε εύρει ησυχίαν και ραχάτι και περίθαλψήν από τον Υψηλότατον αύθέντην μας (τόν Σουλτάνον) και από ημάς.

Ούτω γενέσθω και όχι αλλέως.

Έξ άποφάσεως τη 4η Μαρτίου 1824

Ο Σεΐτ Μουσταφας Κάπουτζήμπσαης, Μουτεσελίμης του (λέξις δυσανάγνωστος). και Κεχαγιάς βεκίλης του  ύψηλοτάτου Βεζύρη Σερασκέρ ΙΙασσά και αύθέντου μας.

(Σημ. η υπογραφή τουρκιστί και ελληνιστί

ακολουθεί τουρκική σφραγίς τού λήπτου της εγκυκλίου)

Σείτ Μουσταφά

Ραγήπ Φεϊζούλάχ.      

17 Μουχαρέμ 1289».

 Απ’ το παραπάνω έγγραφο διαπιστώνονται  ότι  οι αφηγήσεις  που διασώθηκαν με την παράδοση είναι ακριβέστατες  και ότι η περιφέρεια Φλωρίνης προσέφερε κι΄ αυτή τον φόρο του αίματος στη μεγάλη  μας  Επανάσταση.

Το έγγραφοι αυτό, σ΄ αντίθεση με τα παραπάνω αναφερθέντα, μας δείχνει πως οι Τούρκοι πολύ γρήγορα αρχίζουν να θυμούνται τους Έλληνες και φροντίζουν να τους επαναφέρουν πίσω στα  κέντρα τους, στά χωράφια τους, γιατί φαίνεται πως η παραμέληση: της καλλιέργειας των χωραφιών  θα δημιούργησε σιτοδεία στην Μακεδονία, που τα κυριώτερα κέντρα της  είχαν καταστραφή, όπως αποδεικνύεται περίτρανα απ’ τις ίδιες τις διαταγές των Τούρκων.

Οι ντερβέν αγάδες της  Φλωρίνης και Όστρόβου διατάσσονται να ενδιαφερθούν μήπως καταληφθούν από κανένα τα ίμπλιάκια, να φροντίσουν για την επάνοδο των καλλιεργητών των χωραφιών, για την προστασία και την περίθαλψή τους, διότι ό Σουλτάνος αμνήστευσεν  όλους εκείνους που 

«... επήραν τα άρματα καί χτύπησαν το ασκέρι μας για να κάνουν δικό τους Γιουνάν  ντουβλεντί. ... . ».

Δεν υπάρχει  καμμιά αμφιβολία πως τέτοια έγγραφα θα υπάρχουν πολλά.

Δεν μένει παρά να κάνουν όλοι το  καθήκον τους.

Κάθε αμέλεια από οποιονδήποτε αποτελεί έγκλημα κατά της Εθνικής μας  Ιστορίας.